dat het een favoriet van tuinders zou
worden. Sinds 1844 werd het al ge
teeld in 's Lands Plantentuin in Bogor.
Zij vond het zeer merkwaardig dat
deze opvallende plant van ongetwijfeld
Maleise oorsprong pas zo laat de aan
dacht van de botanische wetenschap
trok. Voor zover ze kon uitvinden, was
de Orthosiphon op Java pas ontdekt
omstreeks 1775.
Verscheidene ontdekkingsreizigers, die
inheemse namen van de planten op
Java bestudeerden van 1781 tot 1798,
hadden de kumis kucing niet genoemd.
Het kon zijn dat de plant toen tamelijk
zeldzaam was en niet werd geteeld
door de Javaan. Hoe konden deze na
vorsers dan de plant gemist hebben?
Een ding is zeker; de Javaan was van
de medische waarde, die pas later ont
dekt werd, niet op de hoogte, want
geen van de bekende autoriteiten
heeft dit feit in zijn research genoemd.
De eerste die het medisch gebruik be
sprak was Dr. van der Burg in 1885.
Hij schreef dat de gedroogde bladeren
werden verkocht in apotheken; dat de
plant een diureticum is; dat zelfs tinc-
tura orthosiphon werd bereid en dat
verscheidene doktoren succes hadden
in het genezen van nierklachten. Hij
haalde het feit aan dat Kloppenburg
aanraadde kumis kucing met andere
planten te mengen, zoals meniran
(Phyllanthus urinaria) of kedji beling
(Desmodium gangeticum). "Kedji be
ling" betekent over het algemeen
"steenvergruizer".
In continentaal Azië was de medische
werking van deze plant onbekend. Hier
is een hoogst interessant feitVan der
Sleesen concludeerde dat het waar
schijnlijk de Eurasians en Europeanen
zijn geweest, die de medische gebrui
ken ontdekt hebben in de laatste helft
van de 19de eeuw.
Kort voor 1886 zou het geslacht waar
schijnlijk in Holland geïmporteerd zijn
door een meneer Rip vanuit Java. Dit
feit bracht Van Itallie, een pharmaceu-
tisch student in Utrecht aan het licht
toen hij in 1886 een monster van het
kruid verkreeg om research te doen.
Hij slaagde er in genoeg botanische
gegevens te vergaren, maar op che
misch gebied vond hij echter niets. Hij
was ervan overtuigd dat tot 1886 geen
analyse van Orthosiphon verkrijgbaar
was. Vervolgens ging hij te werk en
publiceerde hij als eerste de che
mische gegevens. De plant bevat het
glycoside orthosiphon, aetherische
oliën, vet, glucose, slijm, citroenzuur,
wijnsteenzuur en looistof. In de as vond
hij als kationen K, Na, Fe, Al, Mg en Ca
en als anionen C03, S04, C1, N03, P04
en Si02. Ook hij vermeldde dat het in
derdaad Dr. van den Berg was die
deze plant als diureticum voorschreef,
terwijl verscheidene andere genees
heren goede gevolgen hebben waar
genomen bij nier- en blaaslijders. Voor
al bij katarrhen van de blaashals zag
men de nuttige werking en verder bij
niersteen, graveel, chronische cystitis,
pylonephritis, enz.
Tot 1900 was het gebruik in Europa
tot voor enkele jaren vrij gering. De
aanvoer was niet steeds even gemak
kelijk. Het door de inheemse bevolking
ingezameld blad moest opgezocht
worden, zodat de kwaliteit nog wel
eens te wensen overliet, evenals de
regelmaat in verzending. Het kruid
werd in de Nederlandse Pharmacopee
(4de uitgave, 1904) opgenomen onder
de niet-verpliohte geneesmiddelen. Met
dat al bleef het gebruik vrij gering tot
omstreeks 1926/27 toen vrij plotseling
een grote vraag ontstond en wel in de
eerste plaats vanuit Duitsland.
Dit werd waarschijnlijk veroorzaakt
door een respectabele research in dat
land. De belangstelling was niet van
voorbijgaande aard gebleven; in tegen
deel, zij heeft er toe bijgedragen, dat
men op Java en Sumatra aandacht is
gaan schenken aan het op uitgebrei
der schaal cultiveren van de plant.
In 1927 vernam de toenmalige direc
teur van het Koloniaal Instituut, Prof.
L. P. de Bussy tijdens zijn Indische reis
dat op de Medioinale Theeplantage
Tandjoeng Moelia nabij Medan (Deli)
de kumis kucing op ondernemingsma
nier aangelegd was en geëxploiteerd
werd.
