Kolonist op
Nieuw Guinea (V)
Na ruim een jaar verblijf in dit plaatsje, kregen wij op zekere dag uit Hollandia het bericht, dat ik werd overgeplaatst naar
het Detachement Seroei. Dit bestuursplaatsje ligt op het eiland Japen, één van de Schouten-eilanden aan de noord
zijde van de Geelvinkbaai. Het is ongeveer 24-uur varen van Sarmi verwijderd. Binnen niet al te lange tijd zou mijn op
volger arriveren en voor mij was dan de tijd/gekomen om mijn biezen te pakken. Uiteraard met medeneming van mijn
gezin.
Pioniersbivak, een nederzetting aan de Mamberamo-rivier.
SARMI 1952
Over Sarmi's bevolking valt weinig te
vertellen. Er heerste een goede har
monie tussen de autochtonen en de
daar gevestigde kolonisten.
Het land rondom het plaatsje was
drassig en moerassig. De sago-palmen
voelden zich daarin best thuis. En wie
zich ook in die natte en drassige grond
happy voelde was de malaria-muskiet.
Volks-vijand nummero één
De gezondheidsdienst onder leiding
van dokter Van der Hoeven verrichtte
ai het mogelijke om, met behulp van
bestrijdingsmiddelen zoals draagbare
sproei-apparaten en dergelijk, dit
kwaad te verdelgen. Desalniettemin
had ik iedere maand prompt 'n mala
ria-aanval. Je kon er bij wijze van
spreken de klok op gelijk zetten. On
danks preventie-middelen zoals kinine,
atebrine of paludrine-tabletten.
Op zekere dag werd dokter v.d. Hoe
ven verzocht om naar een doodzieke
patiënt te gaan. Hij (of zij) moest er
beroerd aan toe zijn. Dus toog onze
arts derwaarts, vergezeld van een Pa
poea assistent. Dit wil zeggen te vóet
langs het strand naar Bètaf, een ge
hucht ca. 40 km ten oosten van Sarmi,
waar ook enige kolonisten verbleven.
Na zijn visite moest hij dan wel weer
terug langs dezelfde route. Zwart-
waterkoorts is de ergste vorm van
malaria. Soms dodelijk als je er niet
vlug bij was. Eén van mijn collega's
heeft zijn kind daaraan verloren. Dok
ter v.d. Hoeven had zijn devies "Help
je medemens" wel hoog in zijn vaan
del. Waar hij de mens kon helpen,
daar was hij. Rang en stand waren
voor hem onbekend.
Mijn vrouw had reeds geruime tijd last
van kiespijn, maar op een gegeven
ogenblik was de pijn haar te veel. Wij
naar de dokter. "Of U daar wat aan kan
doen doe?" Hij bekeek de boosdoe
ner en zei toen: "Ik ben geen tandarts
maar die knaap moet er uit Ga zitten
en hou mijn been maar goed vast I"
Met een tang en zonder verdovings
middel wist hij de kies eruit te halen.
Kareltje, het tweede kind van HPB van
Eek, werd met "medewerking" van
onze dokter ter wereld gebracht. Moe
der en kind in blakende welstand, de
vader uitgelaten en iedereen blij. Wij
moesten dit heugelijke feit beslist vie
ren. Er werd gedronken op de gezond
heid van de nieuwe wereldburger.
Ook het plaatselijke dorpshoofd Philip,
een onvergetelijke "vader-figuur",
deelde in de vreugde mee. Van tijd
tot tijd uitte hij zijn blijdschap in een
vreugde-dans. Boze tongen beweer
den dat hij vier vrouwen had
Ik kan me nog vaag herinneren hoe wij
na afloop van het feest, op de fiets
naar huis gingen. Guldenaar, één van
de genodigden, vroeg mij om een lift.
Philip wilde óók mee. Ja, dat zou nog
wel gaan. Dus gingen wij op de fiets
door het reeds verlaten dorpsstraatje.
Het was een geluk dat geen verkeer
ons pad kruiste en geen voetgangers
getuige waren van het zig-zag rijden
van de drie musketiers. Dat zwaaien
was volgens mij te wijten aan Philipus,
die achter op de bagagedrager zijn
evenwicht probeerde te bewaren
Al met al, het was een waardig feest
en wij zullen het niet licht vergeten.
De autochtonen en de kolonisten die
in Sarmi wat aan tuin- en fruitbouw
deden, verkochten hun produkten in
beperkte hoeveelheden. Er was ook
niet veel goede grond aanwezig. De
visvangst werd in hoofdzaak door de
Papoea's gedaan. Tongkols (tonijnen)
en tenggiri's waren gewilde vissen.
Vooral de laatste zijn heerlijk goerih
van smaak en met weinig graten. Ge
zouten en gedroogd, in repen of blok
ken gesneden, namen we ze vaak op
onze patrouille-tochten mee. Lekker
bij de warme rijst als de kok-agent mij
het eten voorschotelde. Je had verder
niets anders nodig I
Hele stroken land aan de kust van
Sarmi waren door de bevolking be
plant met klapperbomen. Het vlees
van de klapper werd verwerkt tot co
pra. Daarvan werden grote hoeveel
heden geëxporteerd. Het was een zeer
lucratief artikel evenals de damar
(gomcopal, geleverd door de agathis-
boom). Daarvan zijn verschillende
soorten en kwaliteiten op de markt.
Het ressort Sarmi heeft als westelijke
grens de Mamberamo-rivier, de groot
ste rivier van Nieuw Guinea. Zijn bron
nen ontspringen aan de noordzijde
van het Centrale Bergland. Daar be
vinden zich ook de Carstensz-toppen,
een gebergte waar eeuwige sneeuw
ligt.
Halverwege de benedenloop ligt het
gehucht "Pioniersbivak". Dit plaatsje
kan je alleen bereiken door de rivier
stroom-opwaarts te bevaren, tot nabij
de stroomversnellingen. Daar eindigt
de bootreis onherroepelijk I
De monding van de Mamberamo is zo
breed, dat je nauwelijks de overzijde
van de oever kunt zien. Dit mondings-
gebied is omzoomd door een enorm
moerasland, waar krokodillen en mus
kieten de alleenheerschappij voeren.
De muskieten hier zijn groter dan die
ik ooit heb gezien. Je zou ze "big
bugs" kunnen noemenOp onze pa-
trouilletocht naar dit door mensen zel
den betreden oord, moesten wij ons
maal bereiden, enige uren voordat de
schemering inviel. Want dan moesten
wij onder de klamboe bescherming
zoeken tegen de grote zwermen mus
kieten, die ons bloed wel konden
drinken
We waren wel blij toen wij dit gebied
konden verlaten, want er viel daar in
dat moerasland niets te verkennen of
te rapporteren.
6
