ORIENT TRAVEL B.V.
VRIJ NA 1235 DAGEN (III)
door Jan Koot
De vlaggen die altijd op de 8ste augustus waren uitgestoken door de Japanse
wacht ter gelegenheid van het begin van de Pacific-oorlog, waren die dag bin
nengebleven. Langzaam begon zich bij ons een opwindende vreugde of een
vreugdevolle opwinding te ontwikkelen: er was inderdaad iets bijzonders gaan
de. Deze overtuiging werd gesterkt, toen er om half elf 's avonds weer lucht
alarm was en wij voor korte tijd de schuilloopgraaf in moesten. Wat een teleur
stelling echter was het te zien dat onze soldaten op 10 augustus weer gewoon
aan hun fabriekswerk moesten gaan. Wel werd er plotseling veel meer en veel
betere voeding verstrekt; alleen was er weer geen groente bij zoals gewoonlijk
het geval was. Wij vulden dat dan aan met wat wilde postelein of ander soort
groen spul dat in het kamp 's zomers z'n sprietjes liet zien.
Er was veel luchtactiviteit. Vanuit de
bovenverdieping van de barakken za
gen we dat de stad Moekden geheel
verduisterd was. De lampen in onze
barakken kregen maar weinig stroom:
het leken wel gloeiende spijkers. Wij
waren daar wel gelukkig mee, want
het hield in elk geval verband met de
zich nu snel veranderende toestand.
Het dak van onze barak lekte als een
zeef. Wij vingen het hemelwater zoveel
mogelijk op in emmers en blikjes. De
Japanners hadden nu onze soldaten,
althans de meeste van hen, in het
kamp laten blijven inplaats van op de
fabriek te werk te stellen. De Chinezen
op de fabriek moesten nu ijzeren spe
ren maken; zeker om eventuele para
chutisten mee van het lijf te houden.
Dit gaf ons toch weer voldoende stof
om te discussiëren.
We waren er echter niet zeker van, of
de Japanners het bij een inval van
Amerikanen of Russen zo gemakkelijk
zouden opgeven, hun mentaliteit ken
nende. Wat zouden ze met ons, weer
loze krijgsgevangenen, doen? Ondanks
de spanning ging onze zwarthandel
rustig door. Voor velen was het nodig
meer voedsel te bemachtigen; het was
nog steeds een kwestie van overleven.
Dat overleven was vooral nu, in het
zicht van de haven erg belangrijk.
Op 15 augustus gebeurden er weer
veel vreemde dingen, 's Morgens was
er al om half tien luchtalarm; het duur
de tot half drie. Buiten het kamp zagen
we veel werklieden wegrennen, waar
schijnlijk naar loopgraven of andere
schuilgelegenheden. De krijgsgevan
genen die in de fabriek werkten, moes
ten naar het kamp. Uit een ander kamp
kwamen 's middags krijgsgevangenen
aan; er werden er nog meer verwacht.
Om half één renden alle Japanners en
Chinezen de fabriek uit met houten ge
weren, waarop scherpe stalen punten
waren bevestigd. De krijgsgevangenen
die ook uit de fabriek werden gestuurd,
wisten niet waar die Aziaten op af
gingen.
De Amerikaanse kolonel Marshall over
leed aan tuberculose. De dag erna
werd hij ter aarde besteld. Amerikaan
se oppassers droegen de kist, gevolgd
door enkele krijgsgevangen-officieren,
naar de begraafplaats.
Op 16 augustus rukten onze man
schappen niet uit; het waarom wisten
we niet, maar we hadden zo onze ver
moedens: de Amerikanen en/of de
Russen zouden in de buurt zijn.
Als je op uitkijk ging staan om onze
vrienden het eerst te ontdekken bij
hun komst, zag je toch veel Japanse
vliegtuigen in de lucht en dan zakte
de moed en het vertrouwen weer in je
schoenen. Toch meenden sommigen
Amerikaanse vliegtuigen te hebben ge
zien; uit één ervan zouden parachutis
ten naar beneden gekomen zijn. Mo
gelijk was het vliegtuig aangeschoten?
Verder waren er geruchten, dat de
Russen naar Moekden oprukten. Van
die afwisselend "up and down"-verha-
len werd je compleet gek. Tegen de
avond ging het gerucht dat men in de
Japanse wacht vier blanke personen
en twee Chinezen had gezien, die een
druk gesprek voerden met de Japanse
kampcommandant. Ook de blanken
droegen wapens, dus het konden geen
krijgsgevangenen zijn.. Wij wilden de
ze berichten aanvankelijk niet geloven;
wat was er toch aan de hand? Wij
maar gissen en hopen; we werden erg
nerveus en niemand ging 's avonds
naar bed.
Een van de krijgsgevangenen, de heer
Honyker, kwam vertellen dat een Ja
panner met wie hij in de garage werk
te, had gezegd: "Senso owarie" (De
oorlog is voorbij).
Toen ik die avond om half twaalf naar
het toilet ging, stond de wasplaats vol
met rokende en pratende krijgsgevan
genen. De Japanse schildwacht die er
af en toe voorbij kwam, zei er niets
van. Sommige Japanners begonnen
zelfs sigaretten aan ons uit te delen.
Op vrijdag 17 augustus werd het ap
pèl door de Japanners op de gewone
tijd gehouden. Om half acht werden
de drie oudste officieren, één Ameri
kaan, een Engelsman en een Neder
lander, door de kampcommandant ont
boden om op zijn kantoor te komen.
Commandant Matsuda ontving de he
ren Parker, Maltby en onze llgen vrien
delijk, maar gereserveerd. Het zal on
geveer half negen geweest zijn, toen
de drie officieren verheugd terugkwa
men en door honderden krijgsgevan
genen, die hen hadden opgewacht,
werden omringd.
De officieren gaven ons orders ons
nationaliteits-gewijs op te stellen en
pas daarna kwam het grote nieuws er
uit: de wapenstilstand tussen de oor
logvoerende naties was op 15 augus
tus getekend. Dit was een onvergete
lijk moment
Onmiddellijk schudden wij elkaar de
hand, maar waar we met een blij ge
zicht aan begonnen veranderde op
slag. De ontroering werd ons te mach
tig en we huilden allen als kleine kin
deren. Er zat een brok in onze keel en
we kregen er geen woord meer uit.
Nu zouden we eindelijk de geleden
ellende van drie en een half jaar kun
nen afschudden. Althans, we stelden
ons voor, dat dit gemakkelijk zou gaan.
Een gesprek vond plaats tussen de
kampcommandant en onze oudste of
ficieren; hij verzocht hun medewerking
om het gehele gebeuren van over
dracht zo rustig mogelijk te laten ver
lopen. We konden ons nu veel meer
vrijheid in het kamp veroorloven. De
nummerdoekjes werden van onze kle
ding verwijderd; de planken voor de
ramen werden weggehaald, alsmede
andere zaken, die als een belemme
ring van onze vrijheid werden gezien.
Het was net of alles in fasen verliep;
ook onze gemoedstoestand moest zich
instellen op nieuwe situaties; we voel
den ons erg opgelucht en vrolijk.
(ANVR)
RETOUR BANGKOK VOOR SLECHTS 1.495,—
RETOUR JAKARTA f 1.975,—
BALI - plus BANGKOK, SINGAPORE, JAVA retour f 2.340,—
AUSTRALIË met stop JAKARTA retour f 2.800,—
Rokin 52 - AMSTERDAM - Tel. 020-24 25 38
Laan van Meerdervoort 291 - DEN HAAG
Tel. 070 - 63 83 67
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020-23 74 84
6
