Het Javaanse huwelijk
Na de beschrijvingen van het huwelijk in de Kraton en de Indische bruiloft in
vorige nummers van Moesson, mijn bijdrage over het Javaanse huwelijk
zoals dat in Suriname nog steeds in de "oervorm" gesloten wordt.
Traditioneel wordt het javaanse huwelijk door de ouders geregeld, waarbij de
vader van de jongeman het initiatief neemt en ook de keuze voor de jongen
doet. Tegenwoordig neemt de jongen zelf het initiatief en zoekt zelf zijn meisje
uit. Laat dit dan aan zijn ouders weten. Op hun beurt laten de ouders van het
meisje via de jongeman weten, dat zijn ouders contact met ben moeten maken.
Intussen wordt nagegaan op welke dag
(Weton, d.i. zoals vermeld volgens de
javaanse kalendertelling) het meisje
geboren is en uit welk milieu ze af
komstig is. Een Ka'um (de javaanse
geestelijke) wordt geraadpleegd en be
keken wordt of de Weton van de beide
jonge mensen bij elkaar passen. Dit
is een heel belangrijke basis voor het
javaans huwelijk.
Hierna wordt dag en uur bepaald voor
het bezoek van de ouders van de jon
geman aan die van het meisje, om
namens hun zoon het huwelijksaanzoek
te doen.
De volgende formulering wordt hierbij
gebruikt:
- In de eerste plaats zijn we geko
men om naar uw gezondheid te in
formeren.
- Om dit uitstapje naar U te maken.
- In de laatste plaats om te vragen
of uw dochter reeds verloofd is.
Zoniet, dan willen wij de hand van
uw dochter voor onze zoon vragen.
Gaan ze ermee accoord, dan geeft de
vader van de jongeman een onderpand
aan de vader van het meisje. Dit is
bedoeld als teken van een bepaalde
band tussen beide ouderparen. Dit
pand bestaat uit een gouden ring en
een klein (symbolisch) bedrag, onge
veer 15,dat aan het meisje
wordt gegeven. Dit bedrag wordt Pa-
ningset genoemd.
Daarna kunnen de voorbereidingen
een aanvang nemen. Allereerst wordt
door de Ka'um via ingewikkelde be
rekeningen bepaald: de huwelijksdag
met gunstige voortekens. Ook worden
alle voorbereidingen voor de festivi
teiten getroffen.
Bij het Javaanse huwelijk onderschei
den we het volgende:
- de huwelijksinzegening, die in de
Moskee door Ka'um wordt gedaan
en
- de huwelijksceremonie, uitgevoerd
o.l.v. de Doekoen Penganten.
De Huwelijksinzegening (Gantung ka-
win), gebruikelijk op de vierde dag
voorafgaande aan de huwelijkscere
monie, vindt plaats in de Moskee
(mesigit of mesdjit). De bruid is hier
bij niet aanwezig. Zij wordt vertegen
woordigd door de Wali, één der naas
te mannelijke verwanten, die ouder is
dan zijzelf.
Na een gewone moskeedienst volgt de
eigenlijke huwelijkssluiting o.l.v. de
Ka'um. Hierbij belooft de bruidegom
voor zijn vrouw te zorgen en overhan
digt geld aan de Ka'um, die op zijn
28
beurt dit aan de Wali geeft. Dit ge
beuren gaat gepaard met een eenvou
dige selamatan (offermaal), bestaande
uit: nasi kuning (sekoh Walima dit
is v.d. Walima) en gudangan (urap).
Volgens Moslim-traditie zijn ze dan
gehuwd en komt zij bij 'hem inwonen.
Na verloop van enige tijd (onbepaald)
besluiten de ouders van het meisje,
dat het paar tot de huwelijks-ceremo
nie moet overgaan.
De Ka'um wordt opgezocht om een
datum vast te stellen. Dan gaan de
ouders van het meisje naar hun Bèsan
(de ouders van de jongeman) en ma
ken hun wensen kenbaar. Deze op hun
beurt bezoeken hun Ka'um en wordt
er overeenstemming bereikt, dan wordt
de dag bepaald van de huwelijks-cere
monie en van de Tratak en of Tarup,
dit is de plaats waar het feest gehou
den zal worden.
De uitnodigingen hiervoor worden zo
wel schriftelijk als mondeling rondge
deeld.
Ook wordt door de Ka'um bepaald,
wanneer en hoe laat de bruidegom naar
de bruid zal gaan, d.i. in de meeste ge
vallen 3 4 dagen voor de ceremonie
plaats vindt. Dan wordt de Nganten
lanang (bruidegom) door zijn familie
en Ka'um naar de Nganten wedoh
(bruid) begeleid. Hij neemt kleding mee
voor zijn bruid, vanaf een slipje tot aan
haar kain (sarong) en sieraden.
