NIEUW! DE DIEPE WATEREN VAN NAGASAKI
Nederlands-Japanse betrekkingen sedert de
de stichting van Deshima - Door Dr. J. Stellingwerf
Een belangwekkend en fascinerend geschreven relaas van de betrekkingen tus
sen Nederland en Japan sedert de dagen van V.O.C. tot en met de Tweede
Wereldoorlog. Met vele illustraties en kaarten. In dezelfde band opgenomen
"KOMO-JIN, ROODHARIGE VREEMDELINGEN OP DESHIMA"
Nagasaki prenten en schilderijen uit de 18e en 19e eeuw, de catalogus (voorzien
van een uitgebreide toelichting) van de tentoonstelling, die van 1 t/m 31 maart
1983 wordt georganiseerd door de Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105, Amster
dam. Zeer fraaie uitgave I Prijs f 49,50, porto f 5,25. BOEKHANDEL MOESSON.
De Indische Nederlanders werden
'geruisloos' in de Nederlandse
maatschappij opgenomen, zij bouw
den een nieuw bestaan. Over oor
logsleed, het verlies van have, goed
en hun geboorteland werd zelden
geklaagd, tenminste niet openlijk.
Onder elkaar had men wel behoef
te over het vroegere, zo geheel
anders leven te praten, moeilijkhe
den te bespreken. Nederland had
weinig interesse voor de new
comers. Als het totaal negeren van
een andere cultuur bij een be
volkingsgroep als discriminatie mag
worden aangemerkt, ja, dan zijn
Indische Nederlanders gediscrimi
neerd."
Hierbij moet worden bedacht, dat de
pure Hollander (Totok) die daar was
geboren en getogen, maar ook die
Hollander, die er korter of langer had
gewerkt, zich ook 'Indisch' voelde.
Misschien is 'anders' daar een beter
woord voor, maar het was toch wel
duidelijk zo, dat ook zij zich niet
'thuis voelden' na repatriëring
Een beetje geschiedenis.
Aan het eind van de 16e eeuw werd
Indonesië 'bezocht' door Portugezen,
Engelsen en Spanjaarden. Maar ook
al door emigranten uit het huidige
India, Pakistan, Maleisië en China.
Wat later kwamen de Nederlanders.
Toen die Nederlanders vervolgens
hun belangen militair gingen bescher
men, werd er een waar huurlingen-
leger gevormd. Het leger van de Ver
enigde Oostindische Compagnie, af
gekort VOC, bestond uit soldaten,
onder-officieren en officieren, die in
geheel Europa waren geworven. Het
waren allemaal mannen, d'ie uiteraard
gaarne toegaven aan hun natuurlijke
drift. Wat toen ontstond was een
meng-ras tussen Europeanen en Azia
ten. En dit mengras zijn dan de Indo's.
De koloniale Engelsen noemden die
vermengden Eurasians en in feite is
dat een veel korrektere benaming.
Euraziaten, afstammelingen van Euro
peanen en Aziaten.
In de afgelopen honderden en wellicht
duizenden jaren hebben daar vele ver
mengingen plaatsgevonden. Een Pool
bijvoorbeeld met een Timorese; een
Fransman met een Sumatraanse, en
vult U maar aanEn later ook
weer hun afstammelingen met elkaar.
Het begrip 'cocktail' dekt het dan
maar nauwelijks
Waar zelfs 2 pure Amsterdammers al
onderling sterk kunnen verschillen, zo
doen bijvoorbeeld 2 Madoerezen dat
zeker ook. Welnu, zoals er al moeilijk
van een Europees karakter kan wor
den gesproken, zo is het ook moeilijk
van een Aziatische aard te spreken.
Wie waagt zich eens aan een defi
niëring?
Het meng-produkt van Aziaten en Eu
ropeanen laat zich dan helemaal niet
meer definiërenlaat staan ken
merken. Wat is Indo/Indische cultuur
laat zich derhalve niet zo maar be
antwoorden. Het is daarvoor te in
gewikkeld, te complex.
De ruim 300-jarige hiërarchie.
Toen de Nederlanders zich (ook mili
tair) gesettled hadden, waren zij dus
overal de baasen derhalve su
perieur. De autochtone bevolking - de
'inlanders' - waren 'het minst', of zoals
toen netjes gezegd: inferieur. Zo be
gon het en zo zou het nog heel lang
blijven.
En om het geheel nu nog wat ingewik
kelder te maken, mag niet vergeten
worden, dat er ook nog Chinezen,
Arabieren en nog zo wat 'minderhe
den' leefden. Geen van deze minder
heden kon uiteraard het 'niveau' van
de 'superieure' Hollander bereiken.
Ja, volgens de wet kon een Inlander
slechts tot een bepaalde rang komen
in het ambtenarenstelsel, hoe knap of
bekwaam hij/zij ook wasRassen
discriminatie Ja, van de bovenste
plank
Kortom, naar de Nederlander (Blanda)
werd opgekeken en op de Inlander
werd neergekeken. Omgaan met In
landers was niet comme il faut en ook
luisteren naar Inlandse muziek of zelfs
maar kijken naar bijvoorbeeld Wajang
spelen kon je carrière schaden
Je moest Hollands doen, Hollands den
ken, met Hollanders omgaan - ook al
was het een "heikneuter uit Koolstron-
keradeel'Ja echt, zo was het
Iets over het onderwijs in Nederlands
Indië.
In principe was het uiteraard 'koloniaal
onderwijs' en ook hierbij bestond een
zekere hiërarchie. De beste scholen
waren de Europese scholen; bedui
dend minder waren de Hollands-In
landse scholen.
In de laat-koloniale tijd ontstonden
zelfs twee universiteiten, de Rechts
kundige- en de Geneeskundige Hoge
school. Voor alle andere faculteiten
bleef men op Nederland aangewezen.
Kort na de tweede wereldoorlog werd
een zeevaartschool opgericht, ter op
leiding van koopvaardij-officieren, die
eigenlijk altijd uit Nederland kwamen.
Die school heeft overigens maar vier
jaar bestaan.
Een oud spreekwoord indachtig 'hoe
verder van Rome, hoe Roomser dan
de Paus' was het onderwijs in de
Nederlandse taal daar erg perfektio-
nistisch. Indische mensen spraken (en
spreken nog) over het algemeen be
ter Nederlands, dan de gemiddelde
Nederlander in Nederland, die vaak
erg slordig is met de taal. Alleen al
daardoor werd menig Indisch Neder
lander aangemerkt als 'uitslover' en
werd hij/zij gauw gezien als een so
ciale bedreiging. Hun aanpassing in
Nederland werd daardoor in niet ge
ringe mate bemoeilijkt.
De Indo groeit (op).
Om zich sociaal aan te passen hadden
de 'gehuurde' Belgen, Fransen, Zwe
den, enz., enz. zich allengs genatura
liseerd tot Nederlander. Hun (even
tueel gemengde) nazaten verkregen
daardoor 'betere kansen', weliswaar
onder de steeds geldende leus 'Blank
is beautiful'. Het hebben van Indone
sische of desnoods gemengde voor
ouders kon het beste zo goed mo
gelijk verdoezeld worden.
Eigenlijk groeide de Indo zeer, zeer
vreemd op. Enerzijds met een minder
waardigheidsgevoel ten opzicht van
de Hollander; anderzijds met een
meerderwaardigheidsgevoel ten op
zichte van de Inlander. En dat dan
gevoegd aan 'houdingen' tegenover
de andere, eerder genoemde minder
heden.
Al met al was de Indo erfgenaam van
allerlei Europese en Aziatische cultu
ren, al was hij/zij zich daarvan maar
nauwelijks bewust. Er werd ook totaal
niets ondernomen om dat bewustzijn
wakker te maken, laat staan te groei
en. Menig Indo groeide op met een
zeker schaamtegevoel niet volledig
Hollander te zijn
Een andere passage uit Lilian Ducelle's
pamflet:
"Het was Tjalie Robinson (in 1954
gerepatrieerd), schrijver, journalist,
die de sterke behoefte aanvoelde
van zijn landgenoten naar een eigen
geluid, naar een eigen stem waar
naar geluisterd werd en die zelf
mocht spreken.
De mensen uit Indië hadden een
kleurrijk, avontuurlijk en nuttig le
ven geleid, volkomen verschillend
van het leven dat zij nu hadden.
Er was niemand die daarover wilde
horen.
Assimileren en vergeten wie je ge
weest bent en vooral wat je gedaan
hebt, want dat was koloniaal en dus
slecht I
Deze kortzichtige houding van Ne
derland, dat overigens gastvrij en
vriendelijk was, heeft duizenden
(lees verder volgende pagina)
7
