O
BOEKBESPREKING
KIND VAN ALLE VOLKEN
door: Pramoedya Ananta Toer
Roman uit Indonesië.
"Kind van alle volken" is een vervolg
op "Aarde der mensen"; dezelfde
schrijver, dezelfde stijl en het boek
gaat weer over dezelfde personen en
omstandigheden. P. A. Toer schreef
het boek in de Bahasa; 't is goed ver
taald, toch doet het moderne Ne
derlands van 1983 hier en daar wat
vreemd aan als het komt uit de mon
den van personen, die rond de eeuw
wisseling leefden en werkten in de
koloniale samenleving van Soerabaja
en omgeving. Ook dit verhaal van
P. A. Toer doet ons weer denken aan
de vaak fel emotionele Indonesische
toneelstukken uit het oude Indië zoals
"Setan bantal" en "het graf onder de
cambodja". Volkstoneel met veel dra
ma en vooral melodrama
Ik had nog maar één klant te scheren,
die bewaarde ik voor de volgende
morgen. Dat was Mohamad Mohama-
dally, de heer Esmaldjee was er chef.
Om 9 uur was ik er met mijn twee
monsterkoffers en ik had dus alle tijd
en aangezien het mijn laatste klant
was in Denpasar en we na de lunch
weg zouden gaan naar Boeleleng nam
ik er echt mijn gemak voor. Ondanks
datniets lukte. Ik had meer dan
200 boekjes bij me, elk boekje bekeek
hij aandachtig, bij de interessante
stelde hij langzaam en bedachtzaam
een assortiment samen, dan begon
het loven en bieden en we kwamen
niet tot elkaar. Alles mislukte.
Het werd 10 uur, het werd 11 uur, het
werd warm, andere verkopers konden
niet binnenkomen, want ik was er, en
tegen 12 uur had hij alles bekeken,
niets gekocht en keek mij meewarig
aan zo van, "jochie, als je aan mij wat
wilt verkopen moet je van betere hui
ze komen."
Toen ik mijn monsters weer opgebor
gen had in de koffers en ik mijn hand
uitstrekte om hem een hand te geven
zei hij nog heel beleefd, maar niet van
sarcasme ontbloot: "Meneer Groen,
ik doe graag zaken met U, U hebt
mooie goederen, U vertegenwoordigt
een goede firma, uw prijzen kloppen
bijna, ik hoop veel van U te kopen,
laen kali (volgende keer)". Wat er in
mij omgegaan is weet ik niet, wat mij
bezielde weet ik niet, hoe ik er toe
kwam weet ik niet, misschien was het
overmoed, misschien teleurstelling
omdat ik niets had verkocht, mis
schien was ik zelf "mata glap", maar
het gebeurde: ik gaf hem geen hand,
maar ik greep zijn lange zwarte baard
vast, schudde deze en zei een paar
maal bèbè, een geit nabootsen
de
Hoe genoot de zaal dan niet van zo'n
zgn. Stambul-opera en leefde niet
iedereen mee in duidelijk hoorbare
goed- of afkeuring voor de wijze van
vertolking van de hoofdrol zoals die
steeds in volle overgave werd uitge
beeld door Miss Riboet of de wat jon
gere en slankere Miss Tjitji
Ook dit boek probeert een beeld te
geven van de Indische samenleving
rond de eeuwwisseling tegen de ach
tergrond van het opkomend nationa
lisme in zuid-oost Azië. Die samen
leving van toen zit nauurlijk boordevol
mét vooroordelen, discriminaties en
onrechtvaardige prerogatieven van de
"blanke" overheerser en kolonisator.
Vanuit onze hedendaagse progressie
ve democratische optiek is dit alle
maal moeilijk te verteren, maar dat
waren de sociale verhoudingen op het
platteland en in de fabrieken alhier
rond 1900 ook om van de toestanden
in Rusland en Engeland maar niet te
spreken. Steeds zijn er weer schrij
vers en dichters, die proberen voor
bije sociale verhoudingen in het heden
te plaatsen en bekeken door een mo
derne bril, al dan niet voorzien van
duidelijke kritiek voor het voetlicht te
trekken. P. A. Toer doet dit ook, zodat
zijn succes bij verlicht en progressief
Nederland verzekerd is. Het is altijd
een moeilijke opgave om van het ver
leden in het heden een open en ob
jectief beeld te brengen. Wij zijn er
van overtuigd, dat al slaat hij vaak de
spijker op de kop, P. A. Toer een
plaatje doet ontstaan in duidelijk ver
tekend perspectief.
