Indië in Holland
In 1966 schreef Tjalie voor een
Noordhollandse krant (naam niet te
achterhalen) dit Kerstverhaal. Het
werd ons toegestuurd door zijn zus
ter, die we zeer dankbaar zijn voor
haar bewaar-ijver. Nu hebben we in
dit laatste blad van dit jaar tenmin
ste ook iets van Tjalie's hand.
Eigenlijk kunnen we ons moeilijk voor
stellen hoe een kerstfeest óók geluk
kig gevierd kan worden zonder de
traditionele vaderlandse vertrouwd
heden om de versierde spar: de bran
dende haard in de gezellige huiskamer,
het sneeuwtapijt in het openraam, de
kerstgans en de kerstkrans, de kerst
liederen.
We kunnen ons nauwelijks voorstellen
hoe Hollanders in dezelfde Kerstnacht
als wij dit feest vieren in een tropische
of woestijnhitte, met deuren en ramen
wijd open, of zelfs buiten in de tuin,
waar het een beetje koeler is. En met
allerlei andere soorten bomen die in
elk geval een béétje op een spar lij
ken. Niet met hete sjokola- of anijs
melk, maar met ijskoude dranken; niet
met de warme haard, maar met air
conditioning of de fan aan. Met heel
andere heerlijkheden dan kerstgans
en kerstkrans, met luchtige witte kle
ding in plaats van de stemmige dikke
donkere pakken. En met kerstliederen
in alle andere talen behalve de Hol
landse. En toch zijn het óók Hollan
ders en vieren zij "een echt oud-Hol
landse Kerst"
Kerstmis is gevierd door eenzame
planters aan de rand van een oerwoud,
zonder één enkele andere blanke, met
een portretje van thuis alleen. En dan
lieten ze soms een foto maken van
hun Kerst door de Chinese fotograaf
met een gammele kiekkast. En op een
leitje schreven ze dan "Gelukkig Kerst
feest" of "Gelukkig Nieuwjaar". Het
is heus waar! Door fuseliers in héél
oud-lndië in rimboes achter Poetossi-
bau en Takèngon met een stormking
en een gek uitgedoste varen in plaats
van een kerstboom, met rode rijst en
zoute vis en precies niks méér. Met
schorre stemmen die moedig naar
lang vergeten woorden zochten. En
van de vijf fuseliers kwamen er drie
nooit weerom.
En later door jongens van de politio
nele acties achter Tjirandjang, Treng-
galèk en Papar, als het Welfarepakket
tóch niet gekomen is (omdat de car
rier op een landmijn gelopen is mis
schien of in een tankval gestort) en
zelfs de post uit Holland niet. En er
alleen rijst is met weinig groentenat
en veel sambal. En er gelukkig nog
een mondharmonika is die verstrooid
het "Ere zij God" opzoekt tussen wijs
jes van thuis. En allemaal toch mee
gaan zingen.
Ja, zo kan het Kerstfeest ook zijn. En
niets - herhaal niets - minder diep dan
"bij Moeder thuis"
Heb je wel eens een Kerst meege
maakt in een Ambonse gemeente met
een fluitorkest inplaats van een orgel?
En heb je wel eens een Bataks zang
koor gehoord met Kerstmis? Dat zijn
allemaal onverstaanbare woorden en
heel ongewone klederdrachten en al
door Tjalie Robinson
lemaal mahoniebruine gezichten, en
tóch hoef je je ogen niet te sluiten om
te weten dat dit 24 karaats Kerst is.
En Kerst zo maar ergens in een huis
in Oud-lndië met blanke en bruine
mensen door mekaar. En katholieken
en protestanten door mekaar en zelfs
moslims (mohammedanen), met heel
vreemde en doordringende etensgeu-
ren en een tjemara als kerstboom. Een
tjemara lijkt veel op een Hollandse
den, maar is het helemaal niet. Zélfs
geen "verre familie". Een onechte den
zou je kunnen zeggen. Maar als kerst
boom is hij óók volmaakt en Kerst is
hier volmaakter dan waar ook in Hol
land - met bruine mensen net als in
bijbelplaatjes. En met door de wijd
open deuren en ramen dezelfde pauw
blauwe sterrenhemel waar tweedui
zend jaar geleden de Ster verrees.
Indië is nu in Holland. Omdat een half
miljoen Indische mensen nu in Holland
wonen. Zij vieren nu Kerst "zoals het
hoort", maar van de tien zullen er ne
gen zijn, wier herinneringen tóch te
rugkeren naar de Kerstnachten tóen,
in het land van vulkanen en Javanen.
Toen de Kerstweek dezelfde reünie
bracht van families als ten tijde van
keizer Augustus toen "de hele wereld
beschreven zou worden" en een echt
paar, Jozef en Maria, op stap ging.
Maar in Indië zocht men elkander op
alleen maar om weer in groot familie
verband samen te zijn. Als dan het
trefpunt het huis was van een Oma
van tachtig jaar, dan konden daar vier
generaties bijeen zijn. En in vier ge
neraties wordt er heel wat getrouwd:
Rotterdammers b.v. met meisjes uit
Stjek. En Mokummers met meisjes van
Soerabaja. En Fransen konden erbij
zijn en Engelsen. En katholieken en
protestanten en mohammedanen en
vrijdenkers. Maar men was tóch aller
eerst neef en nicht, Oma en tjoetjoek
(kleinkind) en wat God te zamen
brengt, kan toch geen geloof schei
den?
Deze mensen kwamen vaak over enor
me afstanden, want Indonesië is bijna
zo groot als Europa. En als Europa be
staat het uit tientallen volken met
eigen talen, eigen zeden en gewoonten
en vaak heel verschillende raskenmer
ken. En met een eigen keuken. Dus
reisden met de kerstdagen hele gezin
nen per trein of per schip, met vele
koffers en valiezen, met de kaketoe
die toch niet alleen kon blijven, met
Matjan de hond en met het driewieler-
tje van Adeetje. Met manden en korf
jes vol vruchten en gerechten en koe-
kerijen. En aan elk stationnetje, aan elk
haventje werd er weer wat bij gekocht,
want ging je normaal het hele jaar
dóór bij familie of kennissen al altijd
met "oleh-oleh" op bezoek (kleine
traktaties), met Kerst werd 't beste
beentje voorgezet. De wildvreemdste
gerechten uit Padang en uit Banda, uit
Bantam en uit Menado, uit Borneo en
uit Palembang, kwamen dan bij me
kaar. Plus massa's geïmporteerde
heerlijkheden uit Holland, want de
Totoks waren altijd te vinden voor ge
marineerde haring, voor een Edam
mertje, boterletter en taai-taai. En on
der alle bruine Indische vrouwtjes wa
ren er altijd een paar die voortreffelijk
oliebollen konden maken (waarvan
alvast voorproefjes werden uitgepro
beerd voor het Oudejaar).
In Indië met zijn veel grotere huizen
dan hier, heeft elk huis een z.g. eet-
4
