DE HEVIGSTE BOSBRAND ALLER TIJDEN (1983)
Wie weet het
Vorig jaar (1983) heeft de grootste bosbrand in de wereldgeschiedenis op
Borneo gewoed. Naar schatting is daar ter waarde van 5.600.000.000 - ja, 5,6
billioen dollars - aan verkoopbare houtsoorten in vlammen opgegaan: Honderd
duizenden mahonie woudreuzen, honderd duizenden statige pijnbomen en ever
greens en natuurlijk millioenen km rotan Deze ernstige economische ramp voor
Indonesië moet echter eveneens worden beschouwd in het licht van de ecologie.
Want wij weten hoe belangrijk de grote tropische wouden zijn voor het welzijn
der mensheid: ze spelen een definitieve rol als regelaars - stabilisators - van
ons wereldklimaat. Met de brand zijn een ongelooflijk aantal vogels, insecten en
wouddieren zoals luipaarden, beren, herten, varkens, zwijnen, civet katten, veld
muizen en vele andere daar levende wouddieren gedood. Onder deze velen die
nu nergens anders in de wereld voorkomen. Wat een verlies I
De Indonesische Regering heeft on
middellijk na het uitbreken van de
brand de hulp ingeroepen van deskun
digen van de National Science Foun
dation en de World Wildlife Fund. Men
wilde weten wat de oorzaak van de
brand was - hoe groot de verliezen -
en vooral hoe zulk een verschrikkelijke
woudbrand kon worden voorkomen, als
dat eventueel mogelijk was.
De oppervlakte van het verwoest ge
bied is ongeveer gelijk aan de opper
vlakte van Nederland. Nu heeft U, le
zer, een idee van de omvang van de
brand
Men kwam na studie tot de conclusie
dat verschillende factoren hebben bij
gedragen tot deze catastrofe. Daar is
eerst de beroemde, nu beruchte - al
thans voor Indonesië - Elnino, de jaar
lijks terugkerende Pacific wind die uit
het oosten waait en die gewoonlijk
veel regen met zich mee brengt voor
de wouden in Indonesia. Om nog niet
helemaal duidelijke redenen is deze
Elnino niet verder doorgedrongen dan
tot de Zuid Chinese Zee.
Het gevolg was een ongekende droog
te, zo droog als het in eeuwen niet is
geweest. Daarmee steeg de tempera
tuur in de wouden met 5 graden boven
het normaal, op het moment dat de
brand uitbrak.
Nu helpt de natuur als het te droog
wordt en de vochtigheidsgraad in ge
vaar loopt, door de bomen hun blade
ren te laten verliezen, wat dan ook ge
beurde. Maar daarmee vormde zich een
enorm bladerdek onder het geboomte.
Vermoedelijk is de brand veroorzaakt
door blikseminslag De felle brand
werd daarbij aangewakkerd doordat
aan stukken bosranden voor veeteelt
en landbouwdoeleinden eerder door de
plaatselijke bevolking randbrandjes zijn
gemaakt. Daar komt voorts bij dat in
het brandgebied ettelijke hectaren bos-
aankappen zijn verricht voor verkoop
van hout voor export en industrie
(voornamelijk triplex-industrie, waar ik
later een apart artikel aan wil wijden)
en dit alles heeft de snelle versprei
ding van de brand en daarmee de in
tensiteit mogelijk gemaakt.
Nu heeft men een belangrijke les ge
leerd en hopelijk zal in de toekomst
het bosbeheer in Indonesië beter wor
den aangepakt.
Deze Borneo-brand waarvan de gevol
gen nog niet helemaal zijn te overzien,
mag dan ook gerekend worden tot de
meest vernietigende rampen die deze
aarde heeft geleden.
Nu heeft zich na de brand op deze
enorme verschroeide kale vlakte iets
ongekends voorgedaan, waar op het
ogenblik geleerden met grote belang
stelling mee bezig zijn I
"Een eigenaardige wedergeboorte na
de afschuwelijke plantaardige en dier
lijke afslachting I" zo noemt dr. Mark
Leighton, ecologist van de Harvard
Universiteit het fenomeen I Deze dr.
Leighton heeft reeds in 1977 een diep
gaande studie gemaakt van de relatie
tussen dier- en plantenleven op Bor
neo I Hij had altijd gedacht dat de
tropenwouden een stabiele ecologie
aan de dag leggen. Maar deze nieuwe
plantengroei had hij niet verwacht. Hij
ziet deze verwoeste aarde met andere
daarbij betrokken geleerden, als een
"van het vlees ontdane" laboratorium
in de open lucht, dat nu onschatbare
gegevens zal verstrekken voor de we
tenschappelijke wereld I Zo heeft men
thans ontdekt dat zaden, die een heel
lange tijd als dood werden beschouwd,
nu tot nieuw leven zijn gebracht, en
hoe planten en dieren die ten onder
zijn gegaan in de felle brand, door
nieuwere levensvormen, nooit eerder
gezien, worden vervangen. Nu de re
gens zijn teruggekeerd komt een nieu
we plantengroei uit de aslagen tevoor
schijn. Deze nieuwe planten zullen het
karakter van het woud totaal verande
ren. De gevolgen van de brand zijn
niet alleen fascinerend voor de weten
schapsmensen, het oog aanschouwt nu
iets wonderbaarlijks I Weg zijn de ho
ge schaduwrijke bladerdekken van het
bekende tropenwoud, weg zijn de mil
joenen bloedzuigers. De kleur van
nieuwe aarde is jong groen I Kleine
plantjes en ranken bedekken het op
pervlak en overal groeit snel een
boomsoort met zacht hout van de
Euphorbia-familie die gretig de zonne
stralen in zich opneemt. En dan zijn er
in dit gehavende deel van Borneo on
gelooflijke zwermen muskieten en kan
je niet lopen zonder dat je beide han
den gebruikt om de geweldig grote
spinnewebben te breken I
Er is komen vast te staan dat rege
neratie van de verbrande boomsoorten
die zoveel schaduw afwierpen, niet
meer mogelijk is omdat de vloer van
het woud te warm is. Althans voor
lopig, aldus de geleerden.
Tenslotte is opgevallen dat orang-
oetans, gibbons en andere zoogdieren
die op mysterieuze wijze deze ramp
hebben overleefd, thans hun dieet ge
woon hebben gekozen - uit noodzaak
uiteraard - uit het nieuwe gebladerte
en ander plantenmateriaal, nooit eer
der door de natuur verstrekt, want de
bekende vruchtsoorten en noten die
de wouden in de natuur in zulke on
beperkte hoeveelheden aan deze die
ren verschafte, zijn er nu gewoon niet
meer. Wat een wonderbaarlijk aanpas
singsvermogen deze dieren aan de
dag kunnen leggen I
Helaas hebben andere diersoorten zo
iets niet kunnen presteren en nu zijn ze
in het nieuwe ecologische systeem
voorgoed verdwenen I
JAN SCHLECHTER
Nieuwsbron: Des Moines, Sunday Re
gister, April 29.84/3A
DE GROOTSTE BIJ TER WERELD
Chalicodoma Pluto leeft nog op
Halmahera
De Chalicodoma Pluto - en dat is de
Latijnse benaming voor de grootste bij
ter wereld - is niet uitgestorven, het
geen tot voor kort werd aangenomen
door entomologen (kenners van insec
ten). Dit nieuws is te danken aan de
Amerikaanse bioloog Adam Messer,
die tijdens een studiereis op het eiland
Halmahera afging op een sterk zoe
mend geluid. In een boom zag hij
toen een bijtje van 5 centimeter lang.
Hij besefte meteen de reuzebij gevon
den te hebben, die door de bewoners
van Halmahera werd aangeduid met
"o ofungu ma koana", wat zoveel be
tekent als "aardige bij". Niemand ech
ter had de reuzebij zelf gezien en dat
duidt erop dat deze bij wel zeldzaam
is.
De Britse bioloog A. R. Wallace was
de eerste die de reuzebij heeft ont
dekt; dat was in 1859. Adam Messer
zal naar Halmahera terug keren om
een nadere studie van zijn vondst te
maken.
(Gegevens uit de 'Atlanta Constitution')
Wie kan inlichtingen verstrekken over
de plaatsnaam PAKSRISEMPOERA.
Waar ligt dit en wat was de betekenis
van deze plaats?
P. Storm van Leeuwen, Napelshof 55,
3067 WJ Rotterdam.
Kat
Daar zit mijn kat. Echt, toelèn boven
op de teevee zo heerlijk lang uitgerekt
te gapen en met ondeugende speels
heid en of speelse ondeugendheid kijkt
ze naar de serieuze uitvoering van het
symphonie-orkest beneden haar, daar
mee mijn "grote" liefde voor kunst met
een korreltje zout nemend.