Het boek leest overigens niet gemak
kelijk, lijkt soms wat verward en van
de hak op de tak springend. Het kost
moeite de draad van het verhaal vast
te houden. Wij geloven, dat dit komt
doordat het boek in eerste instantie
in vertellingen op het eiland Buru aan
mede-geïnterneerden aan elkaar ge
praat is; pas 12 jaar later werd het
als verhaal - in vrijheid - op schrift
gesteld.
Tenslotte moet ons van het hart, hoe
wij onder de indruk zijn van de slot-
scene, vlak voordat het "doek valt".
De marine overste, kapitein/luitenant
ter zee Ir. Mellema, ontwerper en
bouwer van de marinehaven Soera-
baia komt in vol ornaat - lange witte
toetoep, compleet met schouderbe
dekkingen, gouden galons op de mou
wen, de sabel omgord, witte pet op,
naar het landgoed "Buitenzorg" eigen
dom van wijlen zijn vader en door
diens huishoudster tot bloei gebracht.
Hij komt het landgoed min of meer
opeisen en moet zich dan verbaal
verdedigen tegen a.) de huishoudster
van zijn vader, b.) zijn onwettige "half-
zwager "Minke, de held van het ver
haal, c.) een franse schilder-huis
vriend-met-dochtertje, d.) een Indo
journalist, e.) de madurese lijfwacht
Darsam, en f.) morrend volk op de
achtergrondMellema wordt ge
secondeerd door tenminste één Hol
landse matroos met braniekraag en
twee mariniers. Voorwaar alleen al in
deze ene slotscène convergeren alle
mogelijke koloniale toestanden of
is het een duidelijk stellen van P. A.
Toer: koloniaal of niet; "de macht be
vuilt altijd"? Het derde deel geeft mis
schien antwoord op deze vraag.
AvL.
"Kind van alle volken" door Pramoe
dya Ananta Toer. Prijs 27,75, porto
4,25.
KORRUPTIE
door: Pramoedya Ananta Toer
Het tweede (nieuw uitgekomen) boek
van Pramoedya Ananta Toer heet
"Korruptie" en is zo'n vijf jaar na de
onafhankelijkheid van Indonesië ge
schreven. Dit is wel een totaal ander
boek dan "Kind van alle volken". Hier
qua opzet en presentatie geen herin
nering aan de "Stambul" of Wajang
in het oude Indië, maar een eerlijk en
indringend geschreven verhaal over
een oudere onkreukbare Indonesische
ambtenaar (aangenomen in de Hol
landse tijd). Deze ambtenaar gooit het
na veel strijd met zijn geweten op een
akkoordje (wat overigens niet echt
lukt) om via zijn positie leverings
opdrachten gedeeltelijk ten eigen bate
te kunnen verzilveren.
In duidelijk proza, dat recht op de man
af gaat wordt de "martelgang" van
de ambtenaar door de schrijver ge
schilderd. Zo is daar de al lang ver
sleten verhouding met zijn vrouw, me
de ontstaan door de voortdurende
strijd de eindjes aan elkaar te kunnen
knopen met een salaris dat steeds
minder koopkracht heeft.
De eerste moeilijke schreden op het
glibberige korruptie-pad zijn met ken
nis van zaken helder en hier en daar
aangrijpend op papier gezet. De jon
ge minnares, die in een gouden kooi
wordt gestopt en steeds meer geld
nodig heeft van haar "ezeltje strek je"
komt ten voeten uit overtuigend in
beeld. En dit alles tegen de achter
grond van Jakarta, Bogor, de Puncak-
pas en zelfs Bali.
De lezer vraagt zich zo halfweg het
boek in gemoede af: "Hoe en wan
neer wordt hij ontdekt en gepakt".
Daarnaast wordt het steeds duidelijker
dat "Korruptie" niet alleen economisch
een etterende wonde is voor land en
volk, maar dat ook, wat veel erger is
het "collectieve geweten" ziek wordt.
Wij hebben dit "oudere werk" van
P. A. Toer met veel waardering ge
lezen.
AvL.
"Korruptie" door Pramoedya Ananta
Toer Prijs f 25,15, porto f 4,25.
15
