Palmen en Pasirahs (slot)
i
Promotie bij het Binnenlands Bestuur vond niet regelmatig plaats. Dat kon men ook niet verwachten bij een totaal van
ongeveer zevenhonderd B.B. ambtenaren, verspreid over de gehele archipel van Nederlands Indië en verdeeld in een
Java- en een Buitengewesten-Corps. Er zat meer schot in de bevorderingen dan normaal als er in een bepaald jaar
enige B.B.-ers stierven of voortijdig ontslag uit de dienst vroegen. Ook zocht men wel eens werk in de particuliere
sector.
PADANG "PANDJANG" of HET "KORSTE" EIND
door Victoria Kaulbach en Dr. J. van Waardenburg
Meestal werd de administratief ambtenaar na 6 9 maanden bevorderd tot
adspirant controleur. Daarna duurde het een jaar voordat hij controleur werd.
in de Buitengewesten was men dan "onder-afdelingschef", en zelfstandig. Na
totaal vijf jaar dienst kwam automatisch bevordering tot "controleur der eerste
klasse" af. In diens werk veranderde daarbij niets, maar men kreeg wel meer
salaris.
Ongeveer tien jaar daarna volgde bevordering tot Assistent-Resdient, hoofd
van een afdeling, die enige onderafdelingen omvatte. Drie jaar later, na goede
beoordelingen, werd men A.R.-1ste klasse, "hoofdambtenaar". Ook zijn werk
verschilde niet met dat van A.R., behalve wat het salaris betrof. Bevordering
tot de rang van "Resident" geschiedde vervolgens na twee of drie jaar. Men
moest dan wel door zijn chef(s) voor die rang enige malen "onvoorwaardelijk"
en "bij uitstek" geschikt zijn verklaard.
Statistieken wezen uit, dat van de
twintig indologen, in een bepaald jaar
afgestudeerd, er 20 jaar later 6 è7 het
tot de fel begeerde post van "Resi
dent" brachten. Zij hadden dan hun
Baton de Mar chal bereikt. Er bestond
nog een hoger functie: die van Gou
verneur. In de Buitengewesten waren
er drie Gouverneurs, gekozen uit de
besten van 16 Residenten.
Na drie jaar de rang van Resident te
hebben bekleed, ging men met wel
verdiend pensioen. De drie buiten
landse verloven, van 8 maanden elk,
die voor halve diensttijd meetelden,
inbegrepen, had men dan 25 jaar dienst
achter de rug - tropenjaren wel te ver
staan Dan werd het tijd naar het moe
derland terug te keren, wilde men nog
enige jaren van zijn pensioen genie
ten.
Het bovenstaande betrof een vlotte
carrière. Het kon ook anders lopen.
De indologen van het examen van
1921, waartoe Aardeman behoorde,
werden pas na 21/2 jaar controleur, één
jaar later dan normaal. Na enige jaren
gediend te hebben als controleur der
1ste klasse en/of gewestelijk secreta
ris, werden deze ambtenaren in de ge
legenheid gesteld hun vroegere 3-jari-
ge opleiding in Nederland met 2 jaar
"studieverlof" aan te vullen. Men leg
de dan een doctoraal examen af en
had de keuze tussen doctoraal recht,
talen of economie. De Regering had
daarbij uitdrukkelijk bepaald, dat bij
promotie aan dit examen geen priori
teit zou worden verleend boven het
oude indologenexamen.
Ook Aardeman legde dit doctoraal
examen af in 1936. In Indië terugge
keerd (1936) werd hij op Sumatra's
Oost Kust (S.O.K.) geplaatst met
standplaats Tebing Tinggi, "Hoge Oe
ver". In 1935 was intussen de eerste
helft van het studiejaar 1921 tot Assis
tent-Resident bevorderd. Toen was het
gedaan met de promotie van indologen
van 1921 Pas in juli 1938, ruim 3 jaar
later, maakte ook dit restant promotie
tot A.R. Aardeman vond het werk van
controleur weliswaar oneindig veel in
teressanter en belangrijker vanwege
het dagelijkse contact met de bevol
king en de rechtspraak, maar het was
voor hem - en vele collega's - frustre
rend eindeloos te wachten op promotie
nadat hij al jaren onvoorwaardelijk
voor die hogere rang geschikt ver
klaard was.
Eindelijk en ten lange leste erbarmde
het hemelse gerecht zich dus ook over
de controleur der eerste klasse Aarde
man in Tebing Tinggi. Hij werd be
noemd tot A.R. van Langkat, S.O.K. De
naam paste goed bij zijn carrière, want
het woord "langkat" betekent over-
over-morgen I
Langkat was een typisch cultuur res
sort, waar de Deli Maatschappij, de
DeliBa Mij, de Rubber Cultuur Mij
Amsterdam, Arendsburg en verschei
dene Engelse maatschappijen onder
nemingen in tabak en rubber exploi
teerden. De hele carrière van Aarde
man was onderhevig aan snelle en
onverwachte overplaatsingen, mis
schien als compensatie van dat "lang
kat"? Nauwelijks ingewerkt, namelijk,
werd hij begin 1940 overgeplaatst naar
Sumatra's West Kust (S.W.K.) met
standplaats Padang. Hij vertrok met
achterlating van zijn gezin, omdat de
kinderen in Medan de HBS bezochten
Op de pasar in Pajacombo.
6
