DE SOUVEREINITEITSOVERDRACHT
EN WAT ER AAN VOORAF GING
Afscheidswoord
tot de
Nederlanders
27 DECEMBER 1949
Dinsdagmiddag richtte de heer Lovink
zich via de radio tot de Nederlanders
in Indonesië, hen o.m. er op wijzend,
dat zij uit de geboorte van de vrije,
onafhankelijke en souvereine Verenig
de Staten van Indonesië "gasten en
vrienden van dit nieuwe huis" zouden
worden.
Aan de overdracht van de souvereiniteit door het Koninkrijk der Nederlanden
aan de Verenigde Staten van Indonesië (Republik Indonesia Serikat) gingen
ruim vier jaar van moeizame onderhandelingen en strijd vooraf.
Belangrijke momenten uit deze periode waren achtereenvolgens de uitroeping
van de Republik Indonesia door Soekarno en Hatta (17 aug. 1945), de confe
rentie op de Hoge Veluwe (april 1946), het accoord van Linggadjati (13 nov. 1946)
waarbij het principe van de federale opbouw van Indonesië en de vorming van
een Ned.-Indonesische Unie werd aanvaard, de eerste politionele actie (20 juli
- 4 aug. 1947), de Renville-overeenkomst (17 jan. 1948), de tweede politionele
actie (18 dec. 1948-jan. 1949), het accoord van Rooyen-Roem (7 mei 1949), de
terugkeer van de Republikeinse regering in Ojogja (6 juli 1949), en tenslotte de
Ronde Tafel Conferentie in Den Haag (23 aug.-2 nov. 1949), waarvan opening
en sluiting plaats hadden in de historische Ridderzaal op het Binnenhof. Op
deze conferentie tenslotte werd overeenstemming bereikt over de overdracht
van de souvereiniteit en de Ned.-Indonesische Unie.
Het wetsontwerp op de soevereiniteits
overdracht werd op 9 dec. 1949 door
de Tweede Kamer met 71 tegen 29
stemmen (ruimschoots de door de
Grondwet vereiste 2/3 meerderheid)
aangenomen.
In de Eerste Kamer werd de wet op
21 dec. met slechts één stem meer
dan de vereiste 2/3 meerderheid (34
tegen 15) aangenomen.
De formele souvereiniteitsoverdracht
had plaats in het Paleis op de Dam in
Amsterdam tijdens een plechtigheid
die klokslag 10 uur een aanvang nam.
Op hetzelfde tijdstip droeg ten Paleize
Koningsplein in Batavia de Hoge Ver
tegenwoordiger van de Kroon Lovink
het Opperbestuur over Indonesië over
aan een delegatie van de regering van
de V.S.I. die onder leiding stond van
Sultan Hamenkoe Boewono IX van
Djogja.
Aan het hoofd van de Indonesische
delegatie naar het Paleis op de Dam
stond drs. Moh. Hatta, verder maakten
er o.a. deel van uit Sultan Hamid II en
prof. Supomo. Op deze ceremoniële
bijeenkomst werden drie documenten
ondertekend
Ten eerste het Protocol, waarin werd
vastgesteld dat beide partijen de ont
werpen, vervat in de overeenkomsten
van de R.T.C. aanvaardden en dat de
Indonesische delegatie bevoegd was
om de Republiek der V.S.I. te vertegen
woordigen. Dit stuk werd door Hatta
en Drees ondertekend.
Het tweede document was de "Acte
van Bevestiging" van de nieuwe rechts
orde, ondertekend door Koningin Julia
na en gecontrasigneerd door alle Ne
derlandse ministers. Hierbij bevestigde
de Ned. regering de nieuwe rechtsorde
in Indonesië, zoals vervat in de R.T.C.-
overeenkomsten.
De derde acte was de "Acte van Sou
vereiniteitsoverdracht en Erkenning".
Deze hield in dat op 27 december 1949
de souvereiniteitsoverdracht overeen
komstig het Handvest van Souvereini-
De souvereiniteitsoverdracht in het Paleis
op de Dam. Links van Koningin Juliana
premier Drees, rechts van haar Drs. Hatta,
daarnaast sultan Hamid II.
Het hijsen van de rood-witte vlag op het
Paleis Koningsplein, na de ondertekening
van de souvereiniteitsoverdracht.
De H.V.K. zeide verder: "Wij, Neder
landers, zijn er met recht trots op Ne
derlander te zijn en kennen onze plich
ten en onze vrijheden. De plicht tot
schragen van het wettig gezag en de
vrijheid onszelf te blijven.
De kleuren van onze vlag zijn die van
moed, vroomheid en trouw, deugden
die verankerd zijn in de staat van Ne
derlander, die men voert en deugden,
die ons land niet alleen groot hebben
gemaakt, maar groot zullen doen blij
ven. Ik ben ervan overtuigd, dat Gij,
ongeacht of Gij op grond van Uw ver
bondenheid aan dit land al dan niet
Indonesisch staatsburger wenst te wor
den, het Nederlanderschap in de Ver
enigde Staten van Indonesië spreek
woordelijk zult maken voor de groot
heid van geest en gedachte, die ken
merkend zijn voor moed, vroomheid en
trouw.
Moed in het nieuwe te arbeiden voor
de grootheid van dit land en dit volk
zoals Gij tot het laatste toe met volle
overgave en overtuiging deedt in het
oude en waarvoor het nageslacht U
dankbaar zal zijn; vroomheid in de
wetenschap, dat God U daartoe de
kracht zal geven en Uw weg zal effenen
en trouw aan de plichten die de staat
van Nederlander U oplegt".
teitsoverdracht van de R.T.C. rechts
kracht had gekregen, dat op dit tijd
stip de Ned.-Indonesische Unie tot
stand was gekomen en alle bijkomende
resultaten van de R.T.C. in werking
waren getreden. Deze acte werd on
dertekend door de Koningin, alle Ne
derlandse ministers, Hatta en de be
langrijkste leden van de Indonesische
delegatie.
Na de plechtigheid speelde het carillon
van het Paleis op de Dam het Indone
sia Raya en het Wilhelmus. "De gou
den eeuw van Koningin Wilhelmina",
zo schrijft de historicus dr. De Graaf
in "Nederlanders over de zeeën", "was
nu definitief ten einde".
De Ned.-Indonesische Unie, aan het
hoofd waarvan de Koningin der Neder
landen stond, voorzag in samenwer
king op basis van gelijkheid op het
gebied van de buitenlandse betrekkin
gen, defensie, financiën, economie en
cultuur. Een en ander werd geregeld
in het Unie-statuut en de daarbij ge
voegde overeenkomsten.
De eerste Hoge Commissaris van In
donesië in Den Haag werd Moh. Roem,
die van Nederland in Djakarta dr.
Hirschfeld.
iwvvww^vwvw^»"
18
