BIJ DE VOORPLAAT
MOESSON: een kwartje per exemplaar duurder
MUZIEK IN INDIË
De voorbereidingen van het muziekfeest van 18 mei (alweer jongstleden als u
deze regels leest) heeft me een duik doen nemen in een oude koffer uit de
erfenis van mijn in '76 overleden broer Lud (van Zele). Stapels oude muziek,
geschreven arrangementen variërend van klassieke concerto's, opera, jazz, tot
carnavalliedjes. Lud woonde de laatste jaren van zijn leven in Breda en "onder
ging" niet alleen lijdzaam de jaarlijkse carnavals-epidemie, hij schreef zelfs om
goede vrienden te plezieren carvals deuntjes. Daarna ging hij met zijn vrouw
vaak op vakantie naar Londen of Parijs om te genieten van een andere sfeer
en andere muziek. Lud was musicus tot in zijn tenen en elke soort kon hij, zo
niet waarderen, dan toch begrijpen.
Maar ik wou het nu niet hebben over
Lud van Zele, maar over de wereld
waarin hij, wij opgroeiden. Een om
geving waarin goede muziek even ge
woon was als de rijst die we aten,
als de Vinka's in de tuin, de perkoe-
toets in de djamboe aer boom op het
achtererf en als de aroemanis verko
per met zijn rebap. Wat een zegen dat
die man zijn snoepgoed met zo'n jam
merhout moest promoten. Als mijn
vader hem hoorde aankomen wist hij
niet hoe gauw hij een cent moest zoe
ken om daarmee de rebab tot zwijgen
en mij tot grote vreugde te brengen
met het Oranje-rose dradige snoep
goed.
Dat was de tijd dat mijn ouders naar
concerten gingen waarvan u de pro
gramma's op deze voorplaat tot een
collage ziet verwerkt. Mischa Elman
in 1921, Michael Piastro in 1923, Ar
thur Rubinstein in 1935 (toen at ik
geen armoemanis meer) en Jascha
Heifetz (waarvan mijn vader een hand
tekening op het programma kreeg) en
nog tientallen anderen. Een eindeloze
reeks van de allergrootste artisten ter
wereld, ze kwamen naar Indië. Door
bemiddeling van de grote Kunstkrin
gen in Soerabaja, Malang, Batavia die
door rijke handelsconcerns als Inter-
natio, Borsumij, BPM werden "gesub
sidieerd". De beroemdste musici ga
ven concerten niet alleen in de grote
steden, maar ook in Madioen, Djem-
ber.
Ja, in die verguisde koloniale tijd zat
niet alleen geld in de cultures, er ging
ook geld uit voor kunst. Wilt u weten
wat de entree-prijzen waren? Voor
Rubinstein betaalden leden van de
Sociëteit Concordia Kunst en Weten
schap f 1,incl. belasting en niet-
leden 3,I In 1935 was f 3,na
tuurlijk wel veel geld, ongeveer 4 da
gen belandja (en dan nog royaal). Be
schermheren van de kunstkringen wa
ren de residenten, de gouverneurs en
zo'n concert was altijd een belevenis.
Naar Arthur Rubinstein ging ik mee,
ik was een jaar of 16. Mijn moeder
had een prachtige zwarte crêpe de
chine japon met een korte cape, ge
voerd met zilvergrijs satijn. Ze zag er
zo chique uit. Ik had mijn vlechten
voor die keer opgevouwen in een
krakeling en zwoer bij mezelf dat het
de laatste keer was dat ik met lang
haar deftig uit zou gaan. Ik dank het
eigenlijk aan Rubinstein dat ik de
moed had mijn haar af te knippen
tegen het strengste verbod van mijn
vader. Maar eraf was eraf, ouders
kunnen maar kort boos zijn. En in dat
zelfde jaar, een paar maanden later
ging ik naar het concert van mijn
broer en voelde me eindelijk volwas
sen met mijn korte haar en geweldig
trots dat Lud zo geweldig succes had.
U zult intussen wel begrepen hebben
dat ik uit een "muzikale familie" kom
zoals dat heet. Hoe kwam die muzi
kaliteit in zo'n eenvoudige Indische
familie die, als je Couperus en Daum
moet geloven, alleen in staat waren
slecht Nederlands te spreken, gluipe
rig en onbetrouwbaar te zijn en van
krontjong en stamboel te houden.
