MLLIBi "XCi&X.aiSr Vliegreizen
MIN. DEELNAME TWEE PERSONEN
JAKARTA retour incl. 2 nachten JAKARTA per persoon
JAKARTA retour incl. 1 nacht SINGAPORE per persoon
Inclusief transfer/ontbijt en excursie
2.158,—
2.138,—
RONDVLUCHT INDONESIË BANGKOK en SINGAPORE
2.445,—
AUSTRALIË retour met stops JAKARTA of BALI
f 2.800,—
Vraag vrijblijvend informatie
Individuele reizen - Groepsreizen - Zakenreizen
IINFORMATIE EN BOEKINGEN:
Keerweer 16 - 2381 GC Zoeterwoude Dorp - Telefoon 01715 - 3161
Van al deze geleerde zaken, die voor
Zijne Hoogheid zelve bestemd waren,
zou men aanstonds leveren, wat in
Batavia voorhanden was: de rest
moest uit Nederland komen, wat tijd
zou kosten.
Het bestuur in het vaderland werd
verzocht een en ander met de eerste
schepen toe te zenden, "om de Prins
contentement te doen, waarvan de
Compagnie goede diensten trekt, ter
wijl het Makassaarse governo alleen
op Zijne Hoogheid rust".
Natuurlijk kwamen de bestelde artikelen
niet zo vlug. Daar gingen wel een paar
jaar over heen. Eind 1647 was al het
verlangde geleverd, alleen de twee
globes ontbraken nog.
De "globus terrestris" (aardglobe)
kwam eindelijk in 1651 aan. Dus de
andere, een hemelglobe was er blijk
baar al. Doch de aardbol was de ge
leerde prins wel wat duur uitgevallen,
maar hij had hem toch maar aange
nomen, mits men "met de betaling niet
al te haastig zou wezen en hij met
goede, en dienstige koopmanschappen
zal mogen voldoen." Dit werd hem toe
gestaan. Batavia was n.l. om verschei
dene redenen genoodzaakt hem wat
te ontzien, daar hij het rijk feitelijk
"gouverneert en ons veel goed en
kwaad zou kunnen doen". De Koning
immers bracht zijn tijd met dobbelen
en spelen door.
Intussen had de vervaardiging van de
koperen (bronzen) aardglobe in Am
sterdam de aandacht getrokken en de
dichter Joost van den Vondel, was
daardoor geïnspireerd tot een gedicht,
dat er soms wat ingewikkeld uitziet.
Wij geven hierbij de tekst:
Tot eer van Holland's waterleeuw
Herschept de kunst de kopere eeuw
Een ronde, waar een kloeke vrouw
Een Pallas, wel in spinnen zou.
Dien aardkloot zendt 't
Oostindisch huis
Den groten Pantagoule thuis
Wiens aldoor snuffelende brein
een ganse wereld valt te klein.
Men wense, dat zijn schepter wass'
Bereikte d'een en ander as.
En eer het slijten van de tijd
Dit koper dan ons vriendschap slijt!
Met de koperen eeuw wordt het tijd
vak bedoeld, dat aan onze ijzeren tijd
vooraf gaat.
De globe is zo groot, dat de godin
Pallas Athene, die bijzonder goed uit
de kluiten was gewassen, er wel in
passen zou. Pantagoule, Vondel volgt
braaf de spelling van Pattanngaloang's
naam, die bij de Compagnie in zwang
was.
De dichter is blijkbaar slecht op de
hoogte van de politiek der Compagnie.
Een wereldrijk, dat van pool tot pool
rijkt, begeerde zij echter niet. En aan
de vriendschap met Batavia kwam
ruim 20 jaar later een spoedig en nood
lottig einde.
Niet slechts was karaeng Patannga-
loang een vlijtig beoefenaar der we
tenschap, hij was er ook een bescher
mer en bevorderaar van.
In 1644 was de Hitoese patriot Ridjali
na de val van het Hitoese bolwerk
Kapaha naar Makassar komen vluch
ten, waar hij gastvrij ontvangen werd.
