Boekhandel Moesson
De wraak van de Olifant
TANDA MATA KNIL
TANDA MATA KNIL
"ONS INDIË VOOR
DE INDONESIËRS
Nicolaas Wilhelm van Middelkoop
werd geboren te Semarang op 25
September 1805 en overleed te Soe-
rabaia op 2 augustus 1864 in de ou
derdom van 59 jaren. Hij werd bijgezet
in de graftombe van zijn vader (de
gewezen Gouverneur) en stiefmoe
der C. G. Beylon, achter het landgoed
op de heuvel Goenoeng Sarie te Koe
pang, bij Soerabaia. Hij was gehuwd
met een inlandse vrouw, van wie hij
3 kinderen kreeg:
Wilhelm Frederik, geb. te Soerabaia
op 9-7-1842; Bernardus Thomas, geb.
te Soerabaia op 1847; Albertus
Hendrikus, geb. te Soerabia op 30-10-
1849.
Dit waren ze! Drie stevige jongens,
die later de dienst zouden uitmaken.
Voor U en mij zijn het eerste en het
derde kind het meest interessant voor
wat de geschiedenis betreft. Daar gaan
wij mee door. Alvorens ik verder ga,
ga ik U verklappen dat de derde mijn
Grootvader zou worden, Albertus Hen
drikus.
Even een schets voor de duidelijkheid:
In Atjeh was de Atjeh Tram de ver
binding tussen Medan en Kota Radja,
met onderweg allerlei haltes in mili
taire bivaks. Maar er lagen ook bivaks
in het binnenland, zelfs niet bereik
baar langs gebaande wegen en toch
moesten die bivaks bevoorraad wor
den met levensmiddelen, petroleum,
geneesmiddelen, munitie enz. Daartoe
bezat het KNIL een olifantentransport-
compagnie, waarvan o.a. mijn vader
commandant is geweest. Voor een
transport werden de olifanten voor
zien van twee grote kratten ter weer
zijde van de romp en deze kratten
werden dan gevuld met de benodigde
artikelen. De Atjehers waren tuk op
de inhoud van de kratten. Daarom
werd een olifantentransport van vier
zijden beschermd door vier brigades
infanterie, één voor, één rechts, een
links, één achter.
De "kompenie" betaalde f 150,in
1914 voor een jonge gezonde olifant
van 6 maanden tot 1 jaar, die door de
bevolking in valkuilen werden gevan
gen. Gedurende de periode dat mijn
vader commandant was, werd ook zo'n
jonge olifant binnen gebracht. Een
jonge soldaat H. werd aangewezen
als oppasser van het beest. Sergean
ten, sergeant-majoor en anderen ob
serveerden de verhouding tussen dit
tweetal, die tot twee-eenheid moest
samengroeien. En dat lukte goed. Elke
morgen kwam de jonge soldaat naar
de stal met een verrassing in zijn
vuist. Met de slurf opende de olifant
successievelijk de vijf vingers om dan
een suikerklontje of een stuk pisang
of andere lekkernij te consumeren, le
dereen was tevreden.
Het door J. A. van Middelkoop gebouwde
huis aan de Reiniersz-Boulevard, dat later
bekend stond als "het spookhuis".
De Gouverneur
H. Wens C. G. Beylon
Nicolaas Wilhelm Inlandse vrouw
Wilhelm Frederik
Bernardus Thomas
Albertus Hendrikus
(mijn opa)
Toen Nicolaas Wilhelm op 2 augustus
1864 zijn ogen sloot, waren zijn zonen
ongeveer 22, 17 en 15 jaar oud. Of hij
De heer K. J. Schrek werd in de
jaren 1937-1940 aan de K.M.A. te
Breda opgeleid tot infanterie-officier
van K.N.I.L. Uitzending naar Indië
werd vanwege de oorlog onmogelijk
en de oorlogsjaren bracht hij door
in de verschillende Duitse krijgs
gevangenkampen. Na de oorlog
kwam hij alsnog in Indië. In een
korte serie artikelen vertelt hij over
enkele van zijn ervaringen. Het na
volgende eerste verhaal echter te
kende hij op uit de mond van zijn
vader, die eveneens als officier in
Indië had gediend.
Op een kwalijke ochtend had de sol
daat gemalen peper in de hand. De
vijf vingers werden opengelegd en
ongezien hapte de olifant de gemalen
peper. Op slag was het herrie tussen
die twee. Soldaat H. werd overge
plaatst naar buiten Atjeh met de aan
tekening dat hij nooit meer naar Atjeh
mocht komen, omdat hij dan deel zou
kunnen uitmaken van de dekkings
brigades van een olifantentransport
en dit levensgevaarlijk zou kunnen
zijn.
Hij werd later echter weer in Atjeh
geplaatst. Hij maakte deel uit van de
voorste dekkingsbrigade van een oli
fantentransport. "Zijn" olifant was in
de hiërarchie opgeklommen tot num
mer 5. De olifantenhiërarchie is zeer
streng. De nummers 1, 2, 3 en 4 zou
den normaliter nooit dulden dat num
mer 5 hen voorbij zou gaan. Op één
of andere manier heeft 5 dit toch ken-
met zijn zonen het huis en landgoed
ooit werkelijk heeft bewoond, is niet
met zekerheid te zeggen. Ook niet
zeker is of de gouverneur met zijn
tweede vrouw (Beylon) daar gewoond
heeft. Mijn overgrootmoeder (de in
landse vrouw van Nicolaas Wilhelm)
stierf in 1867, maar werd niet bijgezet
in het familiegraf van haar man, waar
ook de gouverneur en zijn tweede
vrouw waren bijgezet. Zij werd be
graven te Peneleh, in een eenvoudig
graf en op de steen stond "Ds moe
der der kinderen".
In het geslacht Middelkoop waren er
nu dus twee overledenen die niet
waren bijgezet in het familiegraf, de
eerste vrouw van de gouverneur (H.
Wens) en mijn overgrootmoeder, de
inlandse vrouw. Twee onrustige zie
len, zoekend naar hun dierbaren op
aarde?
Zoals gezegd, had mijn grootvader
twee broers, waaronder Wilhelm Fre
derik, die huwde met Eugenie H. C.
van Maasen. Vier kinderen kende dit
huwelijk. Frederik, oom Frederik, was
het derde kind. (wordt vervolgd)
baar kunnen maken aan de nummers
1 t/m 4. Hij stapte met verhoogde pas
uit het gelid, liep naar de voorste bri
gade, greep de soldaat 1e klasse H.
uit het midden van de brigade, gooide
hem de lucht in en stampte hem op
de grond dood om daarna weer rus
tig plaats 5 in te nemen. Deze baby
olifant was bijna 20 jaar oud toen hij
de stand op één-één had gebracht.
Verbluffend herinneringsvermogen.
K. J. SCHREK
Verzet, guerilla, bevrijdingsstrijd
door het KNIL.
f 9,50, porto f 2,30
Foto's, verhalen, herinneringen
aan het
Koninklijk Ned. Ind. Leger
samengesteld door P. van Meel.
f 29,75, porto f 4,25
Oorlog, chaos, de vrijheid.
Foto's, interviews
bewerkt naar de gelijknamige
NOS-documentaire.
f 24,50, porto 4,25
11
