"fr
ORIENT TRAVEL B.V.
De 99Strappan99
Hotel 't SWARTE SCHAOP
De veelheid van zeer uiteenlopende onderwerpen die geregeld in Moesson
worden weergegeven en belicht, hebben mij naar de pen doen grijpen om ook
eens een bijdrage te leveren en wel betreffende een figuur die bij de grote
massa onbekend is, namelijk de "Strappan", ook wel genaamd "veroordeelde",
"(ketting)beer", "dwangarbeider", en nog wel wat. Helemaal juist is de uitdruk
king: "bij de grote massa onbekend" overigens niet, aangezien velen uit de
Indische samenleving door beroep, functie e.d., wel met bedoelde personen in
aanraking zijn geweest. Vooral in de militaire sector had de strappan (hoofd
zakelijk in de buitengewesten, dus buiten Java) een aparte, veelal waardevolle
plaats in die gemeenschap.
Normaliter werd een autochtoon lid
van de bevolking, gestraft voor een
misdrijf, geplaatst in een gevangenis.
Echter bestond de mogelijkheid naar
de buitengewesten gezonden te wor
den. Zo'n gestrafte kon dan bijvoor
beeld terechtkomen jn de burgersa
menleving en moest dan verschillende
soorten arbeid verrichten.
Hierop wordt in dit artikeltje niet ver
der ingegaan. Het volgende relaas
gaat - in het algemeen - over een
veroordeelde die terecht kwam in de
militaire sector. De meesten werden
ingedeeld bij de militaire standplaat
sen als drager van vivres en andere
zaken bij de militaire expedities en
patrouilles. Natuurlijk waren er ook
nog andere werkzaamheden te doen,
b.v. het schoonhouden van kampe
menten (kazernes) en de soms daarbij
behorende veekraal, vuilverwerking
enz. enz. Maar de hoofdzaak was toch
wel de "dragers"-diensten.
Als een groep militairen - bv. 15 man -
op patrouille ging, dan moesten er
altijd op z'n minst drie dragers mee.
Niet voor de leeftocht van de soldaat,
want dit werd door de man zelf in zijn
ransel meegedragen, maar bijbehoren
de zaken als: tentzeilen (overnachting
in het bos), summiere verlichting
(kaars- of olielantaarns), medicijnblik,
eventueel extra vivres voor b.v. een
lange tocht, mogelijk reserve-munitie
enzovoort.
Eén drager was bestemd voor de com
mandant, die zelf geen ransel droeg.
Uit het vorenstaande volgt wel dat een
drager een nogal belangrijk element
van het militair apparaat was. Een
militaire eenheid zonder strappans
was feitelijk (hoofdzakelijk in de bui
tengewesten) onbestaanbaar. Natuur
lijk kon ook een beroep worden ge
daan - voor dragersdiensten - op de
plaatselijke bevolking. Hieraan waren
echter zoveel nadelen verbonden, dat
hiervan slechts bij hoge uitzondering
gebruik werd gemaakt. Duidelijk is dat
er wel een band moest ontstaan tus
sen de gestrafte en de militair. Ze
waren vaak van elkaar afhankelijk. Dit
was vooral tijdens patrouille zo, want
die zat vaak voor het grootste deel
van de tijd vér in het oerwoud. Over
en weer bestond appreciatie. Persoon
lijk heb ik gedurende lange tijd en op
verschillende plaatsen meegemaakt
dat een contingent strappans bij een
militaire post er een "zaak" van maak
te de hun opgedragen dienst zo goed
mogelijk te verrichten. Zéker waren
er - vooral bij nieuwelingen - wel af en
toe "dwarsliggers". Die werden nor
maal intern wel gecorrigeerd. De mili
tair commandant behoefde dan ook
zeer zelden in te grijpen.
Een feit was het wel dat de gestrafte
zich veelal één voelde met de militaire
afdeling waarbij hij was ingedeeld. Dit
gold vooral in het verleden, in de tijd
dat er nog geregeld gevechten plaats
vonden tussen de militair en zijn te
genstander. Doch ook in de dertiger
jaren was dit zeer goed merkbaar. Er
zijn voorbeelden genoeg van vrijwillig
hulpbetoon van een gestrafte aan een
militair en omgekeerd, b.v. bij ziekte,
vermoeidheid e.d.
De strappan voelde zich tegenover de
plaatselijke bevolking zéker niet de
mindere, integendeel, het gezegde
"saja setengah compenie" (ik ben half
soldaat) werd bij herhaling gebruikt.
Ontvluchtingspogingen zijn wel eens
ondernomen, doch liepen meestal op
niets uit. Vooral in het oerwoud waren
zij gedoemd te mislukken, maar ook
in de bewoonde wereld hadden zij
weinig kans van slagen. Zo'n man
werd dan vereenzelvigd met de "com
pagnie" en werd dan ook als zodanig
behandeld.
Tijdens de begindagen van de oorlog
met Japan waren er vele verzoeken
een militaire status te mogen verkrij
gen; wapens en kleding te mogen
ontvangen en om samen met de hun
vertrouwde afdeling te vechten. Hier
van is (het mocht uiteraard niet)
slechts incidenteel wel gebruik ge
maakt.
Ansen-Ruinen, zeer rustig en
landelijk gelegen. Geheel gelijk
vloers, gr. tuin en terrassen,
fietsen te huur, afhalen station
mogelijk, arrangementen en 55
en 65+ reducties. Hele jaar
geopend, telefoon 05221 - 1584.
Als er bij een detachement (leger
plaats, kazerne) een feest was, b.v.
Nieuwjaar, dan was het ook feest in
het verblijf van de strappans. Samen
met de militairen ging uiteraard niet,
maar wel gelijktijdig.
Persoonlijk heb ik tweemaal een ge
val meegemaakt dat een gestrafte,
wiens straftijd eindigde, het verzoek
deed als burgerwerkman of in een an
dere hoedanigheid in de militaire ge
meenschap te mogen blijven. Dit kwam
vaker voor, maar dit heb ik alleen van
"horen zeggen". Helemaal onbegrijpe
lijk is deze gang van zaken niet als je
nagaat dat zo'n man gedurende lange
tijd van huis en haard is weggeweest
en volkomen in de militaire samen
leving is ingeleefd. Het aanpassen en
invoegen bij "vroeger" stuitte op vele
moeilijkheden.
Ging een strappan wél terug na af
loop van zijn straftijd, dan was er ook
een passend feestje, waarbij onder
eigen- en militair volk blijken werden
gegeven van waardering. Deze man
ging niet met lege handen naar zijn
bedoening terug.
Ik hoop met deze bijdrage een beetje
begrip te hebben gewekt voor het wel
en wee van iemand die, na een be
gane fout, een grote deur achter zich
voelt sluiten, maar gebruik maakt van
de kans, alsnog een nuttig lid van de
samenleving te mogen zijn.
F. J. SMID
RETOUR BANGKOK VOOR SLECHTS
RETOUR JAKARTA
BALI - plus BANGKOK, SINGAPORE,
SUMATRA, JAVA
HAWAII
f 1.395,-
f 1.695,-
retour f 2.325,
retour f 2.269,
Rokin 52 - AMSTERDAM - Tel. 020-24 25 38
Laan van Meerdervoort 291 - DEN HAAG
Tel. 070 - 63 83 67
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020-23 74 84
20