Professor Dr. De Graaf schreef in 1940
dat het gewas een van de belang
rijkste Nederlandsch-lndische genees
kruiden is geworden. Het werd toen op
vrij grote schaal gekweekt en als dro
gerij in een hoeveelheid van 20 tot
50.000 kg per jaar uitgevoerd, in hoofd
zaak naar Duitsland maar ook naar
Frankrijk en Italië. De bladeren staan
bekend om haar diuretische eigen
schappen, zodat de drogerij als "In
dische nierenthee" bekend staat. Het
was echter te betreuren dat men in de
drogerijenhandel tot dusver aan de
prijs van het gewas grotere waarde
hechtte dan aan haar deugdelijkheid.
De Nederlandse pharmaceutische
groothandel die in het begin - zoals
trouwens was te verwachten - zijn in
termediair verleende bij de totstand
koming der Duitse aankopen, verspeel
de hierdoor een kans. De Duitse af
nemers hebben zich toen genoodzaakt
gezien steeds meer en meer recht
streeks van de Indische producenten
te betrekken.
Onder de titel "Scriptie - Folia Ortho-
siphonis" schreef Raden Hartono Wig-
njodisastro, tijdens zijn verblijf in Gro
ningen in 1945 zijn proefschrift over
kumis kucing. Hij ging uitvoerig in op
de beschrijving van alle plantendelen;
gevolgd door een chemisch onderzoek.
(slot volgt)
W*.TjT i
HEIMWEE HEBBEN NAAR IETS
Maandag 15 oktober 1984, 11.00 uur
Australische tijd. Het weerbericht luidt:
Geen laaghangende bewolking, geen
kans op regen, temperaturen boven de
30°. Hier en daar mensen die hun
tuintjes besproeien.
Ik zat voor mijn huis - heerlijk genie
tend van het mooie weer met op de
achtergrond zachte krontjong muziek
- met mijn gedachten diep verzonken,
voor me uit te staren.
De laatste weken heb ik verscheidene
Indo's in Sydney, de Gold Coast en
in Brisbane mogen ontmoeten, ex-col
lega's en kameraden uit voormalig Ne
derlands Nieuw-Guinea en uit Neder
land. Ook vreemden die hun asal usul
in de Gordel van Smaragd hebben,
heb ik gesproken. Allen hebben het
naar hun zin, echt senang, wat wil je
anders, het klimaat werkt ook een
handje mee. De meesten zijn de mid-
dalbare leeftijd ver gepasseerd en le
ven van hun nu welverdiend pensioen
tje. Wonen in een leuk huisje met ga
rage en auto, een tuin met diverse
vruchtbomen en een moestuintje met
natuurlijk de nodige Indische kruiden.
Ze zijn reuze senang, hebben bijna
alles wat hun hartje begeert. Nee nee,
mijns inziens hebben ze nog niet alles,
"MOESSON" ontbreekt nog.
Slechts bij één familie - tot dusver -
zag ik Moesson. Bij navraag bleek dat
de meesten een abonnement te duur
vinden. Ik kan natuurlijk moeilijk in hun
portemonnaie kijken, maar omgerekend
in Australische Dollars kost hun abon
nement slechts 1,per week. Heb
enkele families voorgesteld om des
noods per twee gezinnen één abonne
ment te nemen.
Het viel mij heel erg tegen, de "botol
tjebok" hoort bij velen wel tot de in
ventaris en "Moesson" niet eens I
Plotseling werd mijn "gelamoen" ver
stoord door de komst van de postbode
op de motorfiets. Hij bracht mij een
bruine enveloppe met in de linkerbo
venhoek de naam MOESSON gedrukt,
daaronder AIRMAIL DRUKWERK. Ik
wist meteen dat het de bestelde Moes
son-bladen waren, die ik wilde gebrui
ken om de mensen hier te activeren en
te motiveren voor een abonnement.
Toen ik het blad na vele weken weer
in mijn handen had, wist ik ook meteen
het antwoord van "Heimwee hebben
naar iets". Ik kreeg het even te kwaad
met mijzelf en had plotseling erge.
heimwee naar huis. "Moesson" was
mijn heimwee naar iets. TANI
Het gironummer van de Yayasan
Penyayang Binatang (w.o. res
sorteert het dierenasiel v. Jalan
Gunung Sahari Raya no. 11 te
Jakarta) is:
Perwakilan Yayasan Penyayang
Binatang 5654349.
Voor inl. Burg. Keyzerlaan 195,
2262 BD Leidschendam - telef.
070-27 15 41.