"Jij komt uit een muzikale familie
toch? Jouw broer speelt toch zo goed
piano en jouw vader geeft toch ook
vioolles? En wat doe jij? Tjobak speel
een beetje voor mij?"
Dan moest ik zeggen dat de muzikali
teit in de familie bij mij abrupt ge
ëindigd was, want ik deed niets, d.w.z.
alle pogingen tot muzikale expressie
op piano, cello gingen de mist in door
een totaal gebrek aan doorzetting en
animo. Wat niet wil zeggen dat ik wel
van alles geprobeerd heb om mijn
dierbare, zo talentvolle ouders te ple
zieren. Cello, zei mijn vader, cello is
een instrument dat bij je past. Ik
zaagde anderhalf jaar braaf Davidoff
en raakte zelfs in extase als mijn va
der de Tarantelle van Popper speelde.
Dat kan jij ook, als je maar wilt, als je
maar doorzet, zei mijn vader. Casals
is geloof ik nooit in Indië geweest. We
hadden in Maling wel een van de
beste cellisten in het orkest van Dan
Koletz, een zekere Varfolomejef, een
wit-Rus. Dat was in de goede tijd dat
we nog aan Russen dachten als pia
nisten, balletdansers, cellisten en Ras
putin. Die Varfolomejef was een onge
looflijk lieve, geduldige man die prach
tig speelde.
Na drie maanden zei hij met een intens
droeve blik in mijn richting, tegen mijn
vader: "Zij zo'n liefe meisje, zij zo
slecht spele, zij niet wille spele. Niet
meer op de les kome maar!" Ik zei u
al hij was een schat van een leraar en
wijs. Ik heb die maanden veel van hem
geleerd: doe alleen waar je werkelijk
toe in staat bent en pijnig je mede
mens niet met doen alsof je wat kunt.
Natuurlijk is er nog veel meer te ver
tellen over de muziek in Indië. Zoals
we die actief beleefden, passief ge
noten. Dit is dan ook maar een in
leidend woord voor de reeks artikelen
die ik hoop in Moesson op te nemen
over muziek. En dan zeker artikelen,
anecdotes, ervaringen die U voor ons
wilt opschrijven.
In het programmaboekje van de Moes
son Muziek avond van 18 mei staat
een wedstrijd: wie schrijft iets over
muziek, een muzikale ervaring bij zich
zelf of over een ander. En daar kun
nen drie prijzen mee worden gewon
nen van f 100,75,en 50,
Deze uitdaging geldt ook voor u, duik
in uw herinneringen en schrijf ze op
voor Moesson I
Namens Rubinstein, Elman, Uninsky,
Helfetz en L.D. bedankt I
Geachte abonnee's het slechte nieuws moet er maar meteen uit:
onze Moesson gaat met ingang van 1 juli een kwartje per nummer
meer kosten. Dat is dus voor 20 nummers per jaar een verhoging van
f 5,op het jaarabonnement en 2,50 voor het halfjaarabonnement.
Schrikt u dus niet wanneer de acceptgiro straks in uw bus valt met
f 42,50 i.p.v. f 40,
Verhoogde BTW en porto zijn weer de boosdoeners. Bij dit slechte
nieuws toch ook GOED nieuws. Met deze verhoging zit ons blad ook
in een betere postbestelling. Het moet nu uitgesloten zijn dat tussen
het op de bus doen en in uw bus vallen 2 of meer dagen zitten. Door
het iets hogere tarief valt Moesson nu in de normale verwerking, d.w.z.
nu gebust morgen bezorgd. Bij drukwerk met dagverwerking doet de
postbode af wat hij binnen zijn werktijd kan afkrijgen, het meerdere
komt bij de portie van de volgende dag. U begrijpt wat er dan kan
gebeuren. Dat in sommige plaatsen (met weinig post) Moesson wel
snel bezorgd wordt en op plaatsen met veel post er 2 of meer dagen
overheen gaan. Dat heeft ons jarenlang klachten opgeleverd waar we
niets aan konden doen.
We hopen van harte dat deze verhoging van een riks per half jaar geen
reden tot opzegging voor u zal zijn. Elke riks is er één, dat is waar,
moge die riks méér u dat ene Indische tijdschift waard zijn
Dank voor uw begrip
LILIAN DUCELLE
2
