"ONS INDIË VOOR DE INDONESIËRS"
BOEKBESPREKING
DE OORLOG - DE CHAOS - DE VRIJHEID
Naar de gelijknamige NOS-documentaire van Jan Bosdriesz en Gerard Soeteman
bewerkt door C. van Heekeren.
Op de beeldbuis heeft de NOS ons laten zien en horen, hoe 't allemaal gegaan
is, zo tussen 1940 en 1949, in dat verre rijksdeel overzee, toen uiteindelijk het
rood-wit-blauw in Batavia gestreken werd en de nieuwe rood-witte vlag, dus nu
zonder de "blauwe" baan (symbolisch?) in Jakarta voorgehesen werd. Ja, ons
Indië, voor de meeste Moesson-lezers geboortegrond van geslacht op geslacht
en daarnaast voor zovele, andere "import" Nederlanders, het land, waar ze blij
vend van gingen houden, toen ze eenmaal aan wal gekomen tussen Sabang en
Merauke, in de schaduw van de vulkanen of de hitte van de brandsavannen zich
zelf vonden, bij het geven van een positief antwoord op de uitdaging van een
gegeven opdracht of het zelf gestelde ideaal
De NOS documentaire sloeg ons niet
zelden overtuigend om de oren, waar
door bij ons de herinnering, ook na
zo'n 45 jaar, nog scherp geprofileerd
uit het geheugen sprong! Daarnaast
werden wij in de NOS produktie ge
confronteerd met aktiviteiten van In
donesisch nationalisme - aangemoe
digd en begeleid door de Japanse be
zetter, waar we echt wel "iets" van af
wisten, maar die we nu in filmbeelden
uit diverse archieven in volle omvang
zagen en nog wel voorzien van ont
hullend Japans en Indonesisch gespro
ken commentaarWij zagen hoe
we door gebrek aan eigen visie, lei
derschap op niveau, maar vooral door
het ontbreken van een gesloten Ne
derlands politiek front de strijd tegen
dit nationalisme verloren, hetgeen uit
eindelijk leidde tot "ons Indië" voor de
Indonesiërs in december 1949.
De documentaire is thans in boekvorm
verschenen. De heer van Heekeren,
bekend door vele boeken van zijn hand
over dezelfde tijd, heeft de beeldbuis
voordracht bewerkt en waar nodig,
en Tweede Vaticaans Concilie met el
kaar vergelijkt, dan ziet men een
groot verschil in aanpak, een andere
theologische visie. Dat ziet men bij
voorbeeld in het nieuwe kerkelijke
recht, waar in het eerste hoofdstuk
de term "Volk Gods" voorop staat.
Doordat men na het concilie is over
spoeld met allerlei experimenten waar
mee de bisschoppen eigenlijk niet
goed raad wisten, is het anders ge
lopen dan de verwachtingen waren.
Ik heb echter de indruk dat er de
laatste tijd meer rust gaat komen en
er weer behoefte is aan bezinning en
studie."
"Hoe komt het Mgr., dat het Latijn,
waarvan ook de liturgie-constitutie
van Vaticanum II zegt, dat het als cul-
tustaal gehandhaafd moest blijven, zo
snel door de volkstaal is verdrongen?"
"Het is inderdaad verwonderlijk hoe
snel na het concilie het Latijn door de
volkstaal is verdrongen. Ik heb zelf
als consultor van de Congregatie van
de Eredienst in Rome kunnen ervaren,
dat het Latijn een jaar na beëindiging
van het concilie praktisch was verdwe-
voorzien van verduidelijkende tekst;
hij deed dit vakkundig en pakkend, met
een welversneden pen. Het boek lazen
wij dan ook met evenveel geconcen
treerde aandacht, als waarmee we
naar de boeiende visuele voordracht
op de buis keken.