De rijksbestuurder beschermde hem
niet alleen, doch verleende hem zelfs
onderdak. Bovendien spoorde hij de
vluchteling aan niet werkeloos af te
wachten tot het politieke getij zou
keren, doch zijn vrije tijd nuttig te
besteden door het schrijven ener va
derlandse historie: De "Hikajat Tanah
Hitoe". Hij nam het voltooide hand
schrift later mee naar de Molukken,
toen hij daarheen in 1650 terugkeerde,
doch bij zijn dood zou het in handen
van zijn tegenstanders gevallen zijn.
Ds. Valentijn zou het zelfs bezeten
hebben en maakte er een uittreksel
van in zijn reuzenwerk. Doch verder
schijnt dit enige historische werk,
dat wij van de Ambonnezen over heb
ben, enige eeuwen lang bij hen bekend
te zijn gebleven, doordat het vlijtig
door hen werd overgeschreven.
Zo is het tenslotte door dr. Z. J. Ma-
nusama (niet door de president, doch
diens neef) uitgegeven en van een
leerzaam en nuttig commentaar voor
zien, waarop hij 22 sept. 1977 is ge
promoveerd te Leiden. "Habent sua
fata libelli", boeken hebben soms een
wonderlijke levensloop en voorzeker
moet dit toegegeven worden voor de
Hikajat Tanah Hitoe.
Bovendien heeft hij nog een rol ge
speeld t.a.v. het door de Makassaren
verslagen rijkje Bone. Hij werd nl. uit
verkoren om van dit gebied de "arum-
pone", de vorst te worden, doch hij
bedankte voor de eer. Hij wilde niet
tegen de wil van de volksraad daar
de baas zijn.
Daarentegen heeft hij zich gaarne be
last met de zorg voor de jonge prins,
die later als Arung Palakka zich een
maal in bondgenootschap met de Hol
landers, aan het hoofd der onderdruk
te Boeginezen zou stellen en het over
heersende Makassar voor goed ten
val zou brengen, daarmede Bone's
hegemonie inluidende. Thans was hij
banneling en gevangene der Makas
saren, onder toezicht van hun rijks
bestuurder, karaëng Pattanngaloan.
Doch deze was een zachte en vrien
delijke meester, besteedde veel zorg
aan zijn opvoeding, stelde hem aan
tot beteldoosdrager, zodat hij alle be
langrijke bijeenkomsten kon bijwonen
en ongemerkt veel staatsmanswijsheid
kon opdoen.
In 1653 kwam de vorst van Goa te
overlijden. Men zocht naar een opvol
ger, met edel bloed. Met een ander
kwam de rijksbestuurder in aanmer
king, omdat Hassan Oedin, ook een
kandidaat, een te lage Bonische vrouw
tot moeder had en dus feitelijk niet in
aanmerking kwam. De karaeng wei
gerde echter. Voelde hij zich te oud,
of te weinig krijgshaftig?
Zo werd Hassan Oedin toch vorst, ook
al waren er genealogische bezwaren.
Uit dat jaar bezitten wij een brief van
karaeng Pattanngaloang, zij het niet in
origineel. Hij zal wel in het Maleis ge
schreven zijn, vervolgens in het 17e-
eeuws Nederlands vertaald. Wij bren
gen de tekst in moderne spelling over.
Zij luidt dan als volgt:
Deze brief zendt Karaëng Patannga-
loang aan de (admiraal) Hr. Arnoldus
de Vlamingh (de beenkende pacificator
der Zuid-Molukken).
(Uw) brief met het geschenk per de
koopman Buys heb ik met een gene
gen en zuiver hart ontvangen, en (ik)
was zeer verblijd, dat de Admiraal ge
zond en welvarend was. Uit de brief
heb ik gezien, hoe de admiraal mij
geliefd heeft te onderwijzen. De brie
ven (uit) de handen van de orang-
kaja's van Hitoe (deel van Ambon) heb
ik mede wel ontvangen, en bid God,
dat zij lang in getrouwheid mogen vol
harden; zijnde ik in mijn hart verblijd
over het kloek beleid des Admiraals.
In Uw brief heb ik ook gezien, hoe U
oordeelde, het goed te wezen (dat er)
een gezant van de Koning van Makas
sar naar Batavia werd gezonden. Hier
op antwoorde ik dat het de Koning
aan verstandige mannen ontbreekt,
zodat het daarom niet passen zou,
iemand derwaarts te sturen, alzo ik
deze bezending van gewicht oordeel.
(lees verder pagina 26)
11
