Contrasten in behuizing in hetzelfde straatje.
belang van de gemeenschap, bij voor
beeld bij het gezamenlijk bouwen van
een huis of wasplaats, het voorberei
den van een "selamatan" (rituele maal
tijd), het gezamenlijk beplanten en
oogsten van een sawah enz. Bij een
dergelijke samenwerking ontbrak een
strakke organisatie, terwijl het leider
schap slechts informeel was en de ge
geven hulp op basis van vrijwilligheid.
De Indonesische regering heeft deze
traditionele "gotong royong" uitge
roepen tot staats-ideologie en ten be
hoeve van opbouw en ontwikkeling
van de Indonesische maatschappij toe
gepast bij de uitvoering van overheids
projecten. Hierbij zijn organisatie, co
ördinatie en formeel leiderschap wel
degelijk nodig, bijvoorbeeld wanneer
reparatie of aanleg van wegen, brug
gen enz. aan de orde is. Binnen de
desa-gemeenschap vervullen de diver
se wijkhoofden de functie van formeel
leider, bij grotere projecten, zoals "In-
pres" instruksi presiden) projekten,
waarvan één van de scholen in Oro-
oro-Ombo een voorbeeld was, hebben
ter zake kundige opzichters de leiding.
Hoe belangwekkend de verschillende
vormen van hulpbetoon ook schenen
te zijn, ik moest rekening houden met
de beperkte tijdsduur van mijn onder
zoek en heb me daarom voornamelijk
bezig gehouden met de vormen van
wederkerige hulpverlening binnen de
vrouwen gemeenschap.
Om een duidelijk inzicht te krijgen om
trent leef- en werkwijze van deze
vrouwen, was het nodig dat ik de desa
ging wonen.
Dankzij bemiddeling van de "Carik"
(gemeentesecretaris), een indrukwek
kende, haast patriarchale figuur van
ongeveer 70 jaar, kreeg ik een kamer
tje toegewezen in de woning van een
vriendelijk echtpaar. De man was ge
pensioneerd van de marine, de vrouw
had de zorg op zich genomen van een
kleindochter, waarvan de ouders in
Banyuwangi woonden.
Er was ook nog een dochter van 16
jaar, die 's ochtends haar moeder hielp
en 's middags de SMA in Batu be
zocht. Tegen een kleine vergoeding
werd ik met de grootste toewijding
verzorgd door mijn gastvrouw met wie
Mijn gastvrouw Siti in haar keuken.
ik zeer bevriend raakte en met wie
ik nu nog correspondeer I
Aanvankelijk stond de desa-bevolking
wat onwennig tegenover mijn aanwe
zigheid; kleine kinderen gingen er
huilend vandoor als zij me zagen aan
komen en volwassenen staarden me
verbaasd na té verbouwereerd om
mijn groet te beantwoorden. De eerste
weken heb ik dan ook niet veel anders
gedaan dan rondwandelen in de 3
woonwijken, met de bedoeling om de
mensen aan mij te laten wennen; al
wandelend maakte ik hier en daar een
praatje of nam foto's, die ik in Malang
liet ontwikkelen en afdrukken om ze
vervolgens aan de betrokken gepor-
tretteerden aan te bieden. Dit werd
hogelijk gewaardeerd, want jong en
oud wilde graag op de "portret". Op
den duur raakte men aan mijn ver
schijning gewend: ik kreeg de bijnaam
"tante" en voelde mij als zodanig op
genomen in de grote desa-familie.
Bij mijn intrede in de desa was ik in
het huis van mijn gastgezin hartelijk
welkom geheten door een "commissie
van ontvangst", bestaande uit de vrouw
van het dorpshoofd, de vrouw van de
Carik en de vrouw van de Babinsa
(militair commandant). Nadat ik deze
dames zo goed mogelijk had ingelicht
omtrent het doel van mijn komst en
antwoord had gegeven op hun geïn
teresseerde vragen over het leven in
Nederland, beloofden zij mij alle steun
te geven, die ik nodig had voor mijn
onderzoek, zoals het geven van infor
matie en het vertalen van mijn vragen
lijsten in het Javaans, wanneer de
vrouwen het Bahasa Indonesia niet
machtig waren. Helaas bleek dit nogal
eens het geval te zijn, zelfs de vrouw
van het dorpshoofd sprak slechts Ja
vaans, zodat ik maar moeizaam met
haar kon communiceren. Van de echt
genote van de Babinsa heb ik de
meeste steun gehad: Maryati was een
knappe goedlachse vrouw van 36 jaar
en een vurig voorvechtster van de
PKK, een vrouwenvereniging, die zich
inzette voor de "kemajuan" (vooruit
gang, ontwikkeling) van de desa-vrou
wen en hun gezinnen. Ik heb ettelijke
bijeenkomsten van diverse PKK groe
pen meegemaakt en ben overtuigd ge
raakt van het belang van zulke bijeen
komsten, die geleid werden door wijk-
leidsters en waar les werd gegeven
in kinderverzorging, koken, naaien en
borduren, en zelfs gymnastiek
Eenmaal was ik getuige van een les
in gamelan-spel, op eenvoudige instru
menten, door een jonge leraar, die de
noten op een bord schreef en zelf de
melodie meezong. Door de PKK wer
den regelmatig fancy-fairs gehouden
in een ander dorp, waar de diverse
produkten van alle 20 desa's van de
Kecamatan Batu heen werden gebracht
en verkocht. Oro-Oro-Ombo leverde
meestal fruit (vooral semangka's) en
eieren. (wordt vervolgd)
9