De televisieserie dwong tot een ge
spannen "gericht" waarnemen in het
tempo van de 'makers". Het boek
geeft ons een eigen snelheid, waarbij
we tijd hebben om voor en achtergron
den te verbinden en desgewenst, be
paalde gebeurtenissen met een ver
grootglas of een lancet grondig kunnen
bekijken. Zo zijn er o.a. twee uitspra
ken; die op de buis gezegd zijn en
indruk maakten, maar bij het lezen nog
scherpere contouren krijgen,
a. Abdulgani zegt: "Hadden de Hollan
ders een EENHEID gezegd, dan had
den wij misschien gezegd: een
FEDERATIE
nen. Er was een plotselinge weerzin
tegen het Latijn, waarvoor ik geen
verklaring kan geven. Zelfs koorlei
ders van beroemde koren die decen
nia lang met liefde en toewijding het
Latijn en Gregoriaans beoefenden,
wilden er ineens niets meer van we
ten."
"In deze tijd Mgr., wordt er veel ge
sproken over en geageerd tegen al
lerlei vormen van echte of vermeende
discriminatie. Wat betreft de kerk is
het daarbij opvallend dat er veel scher
per wordt opgetreden tegen wat men
noemt traditioneel denkende Katholie
ken dan tegen zg. progressieve groe
pen. Het meest frappante voorbeeld
hiervan is wel de suspensie van Mgr.
Lefèvre vergeleken met de lankmoe
dige behandeling van Schillebeeckx."
"Inderdaad meen ik ook, dat men te
kort schiet in verdraagzaamheid t.o.v.
behoudende groepen. Mijn bezwaar
tegen de Lefèvre beweging is dat
deze de nieuwe mis en Vaticanum II
op dogmatische gronden afwijst."
Zoals gezegd, maakte de klok veel te
vroeg een einde aan onze geanimeer-
b. Prof. van Doorn zegt: maar
het is ze nooit gelukt om zelfs maar
een post van 20 man echt op te
rollen. Het enige, dat ik heb gevon
den in de hele militaire literatuur is
een patrouille van een man of tien
die niet is teruggekeerd. Nou! Dat
was de grootste slag die ons ooit
is toegebracht.
Zulke uitspraken - met nog vele an
dere - vragen om nadere, vooral rus
tige beschouwing. Wij vragen ons bijv.
bij het bovenstaande in gemoede af,
onder erkenning NU van een onver
biddelijke historische ontwikkeling, of
er ooit een bevredigend antwoord
komt op de vraag: "Waarom moest ons
Indië zó overgedragen worden aan de
Indonesiërs?"
Tenslotte: Enerzijds onze grote waar
dering voor de uitgevers, die het aan
gedurfd hebben, het toch al zo grote
aantal boeken over deze periode echt
te verrijken met deze uitgave en ander
zijds voor dhr. van Heekeren, die met
zijn aandeel in het vastleggen van deze
voor ons zo belangrijke periode, we
derom getoond heeft, dat het zo poly
valente BB in ons vroegere Indië, niet
alleen in alle opzichten zijn mannetje
stond, maar ook beschikte over be
stuurders, die indien de situatie dit
eiste, ook buiten hun ambtelijke hori
zon, prestaties leverden, die alleszins
respect afdwongen! Wij zeggen vol-
mondiq: "Zo ook nu weer"
AvL.
"Ons Indië voor de Indonesiërs",
bewerkt door C. van Heekeren.
Uitg. Moesson Den Haag en
Uitg. T. Wever B.V., Franeker.
Verkrijgbaar bij Boekhandel Moesson.
Prijs 24,50, porto f 4,25.
NIPKOWSCHIJF VOOR "ONS INDIE"
De eind 1984 uitgezonden NOS-serie
"Ons Indië voor de Indonesiërs", ge
maakt door Jan Bosdriesz en Gerard
Soeteman, is onderscheiden met de
zilveren Nipkowsc'hijf, de jaarlijkse tv-
prijs van Nederlandse omroepcritici.
Wij menen zeer terecht, een van de
beste documentaires over Ned.-Indië,
de nasleep van de oorlog en de onaf-
hankelijkwording van Indonesië. Over
zichtelijkheid en objectiviteit kenmerk
ten deze serie.
de gedachtenwisseling met de bis
schop, die ons met een hartelijk "tot
ziens" zelf uitgeleide deed.
R.B. en CH.M.
Noten voor de geïnteresseerde lezer:
Eerste Vaticaanse Concilie: algemene
kerkvergadering in 1870.
Tweede Vaticaanse Concilie vond
plaats 1962-1965 en bedoelde de kerk
aan de moderne tijd aan te passen.
Decreet: kerkelijk document.
5
