BOEKBESPREKING
"bloemen van het heelal'
"Bloemen van het heelal" is de ver
taling van "Sêkar Jaged", de naam van
een Javaanse gebatikte lappendeken,
waarin allerlei traditionele patronen en
motieven zijn opgenomen. Gedurende
de afgelopen honderd jaar is n.l. hoofd
zakelijk de aandacht gevestigd geweest
op de stemmige Vorstenlandse batiks,
pas sinds enkele jaren is die van de
Noordkust met haar rijke kleuren dui
delijk naar voren gebracht.
Nu wordt ook de Soendanese weef- en
batikkunst in dit boek besproken en
wel door een afstammelinge van een
Soendanees adelijk geslacht, die is
groot gebracht met de gedachtenwe-
reld om deze textielkunst. Zij laat ons
in de Soenda- en in de Vorstenlanden
meeleven met traditionele handelingen
en feesten, waarbij de hiervoor bestem
de batikpatronen hun rol spelen.
In de Vorstenlanden, die toch nog al
tijd het bolwerk van de traditie vormen
worden deze bovendien verdeeld in al
gemene voor het gewone volk en ver
boden patronen, die voor vorsten en
edellieden voorbehouden zijn. De laat
ste duiden met hun vormen en motie
ven weer de hiërarchie in deze kringen
aan.
Ook batiks van andere streken worden
beschreven, met name die van Cheri-
bon (Tjirêbon) het (zee)water met veel
garnalen. Dit roemruchte sultanaat aan
de Noordkust met zijn eeuwenoude
havenverkeer vertoont onmiskenbare
en onvermijdelijke buitenlandse invloe
den, waarvan de Chinese onmiddellijk
opvalt.
Nog bestaande, op zichzelf gebleven
bevolkingsgroepen komen eveneens
aan de beurt, zoals de Baduys en de
bewoners van het Tênggêrgebergte.
Al deze zo sterk van elkaar verschil
lende kunstuitingen met een uitspa
ringstechniek als gemeenschappelijke
basis, hebben toch een verband: dit
wordt gelegd door de Indonesische
levensfilosofie. Zij is ontstaan uit oer
oude elementen met naderhand Hindoe-
Boeddhistische, en nog later Islami
tische leerstellingen. Alit vertelt op
duidelijke en onderhoudende wijze hoe
in vele oude batikpatronen deze filoso
fie terug te vinden is; ze spreekt over
kosmos, de windroos en de daaruit
voortvloeiende kleurcategorieën; over
mystiek, godsdienst, mythen en legen
den waarmee deze versieringen zijn
verweven; over het aandeel van ande
re volkeren, zoals de reeds eerder ge
noemde Chinezen, Indiërs en Hollan
ders. Indische batikonderneemsters
hebben een eigen stijl ontwikkeld.
Velen die in Indonesië gewoond heb
ben en vertrouwd zijn met batik, zijn
toch niet geheel op de hoogte van de
achtergronden van deze kunst, laat
staan zij, die nog nooit in dat land ge
weest zijn. Daarom bekruipt hen vaak
K De kfeunjjke wereld vat» de textiel op Java
het gevoel nooit opgenomen te zullen
worden in de geheimzinnige wereld,
die er achter schuilt.
Na het lezen van dit rijk geïllustreerde
boek weet men er zoveel meer van,
dat men de Javaanse batik met meer
begrip en kennis van zaken kan aan
schouwen.
GREET DE RAADT-APELL
Noot:
Jammer, dat een kaart ontbreekt, maar
misschien is dit nog wel goed te maken
met een errata-inlegvel.
"Bloemen van het heelal" - de kleur
rijke weeld van de textiel op Java" door
Alit Veldhuisen-Djajasoebrata,
prijs 59,95, porto f 6,25.
"Binnen een levende traditie fungeert
kunst om woordenloos filosofische en
religieuze grondslagen over te dragen."
Deze inleiding vormt het fundament
waarop Alit (Anneke) Veldhuisen-Djaja
soebrata haar boek over de wereld van
textiel op Java heeft opgebouwd. Het
is een van de levendigste bijdragen tot
de Javaanse kunstgeschiedenis gewor
den in Nederland verschenen.
Ik herinner mij dat Alit mij jaren ge
leden vol liefde en trots de collectie
javaanse batiks liet zien die ze in haar
museum (voor land- en volkenkunde
Rotterdam) had en dat wij de voorlief
de voor oude batiks deelden.
Er ligt een eeuwenlange geschiedenis
van traditie, adat en mystiek in de mo
tieven. Het verlangen hierover te ver
tellen heeft Alit met dit boek kunnen
realiseren. Het leest als een roman,
waarbij men bij het einde het gevoel
krijgt meer kennis te hebben meege
kregen dan met het lezen van een
encyclopedie.
Harm Veldhuisen (echtgen.) eveneens
begeesterd door de pracht van oude
batiks organiseerde destijds een reeks
unieke exposities die aansloten op het
boek (de batikkerij Van Zuylen) dat
door Greet Prange was samengesteld.
Een uitgebreide bespreking van (Bloe
men van het heelal) zal afbreuk doen
aan het boek want er zouden legio
facetten zijn die men zou overslaan.
Men moet het gewoon lezen en zwij
gend genieten.
L.D.
Ons reservefonds voor moeilijke dagen
Moesson wil geen subsidie. Het wil voort
bestaan alleen als U dat wilt. Met uw steun
poekoelen wij teroes
Hieronder laten wij, onder hartelijke dank
zegging aan alle schenkers, de verant
woording volgen van de giften die zijn
binnengekomen voor het reservefonds voor
Moesson over november 1984.
J. van Ballegooijen 25,W. Boverhof 50,—;
A. Burg 10,Mw. de la Croix 10,J. v.
Daalen 3,L. C. F. de Graaf 25,H.
Hamilton 25,T. Hegman 20,C. J. Her
mans 53,J. C. L. Jansz 10,A. P. Juch
15,C. H. E. Kaulbach 25,P. Koenen
50,Ch. A. Kornmann 4,R. Mariouw
40,B. Naberman 20,H. de Quant
10,A. G. W. Reinhoudt 50,P. Rijke
50,—; J. J. Schlette-Bonjer 100,R. Sebo-
de Graaf 25,—; L. C. N. Staf 10,—; H. S.
Swartjes 50,L. Vogler 240,P. Vos
kuil 12,50; G. Vroomen 3,Ch. Wensel
10,J. Willemsen-Sterckx 10,N. N.
20,20.
Binnengekomen in november 1984: f 975,70
Verder kwam in NOVEMBER binnen voor
ex-Knil-ers
P. Rijke f 50,—
H. S. Swartjes f 100,
f 150,—
RECTIFICATIE
In onze opgave van 15 okt. j.l. stond de
naam Beron. Het moet ten rechte zijn
B. A. Beran.
GLIMLACHJES
Kleindochter van 3 stond met moeder
op het strand Blauwbaai in Curagao
te kijken naar de immense watervlakte
en vroeg benepen: "Mam, waar is de
kraan?"
Nadat de gereformeerde zwager de
fles had leren gebruiken, maakte hij
triomfantelijk bekend:
"Ik ben hervormd
Kokki vroeg mevrouw wat voor djadjan
ze zou maken. Van één van de doch
ters klonk het antwoord uit de bad
kamer: "Koewé tjoekoerin plaats
van koetjoer. q
11
