poirrié
INDIE VERLOREN
RAMPSPOED
GEBOREN
(Vervolg: "Sosro Kartono")
recht, eenvoudig, zoals een man be
taamt. Ze waren vertrouwelijk en har
telijk in de omgang als oude kennis
sen. Nu heeft hij een groot huis aan
de kant van de weg, waarin hij allerlei
eetwaren verkoopt: Nasi, warme dran
ken e.d. Hij heeft veel sapi's. In zijn
huis zijn er ook Javanen, die hij aan
werk geholpen heeft of die hij eten
geeft. Zoals ik al zei is hij oprecht,
eenvoudig, mannelijk en goedhartig,
een vermaard jager. Bij wijze van tijd
verdrijf jaagt hij op olifanten, neus
hoorns en tijgers. De hoeloebalangs
zijn (nergens) bang voor. Toen ik hem
bezocht, had hij net een koningstijger
gevangen in een valkuil. Als iemand
een levende tijger wil hebben, is Da-
toek Radja Soetan zijn man. Hij heeft
6 ijzeren kooien om bestelde tijgers in
te verzenden. Er zijn al door Amerika
nen bestellingen gedaan en vervolgens
hebben ze tijgers van hem gekocht.
Hij dankt zijn roem aan 't feit, dat hij
al meer dan 200 tijgers heeft gedood,
niet meegerekend de tijgers die hij in
een valkuil gevangen heeft. Het deed
mij genoegen kennis te hebben kun
nen maken met Datoek Radja Soetan
in Blang Rakal.
De Atjehers bewerken hun sawahs zo
als de Javanen, dus anders dan de
mensen van Langkat in Deli. De vrou
wen hebben zwarte broeken aan; hun
lichaam is alleen bedekt met een slen
dang. Soms hebben ze een broek en
een sarong aan. Veel vrouwen hebben
een parang (kapmes) bij zich, evenals
de mannen. Mannen en vrouwen kau
wen sirih. Alle huizen staan op palen
Er zijn hier veel arme mensen. Zielig.
In Atjeh houden veel mensen sapi's
er zijn er die honderden sapi's heb
ben, die ze verkopen in Medan en
andere steden. Overal liepen er veel
sapi's rond of ze lagen te rusten op
de weg, waardoor de auto maar lang
zaam vooruitkwam. Karbouwen komen
hier maar weinig voor. Paarden zijn er
alleen in de steden, om delemans te
trekken.
B(urgerlijke) O(penbare) W(erken)
heeft hier grote bruggen gebouwd.
Mooi om te zien.
De leerkrachten op Nederlandse scho
len wilden geen Nederlands spreken
met hun collega's, met hun eigen bang-
sa, met hun gasten, behalve dan met
Nederlanders. Soms spreken ze met
Nederlanders ook Maleis. Alleen Teu-
koe Tajib, de Radja van Perlak, sprak
Nederlands met mij.
In Koeta Radja bezocht ik de begraaf
plaats van de Sultans van Atjeh. Blijk
baar onderhoudt het gouvernement te
genwoordig deze graven. De grote
moskee in Koeta Radja is ook een
geschenk van het gouvernement.
In Blang Mai, ressorterend onder Ge-
doeng, 20 km van Lho Seumawei, be
zocht ik het graf van de eerste Sultan
van Pasei, d.i. de eerste Sultan van
Atjeh. Hij heette Sultan Samoedra.
Volgens de wetenschappers is dit graf
al 700 jaar oud. Dit oude graf ziet er
erg mooi uit: Wit marmer met een
Arabisch opschrift erin gegraveerd,
kleine fijne letters. Het graveersel was
verbazend goed en fijn uitgevoerd. Als
het regent, komen er uit de grond links
en rechts van het graf vaak gouden
munten. Jammer dat niemand tot taak
heeft om de graven van de voorouders
van de Atjehse vorsten te onderhou
den en in ere te houden. Dat viel me
hard tegen.
Dit is 't verhaal van mijn reis. Toen ik
in Atjeh was, had ik geen gelegenheid
te schrijven. Als deze brief te lang is
of als er minder gelukkig gekozen be
woordingen in zijn, wil dat dan excu
seren. Ik voel me nogal vermoeid.
In plaats van te rusten en niets te
doen, is 't veel beter jullie te schrijven.
Al is 't maar "omong kosong", toch
kan het beschouwd worden als een
bewijs, dat ik aan jullie denk en ter
vervanging van een praatje, mondeling,
met mij. Ik laat het aan jullie oordeel
over of wat ik schreef niet te lang en
goed genoeg is. Mijn bedoeling is
goed. Ik hoop, dat jullie mijn brief met
genoegen ontvangen. Zo God wil, kom
ik de 20e november terug. Ik verlang
er al weer naar de (melodie) oeler
kambang te horen en te genieten van
gerechten als lodeh (gekruide groen-
tenmoes) en lawoeh gimbal en tempe
batjeman, waarmee ik straks een pe
riode van vasten wil verbreken in (mijn
huis, genaamd) Dar-oes-salam (in Ban
doeng), samen met mijn geliefde broe
ders. Ik hoop dat vergiffenis en zegen
steeds meer ten deel valt aan mij, die
buiten zijn eigen plaats vertoeft.
(w.g.)
Djoko Pring
Naschrift van de vertaler:
Over mijn vertaling uit het Javaans en
het Indonesisch (van zijn vrienden) nog
dit. Ik heb tussen 1935 en 1938 3 jaar
Javaans gevolgd in Utrecht bij Dr.
Prijohoetomo. Voor Javaans en Indo
nesisch heb ik blijkbaar een fotogra
fisch geheugen, vandaar dat ik vrijwel
deze gehele brief in Sosro's kriebel
schrift heb kunnen ontcijferen. De an
dere brieven uitgeven in één bandje
met deze, lijkt althans voorlopig on
mogelijk. In Leiden gaf men mij te ver
staan, dat dat dan zou moeten ge
beuren "in ruimer kader", dus in het
kader van de doekoen-cultuur. Ken
nissen in Den Haag en Amsterdam be
schouwen Sosro als een "super-doe
koen". Wanneer het lukt literatuur over
doekoens te vinden, zowel anthropo-
logische als andere, is misschien een
nadere studie van het verschijnsel
"Sosro Kartono" mogelijk. Wie van de
lezers helpt mij
Tenslotte attendeer ik belangstellende
lezers erop dat Sosro Kartono - wiens
promotie tot doctor onmogelijk werd
gemaakt door Snouck Hurgronje - is
overleden in Bandung op 8 febr. 1952
op 75-jarige leeftijd en werd begraven
op de begraafplaats (makam) Sedo-
mukti (Kudus) in Midden-Java.
Drs. H. D. VAN PERNIS
INTERNATIONALE MINERALENBEURS
Op zaterdag 29 en zondag 30 septem
ber a.s. van 10.00-17.00 uur organi
seert de Nederlandse Lapidaristen
Club (NLC) wederom een grote inter
nationale mineralenbeurs in het Con
gres-gebouw te Den Haag.
De toegangsprijs bedraagt 3,50 p.p.
(leden, kinderen t/m 12 jr. en 65 -ers
f2,-).
Geboden wordt:
Expositie en verkoop van edelstenen,
mineralen, kristallen, zelfgemaakte sie
raden, fossielen, schelpen en litera
tuur.
Speciale tentoonstelling in de Swee-
linckzaal gewijd aan de keizerin der
stenen: de diamant.
Determineerstand voor kosteloos de
termineren door gediplomeerde des
kundigen.
Slijpdemonstraties. Diverse machines
voor de verwerking van ruw mineraal
tot flonkerend kleinood.
Bovendien een aantrekkelijke gratis
loterij op nummer van de toegangs
kaart.
Het moeizame afscheid van Indië
van Van Mook, Stikker en Sas
sen - door Dr. P. F. Maas
Een historisch relaas van een
bewogen episode (okt. 1948 -
febr. 1949) uit de Indonesische
kwestie.
Prijs f 32,90, porto 4,25
BOEKHANDEL MOESSON
Opa is alvast wat Rode-Kruispakketten aan
't inslaan.
29
