Een Indische Shanty
TUNAS Trade, Tours Travel International B.V
In de "Grote Oost" liepen - en lopen - vele cultuurpatronen door elkaar en
vloeiend in elkaar over, een en ander als gevolg van de grote diversiteit van
de talrijke volkeren die dat eilandenrijk bewonen. Zo hoorde ik onderstaand
melodietje wel eens door een Ambonees fluitorkest spelen en hoorden wij later
hetzelfde liedje zingen door Makassaarse dwangarbeiders die met ons zwoeg
den in het Japanse interneringskamp "Kampilie". En wederom enige jaren later
- het zal zo 1955 geweest zijn - hoorde ik het liedje zingen door Badjo's in het
stinkend-hete ruim van het m.s. "Wonorato" dat toen te lossen lag aan een
kade van de haven van Makassar, als rithmische begeleiding bij het met man
kracht verplaatsen van zware colli stukgoed van de square naar onderdeks.
hij tot zijn dood toe trouw gebleven.
Dat zijn kennis van de Indische tafel
niet meer groeide sinds het niet meer
nodig was, heeft hij nooit kunnen zien
als een tekort, een achterlijkheid of
bekrompenheid. Want - en nou komt
het - mijn vader heeft nooit andere
volken of mensen minderwaardig wil
len achten om hun smaken en ge
woonten.
Ook had hij een echte ronde Holland
se eerlijkheid en kon - als een gezel
schap uitvoerig inging op de exquise
kwaliteiten van Franse of Chinese ge
rechten - gewoon zeggen: "Allemaal
prachtig, maar geef mij maar een ge
wone Hollandse biefstuk met aard
appeltjes en erwtjes!" Afgunst en
blinde bewondering waren hem
vreemd. Als ik dan zoveel Hollanders
óf zwaar hoor ophemelen wat elders
beter is óf ten aanzien van andere
waarden een ingebeelde "Holland
uber alles"-mening hoor verkondigen
- en beide leiden tot werkelijkheids
vervalsing en onheil - dan denk ik
vaak: "Wat jammer dat er niet veel
meer van deze Hollanders zijn! Het
zou allemaal veel echter en eerlijker
toegaan in de wereld".
Pa en Ma zijn allebei op een koude,
gure, natte aprildag overleden in een
klein dorpje in Holland. Ma na
een paar laatste jaren van wijze,
vriendelijke 'moedige' berusting. Maar
die Totok-Pa, die misschien toch ei
genlijk een verborgen wens: de ouwe
dag op de geboortegrond, verwerke
lijkt zag, bleef obstinaat tot de laatste
dag: altijd proberend uit te breken,
weg te komen, zo maar midden in de
winter zonder hoed en jas de straat
op, van die lekkere kachel en achter
dat veilige vensterglas vandaan. Niet
te harden gewoonweg. Wonderlijke
Totok met twee vaderlanden; daér het
behoudene eren; hier het behoudene
niet aanvaarden. Dierbaar Indië. Waar
zag je wonderlijker mensen?
T.R.
P.S. Mijn Pa en Ma? Neen, lezers er
zijn er honderden zoals zij hier in
Holland. Hadden we maar het geduld
om naar ze te luisteren en waren wij
maar ruim van geest genoeg om ze te
begrijpen I
Tegen die tijd kende ik de melodie en
de woorden uit het hoofd en het wek
te wel de nodige verbazing én bewon
dering bij de bootwerkers dat hier bij
hen in het hete ruim een blonde Be-
landah op een krat zat, die het liedje
uit volle borst meezong.
In die tijd werd aan boord met vaste
hand een stelregel gehanteerd, dat
een stuurmansleerling als eerste man
het ruim in ging en ongeacht het aan
tal uren als laatste man het ruim dien
de te verlaten.
Maar in dat hete ruim van de "Wono
rato" vertelde de Mandoer mij, dat
dit liedje ook vaak werd gezongen op
Boeginese schoeners, ter ondersteu
ning van het zware werk bij het hijsen
der zeilen.
De tekst van dit korte liedje is als
volgt:
Gojang sagé
Sagé sa gojang
Gojang padané
Bapak matti moesti minoem
klappa olie
Mama matti moesti poelang
Poeloe Toli.
De eerste zeven maten werden ge
floten en/of geneuried, daarna volgde
het liedje.
Wellicht ten overvloede voor hen die
de kunst machtig zijn van het op de
juiste wijze beroeren der toetsen van
een klavier instrument, zij nog ver
meld dat de eerste zeven maten ge
schreven zijn voor de linker- en de
rechterhand. En dat de bovenste balk
van het lied zélf de zgn. zangnoten
bevat en de twee balken er onder de
noten voor de linker- en rechterhand
ter begeleiding van de zangstem(men).
Het naspel is geheel gelijk aan het
voorspel en werd wederom gefloten
en geneuried en was waarschijnlijk
bedoeld als een soort nabootsing van
het geluid van een fluitorkest.
Reeds eerder vroeg ik in Moesson
aan lezers of er wellicht iemand was
die de juiste vertaling van de woorden
kende, daar mocht ik geen antwoord
op krijgen. De laatste twee regels zijn
voor de meeste Moessonlezers en
voor mij duidelijk, nl. dat indien vader
overlijdt, men klapperolie dient te
drinken, een advies dat verband houdt
met het vermijden van dronkenschap
die zou kunnen volgen op het ledigen
van de vele glaasjes arak tijdens de
condoleance bezoeken.
En indien moeder overlijdt, men naar
het eiland Toli moet terug keren. De
eerste drie regels bevatten rijmende
woordspelingen en alhoewel ik niet
de exacte vertaling ken, verkreeg ik
eens uitleg over de radio van een
Indonesiër op een Indonesisch schip.
Het gaat in die eerste drie regels over
wiegend deinen, dansen; bewegingen
die vormen van rouwuitingen weer
geven.
Kapt. LUCAS LINDEBOOM
alias Pohon-Linde
Square: vierkante ruimte onder het
luikhoofd in het tussendek;
Onderdeks: de beschikbare laadruim
te onder het hoofddek of onder het
tussendek;
Shanty: zeemans liedje ontstaan op de
(Britse en Amerikaanse) zeilvaart;
Badjo's: al of niet meevarende boot
werkers/havenarbeiders;
Gojang: wiegen, deinen, wiebelen
(gajang kakki).
385 Beeklaan Telex: 34193 tunas nl.
2562 AZ DEN HAAG Telefoon 070 - 63 92 27 63 89 94
Uw Indonesië en Verre Oosten reis op de maat van uw beurs en wen
sen gesneden
Agent voor Europa van P.T. TUNAS INDONESIA TOURS TRAVEL Jakarta
Kantoren: Medan, Padang, Yogya, Surabaya, Bali, Ujung Pandang, Bandung,
Singapore, Hongkong, USA.
11