Ook goederen in natura, zoals rijst,
klappers (kokosnoten), kippen en
meestal nog geld om de kosten van
het geheel te dekken.
Een dag vóór het grote gebeuren, ko
men familie en buren een handje hel
pen (rewang). Rijst wordt fijn gestampt
en veel kokos geraspt; hiervan wordt
de rempêjèk gemaakt, gevuld met ka
tjang of fijne udang. Verder andere
snacks, zoals kripik pohong, agar-agar,
e.a.
Op deze avond wordt het bruidspaar
met beras kuning (safraangeel ge
kleurd rijstpoeder) ingesmeerd (Dila-
lar) en zo moeten zij ook slapen.
De dag van de selamatan breekt aan
en al heel vroeg in de morgen komt de
Ka'um om de kippen ritueel te slachten.
Het eten voor de slametan wordt be
reid alsook voor de Pundjungan, d.i.
een portie van het offermaal dat met
de uitnodiging verstuurd wordt.
De volgende gerechten worden bereid,
nl. nasi putih, nasi kuning, opor ajam,
ajam panggang, ajam goreng, een soort
empal, bami goreng, goedangan, sam
bal goreng in verschillende variaties:
kentang - katjang - kobis - tjapar
taugé) - at» rempelo - frikadel, rempah.
Het uur vordert en enkele heren wor
den erop uitgestuurd met de uitnodi
gingen en de pudjungans om aan te
zitten bij de Kendurèn (het offermaal)
o.l.v. de Ka'um.
Intussen wordt het bruidspaar aange
kleed, de bruid door de Dukun Pen
ganten, degeen die het ceremonieel
zal leiden.
Veel aandacht wordt besteed aan het
kapsel. Op het voorhoofd een fijne kor
te ponnie (paèsan), verder het haar
glad naar achter gekamd en uitlopend
in 'een grote kondé (wrong), die ver
sierd wordt met bloemen, waarbij de
melati en de 'kembang katès nooit
vergeten worden. Ook de tjempaka,
die ook in Suriname te vinden is, wordt
wel eens gebruikt. De bruidegom heeft
op het hoofd de kupluk, speciaal ge
wikkeld van batikstof. Het bovenlijf
bedekt met alleen een vest of een
overhemd en jas. De sarong wordt
vastgemaakt met een riem, met soms
de kris er tussen geschoven.
De plaats van de ceremonie wordt ge
sierd met de Gagar Majang, bestaan
de uit twee op elkaar gestapelde in
mooie slopen gestoken hoofdkussens
die bij elkaar op een bepaalde manier
met een sarong zijn vastgemaakt (dit
stelt het bruidsbed voor), met aan
weerszijden hiervan naar één punt toe
lopende bouwsels van jonge kokos
bladeren waaraan verschillende vruch
ten en bloemen vastzitten met hele
maal beneden jonge 'kokosnoten, voor
stellende de bron van vruchtbaarheid.
Het bruidspaar treedt binnen begeleid
door de beide moeders en opge
wacht door de doekoen penganten.
Deze begint de zegen van Tuhan Allah
af te smeken voor de beide jonge
mensen. Gelijktijdig begint het bruids
paar daun sirih (bladeren v.d. sirihplant)
naar elkaar te werpen; dan gooit de
doekoen een vers kippeei kapot op de
voeten van de bruidegom. Gezeten op
haar hurken wast de bruid daarna zijn
voeten, hiermee symboliserend haar
onderdanigheid voor hem.
De moeder van de bruid komt dan met
een siwur (waterschep) met drinkwa
ter, laat eerst de man daaruit drinken
en daarna de vrouw. Dan windt ze een
slendang om het echtpaar en zegt dan
luidop dat de kinderen hun weg heb
ben gevonden. Nu gaat het bruidspaar
zitten voor de Gagar Majang waarop
de Dukun Penganten ze een paar
vragen stelt waarin eikaars trouw tot
uitdrukking komt.
De bruid wordt geleerd haar echtge
noot met MAS aan te spreken en hem
niet bij zijn naam te noemen (tegen
woordig is dit echter niet van blijvende
aard). Tot slot wordt het volgende
ritueel gehouden, nl. het met elkaar
leegeten van een bord nasi kuning.
Door de Dukun Penganten wordt eerst
de zegen uitgesproken over het eten
en begint de bruid eerst en daarna
de bruidegom elkaar met de hand te
voeren (di dulang)
(lees verder volgende pagina, onderaan)
