De Ronde Tafel Conferentie - 1949 -
FOTOBOEK BINNENLANDS BESTUUR
35 Jaar geleden begon op 23 augustus 1949 de "Ronde Tafel Conferentie
(R.T.C.) te 's-Gravenhage, welke het onherroepelijk einde van het aloude Neder-
landsch Oost-lndië zou inluiden. Deze R.T.C. zou de overdracht van de souve-
reiniteit aan de te vormen "Verenigde Staten van Indonesië (V.S.I.)" moeten
regelen. Als Landsdienaar met recuperatieverlof in Den Haag (in pension "Huize
Maurits" aan de Prins Mauritslaan 44), werd ik door de Indische Regering in
Batavia, telegrafisch aangewezen voor een (Indisch) Secretariaat bij de R.T.C.
Secretaris was: Mr. A. H. C. Gieben, Adviseur-Generaal van het Departement
van Justitie in Batavia, in Holland verblijvend. Het Secretariaat was onderge
bracht in de (toenmalige) kleine eetzaal van het fameuze "Hotel des Indes" in
Den Haag. Om het niet te ingewikkeld en te uitvoerig te maken, even de voor
geschiedenis.
Spoedig na de Japanse capitulatie op
14 augustus 1945, komt Luitenant-
Gouverneur-Generaal, Dr. H. J. van
Mook, vanuit Australië in Batavia aan,
waar alom chaos heerst. Hij kan niets
doen; hij beschikt niet over troepen.
Maar hij houdt de éérste oriënterende
gesprekken met de nationalistische
leiders, onder wie Ir. Soekarno, die op
12 augustus 1945 (na de tweede
atoombom en het naderende einde van
Japan), in Dalat (Indo-China) van de
Japanse opperbevelhebber in deze ge
bieden, Maarschalk Terauchi, de zegen
had ontvangen voor de uitroeping van
een onafhankelijke Republiek Indone
sië. Hetgeen reeds op 17 augustus
1945 door Ir. Soekarno was geprocla
meerd.
Dr. van Mook reist naar Holland; brengt
aan de Nederlandse Regering verslag
uit van zijn bevindingen. Hij legt tevens
zijn (geniale) conceptie aan de Haagse
Heren vóór: de eilanden buiten Java
(waar het rustiger is) zouden zo snel
mogelijk moeten worden gepacificeerd,
om er daarna zelfstandige Deelstaten
van te maken, die opgenomen zouden
worden in een te vormen souvereine,
federale staat, "Verenigde Staten van
Indonesië", waarin ook (let wel: óók!)
plaats zou zijn voor de Republiek van
Ir. Soekarno. De Nederlandse Rege
ring stemt met Dr van Mook's tactiek
in.
Pas als de Britse troepen - voor de
handhaving van rust en orde in deze
streken (Indië, Malakka, Indo-China,
Siam en Burma) aangewezen - op 30
november 1946 door K.N.I.L.- en K.L.-
troepen worden afgelost, komt er schot
in de pacificatie van Java. In de Buiten
gewesten is het dan, dank zij het her
rezen K.N.I.L., al aardig rustig. Dr. van
Mook heeft intussen niet stilgezeten.
Met zijn tomeloze energie en onge
ëvenaarde werklust, heeft hij de ene
Deel-Staat na de andere uit de grond
gestampt:
1Groot-Dajak, het zuidelijk deel van
de vroegere residentie Zuider- en
Oosterafdeling van Borneo;
gevormd 7 december 1946.
2. Oost-lndonesië (Celebes, Moluk-
ken, Kleine Soenda-eilanden),
24 december 1946.
3. Borneo Tenggara - 8 januari 1947.
4. Oost-Borneo - 12 april 1947.
5. West-Borneo - 12 mei 1947.
6. Bangka - 12 juli 1947.
7. Billiton - 12 juli 1947.
8. Oost-Sumatra - 25 december 1947.
9. Madoera - 20 februari 1948.
10. Pasoendan (W-Java) -
24 april 1948.
11Zuid-Sumatra - 30 augustus 1948.
12. Oost-Java - 26 november 1948.
Het territoir van deze Deel-Staten,
kwam in hoofdzaak overeen met dat
van de toen nog bestaande Indische
bestuursindeling. Wat blijkt nu?
Voor Soekarno's "Republiek" blijft al
léén Midden-Java over; in feite slechts
de vroegere residentie Djokjakarta.
Vandaar de naam die algemeen werd
gebruikt: "Republiek Djocja".
Is het een wonder, dat Soekarno - zich
bedreigd voelend door de hem om
ringende pro-Hollandse Deel-Staten -
zich nooit en te nimmer bij van Mook's
conceptie zou neerleggen?
(Wij laten nu kortheidshalve al het ge
harrewar in Holland, de twee politio
nele acties in Indië en alle conferenties
en overeenkomsten - van Roijen/Roem!
- onbesproken).
Uit tactische overwegingen, gaat Ir.
Soekarno (voorlopig) accoord met het
houden van een R.T.C.
Op 23 augustus 1949 komen in Den
Haag bijeen:
a. vertegenwoordigers van de Neder
landse Regering, o.l.v. Mr. J. H. van
Maarseveen, Minister van Overzee-
sche Gebiedsdelen;
b. die van de "Republiek Djocja", o.l.v.
Drs. Moh. Hatta, vice-president;
c. die van de "B.F.O.": Bijeenkomst
voor Federaal Overleg, een club van
alle Staatshoofden en regeringslei
ders van de federale Deel-Staten,
o.l.v. Sultan Hamid II, Staatshoofd
van West-Borneo, Kolonel K.N.I.L.,
Adjudant in buitengewone dienst
van H.M. de Koningin.
In "Hotel des Indes" is het een komen
en gaan van alle Groten der Aarde,
zoals: de beminlijke Sultan Hamid II
(getrouwd met een Hollands meisje);
de stoere, forse Doctor Mansoer,
Staatshoofd van Oost-Sumatra (arts);
de vriendelijke, goedlachse Mr. R. T.
Djoemhana Wiraatmadja, Minister-Pre
sident van Pasoendan (bijgenaamd
"Oom Djoem"); de kleurrijke Tjokorde
Gde Rake Soewati 1), President van
Oost-lndonesië.
Velen wippen even bij het Secretariaat
binnen om een praatje te maken of
inlichtingen in te winnen. Zonder uit
zondering spreken allen uitstekend
Nederlands.
De R.T.C. slaagt. - Natuurlijk - Er wa
ren talloze conferenties, vergaderingen,
bijeenkomsten aan voorafgegaan.
De 2e november 1949 verdedigt Mr.
van Maarseveen in de Tweede Kamer
het wetsontwerp inzake de souvereini-
teitsoverdracht. Tegenstemmers zijn
o.m. de Anti-Revolutionairen en de
heer Ch. Weiter, oud-vice-president
van de Raad van Indië en oud-Minister
van Koloniën. Het wetsontwerp haalt
echter de vereiste 2/3 meerderheid
(71-29). De Eerste Kamer volgt vlot
(34-16).
Voor het bijwonen van de bijzondere
Tweede Kamer vergadering, had ik een
"uitnodiging" gekregen; heb er echter
geen gebruik van gemaakt. Men gaat
niet vrolijk de executie van een ge
liefde meemaken. Indië was tenslotte
onze geboortegrond en drie genera
ties ons "Land van Herkomst" geweest.
Daags na Kerstmis - 27 december
1949 - vindt in het Paleis op de Dam
de plechtige souvereiniteitsoverdracht
door Koningin Juliana plaats (was Ko
ningin Wilhelmina in 1948 afgetreden,
omdat zij niet aan de liquidatie van
Haar Rijk Overzee, had willen méé-
werken
Vóór het paleis van de Gouverneur-
Generaal aan het Koningsplein in Ba
tavia, wordt voor het eerst sedert bijna
340 jaar, de Hollandse vlag voorgoed
gestreken. Nederlandsch Oost-lndië
had opgehouden te bestaan.
Sinds 3 jaar is de heer W. W. Schülier uit Leiden bezig materiaal te
verzamelen voor het samenstellen van een fotoboek over het binnen
lands bestuur in Nederlands-lndië. Contacten met oud-B.B.-ers hebben
reeds geleid tot een redelijke collectie foto's, maar hem ontbreken nog
foto's van B.B.-ers op
Midden-Celebes (Poso), Halmahera en omliggende eilanden
en de Kai-, Aroe-, Tanimbar- en de Zuidwestereilanden.
De gezochte foto's moeten de B.B.-ers laten zien in hun omgeving:
thuis, op tournee, op kantoor enz.
Wie dergelijke foto's heeft (ook van B.B.-ers in de niet bovengenoemde
gebieden) en deze in bruikleen wil afstaan, wordt verzocht zich in ver
binding te stellen met
W. W. SCHULLER, Punterwerf 14, 2317 EE LEIDEN, tel. 071 -21 34 62
18
