BIJ DE VOORPLAAT
DE NIEUWE, OUDE BOROBUDUR
Waarover spraken zij, die drie daar aan de voet van de Borobudur in juni 1970
Over de promotie-film voor de inzamelingsactie ten bate van de restauratie,
waar zij toen - resp. als adviseur, commentator en filmer - een maand samen
werkten met regisseur Theo van Haren Noman en camera-man Jaap de Jonge,
die blijkbaar elders druk bezig waren toen deze drie het er even van namen.
V.l.n.r. Aus (Prof. Dr.) Bernet Kempers, oud-hoofd Oudheidkundige Dienst in
Indonesië, daarna directeur Openlucht-museum Arnhem, nu gepensioneerd;
Bert Garthoff, bekend van het radioprogramma "Weer of geen weer", TV en vele
natuur-documentaires, nu ook met pensioen; Niels Halbertsma, audio-visueel
medewerker Tropenmuseum, thans directeur Wereldnatuurfonds Nederland.
13 Jaar en 65 miljoen guldens later na
de foto op de voorplaat is onze ver
trouwde oude Borobudur uit het zie
kenhuis ontslagen. Alle stellages ver
dwenen, puin en stenen weggeruimd.
De herinnering aan intensive care en
nabehandeling weggevaagd: de Boro
budur gaat vol vertrouwen de komen
de eeuw(en) in.
Duizenden toeristen zullen weer vol
ijverig de hoge treden opklimmen, nu
met steun aan een leuning die te hun
ner gerieve is aangebracht, om al kui
erend de gerestaureerde reliëfs te
bewonderen of op de hoogste galerij
het mooie uitzicht op de omgeving te
bewonderen. En de hand in de be
kende stupa te steken om een wens
te doen
2508 Vierkante meter reliëfs, 1700 be
werkte panelen, 505 standbeelden van
Buddha, meter voor meter, stuk voor
stuk nagekeken, gerestaureerd en ge
preserveerd voor de toekomst. Een
werk dat door 700 mensen, waaronder
vele deskundigen uit vele landen werd
aangepakt. Duizenden arbeiders heb
ben gedurende 10 jaar aan de restau
ratie gewerkt en er de kost mee ver
diend. Het geld dat voor dit project
nodig was, werd door 17 landen (w.o.
Nederland) bijeengebracht. Indonesië
zelf leverde een belangrijk aandeel.
Gevraagd naar zijn bevindingen toen
hij bij de officiële heropening van de
Borobudur op 23 februari j.l. aanwezig
was, vertelde Prof. Dr. Bernet Kem
pers: "Er is uitstekend werk verricht
en niet dat alleen, het is met liefde en
zorg gedaan. De Borobudur is weer
de oude".
Een strook van 300 meter rondom de
tempel is vrijgehouden van souvenir
verkopers en eetkraampjes, daarbuiten
krioelt de commercie als vanouds.
Maar de toerist zal die 300 meter te
voet afleggen en de gelegenheid krij
gen die grijze oude reus in zijn volle
waardigheid en omvang te aanschou
wen. En zo hoort dat ook.
Een van de mooiste - en dan spreek
ik voor mezelf - meest aangrijpende
boeken over tempels vind ik "Herstel
in eigenwaarde". In schitterende foto's
(zwart-wit omdat het oude zijn) een
overzicht van alle tempels op Java en
hun restauratie. De mensen die er bij
betrokken waren, het hoe en waarom.
(Foto: H. Bongers)
Als U dan leest hoe Van Erp in 1907
als enige uitvoerder (hij woonde met
zijn gezin aan de voet van de Boro
budur) uit die onvoorstelbaar bescha
digde steenhoop weer een herkenbare
Borobudur tevoorschijn bracht voor
de somma van 100.000,(voor die
tijd verschrikkelijk veel) dan kunt U,
als U toch nog eens de Borobudur
komt aanschouwen, met stille eerbied
gedenken de mensen die hem maak
ten, èn hen die hem voor U wisten
te bewaren.
LILIAN DUCELLE
De aandachtige kijker zal in de reliëfs veel taferelen uit het gewone leven herkennen. Hier
b.v. de "toekang pidjet", de masseuse. (Foto: R. L. Mellema)
2
