KUMIS KUCING DOOR DE EEUWEN HEEN
door:
JAN A.KRANCHER
"Onder de Indische geneeskrachtige kruiden die ook in Europa toe
passing vinden, neemt koemis koetjing de laatste jaren een belangrijke
plaats in. Koemis koetjing en remoedjoeng zijn beide inheemse namen
voor dezelfde in Nederlandsch-lndië in het wild voorkomende kruid
achtige plant Orthosiphon grandiflorus Bold. syn. O. stamineus.
Aangenomen wordt dat de geneeskrachtige werking zetelt in de
bladeren en stengeltoppen, waarvan een waterig aftreksel be
reid wordt ongeveer op dezelfde wijze als thee gezet en afge
trokken wordt. Bij nier- en b'laasaandoeningen vindt het middel
toepassing. Een en ander komt in de handel dikwijls gebruikte
benaming "Indische nierenthee" duidelijk tot uiting."
Zo'n aanhef zult U beslist niet in de Haagsche Courant noch in
welk ander Nederlands dagblad of recente publicatie vinden.
Maar zo begon echter een uitvoerig verslag, geschreven door
Ir. W. Spoon over dit merkwaardig kruid, ons nu bekend onder
de nieuwe Indonesische spelling "kumis kucing". Hij publi
ceerde dit artikel in "Berichten van de afdeling handelsmuseum
van de Koninklijke Vereeniging Koloniaal Instituut" en over
gedrukt uit de "Indische Mercuur", 23 December 1931.
Dat Indische kruiden ter bestrijding van ziekten al heel lang
gebruikt werden (en nog worden), zal niets nieuws zijn voor
Moesson-lezers. Jammer genoeg heeft in het algemeen in onze
moderne Westerse maatschappij een teruggang van het ge
bruik van geneeskruiden in de officiële geneeskunde plaats
gevonden. De oorzaak hiervan is onder meer de technische
ontwikkeling van deze eeuw op vele gebieden, vooral op het
gebied van de chemie. Dr. Verpoorte echter stelde in 1979 dat
ook nu het geneeskruid van groot belang blijft. Hij schreef dat
ongeveer de helft van alle Westerse geneesmiddelen natuur-
stof is of natuurstof als grondstof voor de bereiding heeft.
Gelukkig is de toestand in ontwikkelingslanden anders. De
omstandigheden in deze landen op het gebied van volksgezond
heid is niet veel veranderd. De mensen gebruiken nog steeds
allerlei verschillende planten of plantendelen om diverse ziekten te genezen.
Van de gehele wereldbevolking is 70-80 procent voor zijn eerstelijns gezond
heidszorg afhankelijk van traditionele geneeskruiden, zoals in Indonesië waar de
jamu-industrie een multi miljarden dollar business is. (Eiseman Jr.).
Uit eigen ervaring gedurende de afgelopen 20 jaren en door studie, heb ik ge
merkt dat er een hernieuwing van inte-
resse heeft plaatsgevonden in genees
krachtige planten, vooral in de Wester
se wereld. Voor mijn Ph. D. (doctorale)
studie in de USA had ik toestemming
gekregen om de toepassing van de
kumis kucing te bestuderen en zelf met
het kruid te experimenteren.
Mijn interesse ging in eerste instantie
uit naar het probleem van vooral Wes
terse vrouwen, die maandelijks te kam
pen hebben met premenstruele span
ning (PMS). Deze kwaal wordt vaak
verlicht door toediening van chemische
diuretica, waarbij nogal vaak neven
verschijnselen voorkomen. Van kumis
kucing wist ik dat dit niet het geval is,
want het is bewezen dat het een on
schadelijk diureticum is.
Hoe zou het wel bij PMS werken? Ik
ben de studie begonnen in 1981 en
tijdens literatuur onderzoek kwam ik
feiten tegen, die Moesson-lezers mis
schien wel zouden appreciëren. Daar
om deze kleine uiteenzetting, bestaan
de uit wetenschappelijke en technische
gegevens, uitgevonden gedurende dit
onderzoek. Deze gegevens heb ik ont
trokken aan publikaties in zo'n 10 talen
en research heeft op z'n minst in net
zoveel landen plaats gevonden, gedu
rende de laatste 100 jaar. De referen
ties zijn op verzoek verkrijgbaar bij de
schrijver.
28
Beschrijving van de plant
Vele auteurs en onderzoekers hebben
de Orthosiphon (kumis kucing) be
schreven en hier is slechts een greep
gedaan uit de literatuur. "De koemis
koetjing is een labiaat, die men langs
sloten en in heggen veelvuldig aan
treft en die direkt in het oog springt
door de uit de bloem neerhangende
lange meeldraden en stampers, waar
aan ook de inheemse naam zijn ont
staan te danken heeft (koemis snor,
koetjing kat)", aldus Van Dongen.
"Tot de orde der Lipbloeiers (Labiati-
floren), die ongeveer een tiental fami
lies omvat, behoren o.a. de algemeen
bekende Lipbloemigen, Leeuwenbek-
achtigen, Verbaanachtigen, Acanthus-
achtigen en Trompetbloemigen. Het zijn
alle planten met gewoonlijk tweeslach
tige, vijftallige, zygomorfe bloemen,
die meer of minder duidelijk tweelip-
pige bloemenkronen hebben. De kumis
kucing behoort tot deze orde." (Paau-
we).
Dharma schrijft: "Houtig kruid, door-
bloeiend, tot 1,5 m hoog. Witte bloemen
met lange meeldraden en stijl. Blade
ren, ovaal, gezaagd. Bladsteel en stem
pel paarskleurig. Vruchtbeginsel kaal,
nootjes langwerpig."
"De Orthosiphon is een 1,50 m hoog
overblijvend kruid, dat neiging ver
toont houtig te worden en dat voor
komt in tropisch Zuid Azië en Noord-
Oost Australië, mogelijk afkomstig van
Java en Sumatra, thans door de gehele
Archipel verspreid, onder lichte scha
duw, vooral langs beken en riviertjes
groeit." (De Graaff).
Mevrouw Kloppenburg schrijft: "Dit
kruid met houtachtige stengels, dat
meer dan één meter hoog kan worden,
treft men veel aan langs beekjes en
waterwegen. Het is een dankbaar
plantje, dat met een weinig verzorging
en veel zon op een geschikte plaats
op het eigen erf ook welig zal groeien."
Hoevelen van U hadden toen froeher
niet zo'n mooie struik onder uw empe-
ran groeien? Schrijver van dit artikel
heeft zelfs een plantje binnenshuis
groeien in Saoedi Arabië.
Chronologische uiteenzetting
Een zekere Ellen van der Sleesen
schreef in het Engels over deze plant
toen ze een revisie maakte van de Ma-
leise Orthosiphon in 1959. Ze beweer
de o.a. dat de Orthosiphon al in 1869
van tuinbouwkundige waarde zou zijn
geweest toen het gesignaleerd werd
op een tentoonstelling in Engeland. De
plant was aldaar geïmporteerd van
Noord Queensland (Cape York) en de
experts waren er toen al van overtuigd,
