BIJ DE VOORPLAAT
GELOVEN IN
BIJGELOOF
TE BENOEMEN
Ambon, Bali, Bandoeng, Bandjermasin, Bantam, Benkoelen, Bogor, Cheribon
en dan verder door tot Salatiga, Sumatra. U heeft wel in de gaten dat ik bezig
ben iets alfabetisch op een rijtje te zetten. Juist, ik wilde u iets vertellen over
ons belangrijkste bezit: ons fotoarchief. Dat bestaat uit een grote stalen laden-
kast met 4 laden vol hangmappen. Zo vol dat telkens als er een la uitgetrokken
wordt elke aanwezige in de buurt het hoofd uit angst afkeert in afwachting van
het onvermijdelijke dat gebeuren zal: De kast kiepert om of de rail waar de lade
op glijdt breekt. Zodra we over de financiën beschikken komt er een tweede
kast die onbeschoft duur is. Maar wat er in onze kast "hangt" is van onschat
bare waarde. Een paar duizend foto's van de meest uiteenlopende soorten, uit
geheel Indië (en Indonesië) gesorteerd naar stad of eiland, naar onderwerp of
soort. Batik, cultuur, cultures, desa's, dieren, evenementen, godsdienst, kleder
drachten, mensen, tot rivieren, vulkanen, verkopers. Allemaal in de loop der
jaren gesorteerd met belangstelling, begrip, vernuft maar ook wel met de franse
slag.
Er werkte vroeger een schat van een
dame bij ons die we aan het sorteren
zetten van de klederdrachten. Dat
deed ze met veel plezier. Op een dag
zocht ik iets in de map "mensen", die
allerlei willekeurige mensen-typen be
vatte. Ik viste er een paar Dajaks en
Toradja's in vol ornaat uit. "Waarom
heb je die niet bij klederdrachten on
dergebracht" vroeg ik haar. "Nou",
zei ze, "ik dacht dat zijn toch ook
mensen I"
Soms zoeken we ons gek naar een
foto van Lawang bijvoorbeeld en wat
vinden we na een paar weken toeval
lig in de map "desa's"? Lawang. Ja, er
raakt wel eens wat door elkaar of
wordt verkeerd gekwalificeerd. Of soms
weten we helemaal niet wat er op een
foto staat, wie, wat, waar, wanneer.
Bijna alle foto's zijn op de een of an
dere manier in ons bezit gekomen door
erfenis, rommelmarkt en zo. Heel zel
den voorzien van een duidelijke aan
duiding en iedereen die iets zou kun
nen weten klampen we aan. Dick Vis-
ker weet veel, van Leeuwen wist veel,
iedereen weet wel wat, maar we zou
den een koempoelan moeten houden
van "veelweters" en die aan het werk
zetten.
De foto's die we niet kunnen thuis
brengen liggen in een map "Diversen"
en "Te Benoemen Foto's". Van de
laatste zijn 2 mappen die uitpuilen van
de platen met vraagtekens.
Een van zulke foto's is deze voorplaat.
Waarom is die gemaakt, door wie en
wanneer? Wie zijn die heren, wat is
hun functie, waar gaan zij heen? Een
foto met een heel verhaal dat ik zou
willen vertellen, maar ik heb geen enkel
aanknopingspunt. Iemand zal die foto
weten "te benoemen", wie? Iemand die
omstreeks 1920 (schat ik) oud genoeg
was om te weten en wiens geheugen
nu nog helder genoeg is om het zich
te herinneren.
Te benoemen. In dat "te" ligt een stille
hoop, een verwachting dat al die foto's
in de map nog eens van een bijschrift
zullen worden voorzien, benoemd. De
map is zwaar, even zwaar als mijn
hart als ik denk aan al die goede oude
sobats die ons deze laatste maanden
verlaten hebben. Van Leeuwen, Jaap
Kossen, Piet Verduyn Lunel, Juul Mey
er en daarvoor Oma van der Made
(97), mevr. Rudolf (91), ik kan nog
regels doorgaan, want in de loop der
jaren ontvielen ons honderden beken
den, vrienden. De oudste generatie
Indische Nederlanders die wisten,
konden benoemen, getuigen en ver
tellen over het leven in Indië. Zij
deden dat in Tong-Tong voor Tjalie,
voor Moesson nu. Maar velen gingen
heen zonder ooit in de gelegenheid
geweest te zijn hun verhaal te vertel
len. Wat voor de oorlog gebeurde
wordt in Nederland met een schouder
ophalen terzijde gelegd, niet geloofd,
onwaar of onwaardig verklaard omdat
het tot de koloniale geschiedenis be
hoort.
In ons foto-archief, hoe onvolkomen
ook in elkaar geknutseld liggen 5 ge
neraties "leven in Indië" besloten. Wie
zal zich er om bekommeren als de
oudste generatie die nog kan vertellen
uit persoonlijke ervaring heengegaan
is? Niemand. Een jonge generatie ge
schiedkundigen en antropologen zul
len zich wetenschappelijk over de fo
to's en ander materiaal ontfermen. Al
les gerangschikt, genummerd en voor
de eeuwigheid opgeborgen. Om er
nooit meer levend uit te komen.
De heren op de voorplaat zitten in de
auto alsof ze naar hun eigen begrafe
nis rijden. Die man in het witte pak
met de helmhoed zit op zo'n ongemak
kelijk canvas klapstoeltje, die hadden
we in onze oude Hudson ook. Mijn
broer en ik zaten er op als op de ach
terbank geen plaats was. Als de auto
na een lange rit stopte rolden we er
als dronken torretjes uit, zo wiebelden
de stoeltjes, we haatten ze. En dat die
witte meneer ook niet zo gelukkig is
op die plaats weet ik zeker, kijk maar
hoe hij zich aan de leuning vastklampt.
Daaruit kun je concluderen dat het ge
zelschap net is aangekomen. Maar dat
is dan ook alles wat ik weet te be
noemen van deze foto. Treurig toch?
L.D.
POPPEN EN CORSAGES
In onze nieuwe winkel aan de Prins
Mauritslaan 48 kunt u tot en met 30
april een expositie zien van de poppen
van mevr. Ungerer en de corsages en
bloemtakken van mevr. Tielman. Van
beide soorten "hand"werk valt de fijne
finesse op en de liefde voor het ob
ject. De poppen zijn in de beeldschone
romantische kleding van de 19e eeuw,
onder de corsages (van ragfijn nylon)
herkennen we veel Indische bloemen.
Decoratieve kunst, plezierig om naar
te kijken. Kopen kunt u die ook,
poppekopjes op doosjes, hangers en
broches, leuke cadeautjes. En corsa
ges doen het nog altijd.
Na 1 mei exposeert Irene Adriaans
etsen van Indische vruchten in Boek
handel Moesson. Hierover meer in het
volgende blad.
PROCES VERLOREN
Vlak voor het ter perse gaan van dit
nummer werd bekend dat de Haagse
rechtbank de eis van het Comité
Geschiedkundig Eerherstel heeft afge
wezen. In het volgende nummer komen
wij uitgebreid hierop terug.
H. W. M. J. Rijnders
Ware verhalen
uit de sub-realiteit.
Meer over
goena-goena,
betoveringen
demonen,
witte en zwarte magie.
Geïllustreerd.
128 pag.
f 27,90
2
