Vulcanoloog Maur Neumann
door Eric H. Merens
Op 18 april 1984 zal het 90 jaar ge
leden zijn dat in Padang Pandjang in
het voormalige Nederlands-lndië Maur
Neumann werd geboren. Zijn vader
was daar toen assistent-resident. Zijn
moeder droeg als meisjesnaam Boon,
een welbekende naam in het oude
Indië. Later werd door toedoen van
zijn vader de achternaam van Maur
uitgebreid met de toevoeging "van
Padang". De reden hiertoe was dat
Maur, Maur's moeder Louisa Boon en
zijn grootmoeder Louisa de Sturler de
Frienesberg in Padang en omgeving
geboren zijn. De vader van Maur wil
de door deze toevoeging de banden
des lands, maar ook des bloeds (de
overgrootmoeder van Maur was een
Padangse) tot uitdrukking brengen.
Er gaat een verhaal dat er in de klas
waar Maur zat nog een andere jongen
was met de achternaam Neumann en
dat de onderwijzer, bij het aanroepen
van Maur, ter vermijding van een ver
gissing, besloot om "van Padang" er
aan toe te voegen in verband met
Maur's betrokkenheid tot dit gebied.
Maar dit verhaal is een fabeltje.
De jonge Maur bracht zijn lagere
schooltijd door in Nederlands-lndië,
waar zijn vader intussen tot resident
van de Lampongse Districten was op
geklommen. Het was in het jaar 1906
dat vader Neumann werd gepensio
neerd en zich met zijn gezin in Den
Haag ging vestigen. Logisch, want ook
in die tijd was Den Haag al geliefd
bij Indische verlofgangers en oud In-
dischgasten, die er na hun pensione
ring gingen wonen. Het was aan de
Waldeck Pyrmontkade, vlakbij zijn
huis, dat Maur de HBS bezocht en in
1913 eindexamen deed. Een studie aan
de TH in Delft voor civiel ingenieur
werd in dat jaar aangevangen.
Het was in de zomer van 1914 dat
Maur met vakantie in Zwitserland was
toen de eerste wereldoorlog uitbrak.
Het was niet meer mogelijk om door
Duitsland of Frankrijk naar Nederland
terug te reizen zodat Maur met hulp
van de Nederlandse consul, die nu
wel voor het noodzakelijke paspoort
zorgde, naar Italië reisde, alwaar hij
in Genua op één van de boten van de
lijndienst Holland-lndië stapte die hem
naar Nederland bracht. Ruim zes we
ken te laat meldde hij zich in de voor
malige Oranje Nassau kazerne aan de
Mauritskade in Den Haag, alwaar hij,
aldus Maur, meteen, na het moeten
aantrekken van een soldatenpak, aan
het werk werd gezet om aardappelen
te schillen, daar zijn compagnie op
oefening was en de kok best een hulp
je kon gebruiken, 's Middags om 5 uur
mocht hij even naar huis (in uniform!)
om pyama en toiletartikelen op te ha-
Dr. Maur Neumann van Padang opende op 24 augustus 1983 de in het Tropenmuseum in
Amsterdam gehouden tentoonstelling ter herdenking van het feit, dat het honderd jaar ge
leden was, dat de Krakatau uitbarstte. Op de foto Neumann bij een schilderij van een erup
tie van de Anak Krakatau in 1929, geschilderd door Imandt. (Copyright J. Mud).
len. Zijn moeder die hem als soldaat
zag binnenkomen kon zich niet goed
houden en riep met bijna huilende
stem: "Maar jongen, wat verschrikke
lijk dat je nu soldaat bent". Het kost
te hem moeite om aan zijn moeder
duidelijk te maken dat iedere jongen
in dienst begon als soldaat, zelfs Na
poleonDat overtuigde haar.
inmiddels doorliep hij al gauw de la
gere rangen en werd in februari 1916
uiteindelijk als reserve officier be
ëdigd. Het onderdeel waar hij o.a.
dienst deed lag in Limburg. In die tijd
was het zo dat infanterie betekende
dat je veel liep. Op vele van die mar
sen begon zijn belangstelling voor al
lerlei gesteenten die je aan de kant
van de weg zag, te groeien. Dat leid
de er dan ook toe dat hij na zijn
diensttijd, toen de eerste wereldoor
log al afgelopen was (hij heeft dus
meer dan 4 jaar in dienst gezeten I)
de studie in Delft voor civiel ingenieur
afbrak en daarvoor in de plaats zich
opgaf voor de studie van mijningeni
eur. Drie jaren studeerde hij nog in
Delft, totdat hij (inmiddels was het
1922 geworden) besloot zijn studie af
te ronden aan de Humboldt universi
teit in Berlijn, alwaar hij zich bekwaam
de als vulkanoloog. In 1924 rondde hij
zijn studie af met zijn promotie tot
doctor in de geologie. Zijn onderzoek
voor het proefschrift was in het Sauer-
land, waar hij bijna een jaar verbleef.
In die tijd was het in Duitsland een
economisch zeer slechte tijd. Miljar
den marken had je nodig voor bijvoor
beeld een stuk brood. Hij logeerde
voor de goedkoopte in een nonnen
klooster en kon daar een astronomisch
bedrag in marken betalen voor kost
en inwoning, maar de moeder-overste
accepteerde liever Nederlands geld.
Voor maar een rijksdaalder per dag
werd hij goed verzorgd.
Na zijn afstuderen werd Neumann as
sistent van de vulkanoloog Prof. Hans
Reck, die in Griekenland een studie
maakte van de uitbarsting van de vul
kaan Santorini die 11 augustus 1925
weer was beginnen te werken. Een
geweldige uitbarsting omstreeks 1500
jaar voor Christus heeft het toenma
lige vulkaan complex vernield waarbij
een groot deel van het eiland in de
diepte zonk waardoor een grote bin
nenzee, caldera, ontstond. Het onder
zoek duurde bijna een jaar. Na afloop
kwam Neumann terug in Berlijn en
bleef assistent aan de universiteit. Het
was in die tijd zo omstreeks 1926 of
1927 dat Maur zich bedacht wat hij
voor de toekomst het best kon gaan
doen, want altijd maar als assistent blij
ven hangen strookte niet met zijn aard.
Toen hij dan ook, met verlof in Neder
land zijnde, in 1927 was dat, in de
krant een advertentie las dat de geo
logische dienst in Nederlands-lndië
een vulkanoloog nodig had maakte hij
er direkt werk van. Inmiddels, in 1927,
stierf zijn vader. Het jaar daarop ging
hij naar Indië waar hij in mei met zijn
werk in Bandoeng begon.
Hier was het hoofdkantoor van de
Geologische Dienst gevestigd in een
gebouw aan de Wilhelmina Boulevard.
Niet vaak was Maur daar te bereiken
8
