w O,
Herinneringen aan Tempo Doeloe in Sumatra (II)
LOS ANGELES
- LAS VEGAS - HAWAII -
Tijdens verblijf in Hawaii: Aloha Week
CilDv /^PïN
29
door Johanna Elisabeth Helderman-Pigeaud
Na ruim twee jaar op Siak, werd Willem overgeplaatst naar Beneden-Langkat,
met als standplaats Tandjong Poera. Kort voor ons vertrek stuurden we nog
een halfjarig olifantje naar Artis. Het kreeg de nodige rijst mee op reis, waarvan
gekookt, balletjes werden gemaakt, waarmee hij werd gevoed. Het dier is goed
overgekomen en heeft lang in Artis geleefd, we hebben het daar in ons verlof
nog teruggezien. Als dank werd Willem benoemd tot lid van verdienste van de
dierentuin, zodat we er altijd vrije toegang hadden.
Daar Willem met spoed naar Tandjong Poera was overgeplaatst, en dus vooruit
ging, moesten Sophie, Mien en ik voor de vendutie zorgen. Willem's hoge zijden
hoed, die hij nog uit Holland had meegebracht, bracht veel geld op, de sultan
kocht hem voor zijn koetsier. Hij had namelijk nog een paleisje in Singapore en
daar reed hij wel met paard en wagen, wat op Siak zelf niet kon. Een deel van
ons meubilair namen wij mee naar Tandjong Poera. Toen wij, drie vrouwen, op
onze nieuwe standplaats kwamen, dachten de inheemsen dat de controleur drie
vrouwen had
Op Tandjoeng Poera kregen we een
prachtig huis en na Siak leek onze
nieuwe standplaats mij wel een grote
stad, met een soos, een postkantoor,
een hotel, enige Europese toko's en
een flink garnizoen (een kapitein en
twee luitenants). Op de ondernemin
gen in de buurt werkten ook veel Eu
ropeanen (onder andere Smit van Ba-
tang Berangan, die later met Sophie
trouwde). Eens in de maand, op hari
besar, kwamen de planters naar Tan
djong Poera en dan gebeurde het wel
eens dat er zo'n vijftig man op onze
voorgalerij zat. De planters waren van
verschillende nationaliteit, zodat ik
dus talen moest kunnen spreken. De
vorige controleursvrouw converseerde
alleen in het Maleis.
Er was veel naijver en twist onder de
Europeanen, waar ik me altijd zorg
vuldig buiten gehouden heb. Onder
Willem ressorteerden ook de olie
plaatsen Pangkalan Brandan, waar
Willem een adjudant-controleur had,
daar het gewest te groot was voor
één man, en Besitan. In die tijd wer
den nog niet alle bijprodukten uit de
olie gewonnen, het residu, die onver
koopbaar was, werd eenvoudig ver
brand. 's Avonds konden we de hoge
vlammen van de brandende residu op
Tandjong Poera zien. Later werd de
residu voor terreinverlichting gebruikt
en bij ons op Tandjong Poera voor
straatverlichting. In die tijd werkte
Deterding ook nog als gewoon em
ployé op Pangkalan Brandan.
De petroleum werd in blikken uitge
voerd, twee blikken in een kist, de
blikken werden op Pangkalan Brandan
zelf gefabriceerd. Toen de eerste
tankboot olie in bulk kwam laden was
er feest. Een model van die tankboot
werd aan de sultan in zilver aange
boden. Er kwamen veel Europeanen
voor dit feest naar Pg Brandan en de
controleur gaf een lunch, waarbij 20
personen aanzaten. Ik zorgde voor
een rijsttafel, daar er ook hoogge
plaatste inheemsen aanzaten. De sul
tan zat naast mij, hij alleen inheemse
spijzen en dronk ook geen wijn, uit
sluitend ajer blanda en hij keek pre
cies wat ik at.
Wij waren dikwijls de gast van de
hoofd-administrateur Loudon op Pang
kalan Brandan. Er was daar een mooie
soos, waar nogal eens wat te doen
was, ook werd daar een kegelbaan
geopend. Het was een grote gebeur
tenis, het gebouwtje was geheel ver
sierd met vlaggetjes en ik, als con
troleursvrouw, heb de opening ver
richt. Ik gooide toevallig alle kegels
om. Toen lachte men en men dacht
dat ik stiekem geholpen zou zijn. Men
wilde het persé zien overdoen en ik
gooide toen met geluk weer 8 van de
9 kegels om. Veel later heeft mijn
neef Bernard Helderman daar heel
wat balletjes gegooid, hij was er en
kele jaren voorzitter van het socië-
teitsbestuur.
Een van de employés op Pg Brandan
had drie jonge tijgertjes groot ge
bracht. Hij had de moeder geschoten
en de jongen laten zogen door zijn
hond. Later kregen zij een zuigfles en
nog later rijst met vlees, tot dat zij te
gevaarlijk werden en hij ze aan een
rondtrekkend circus verkocht. Later
heeft hij met zijn hond die pleegkin
deren in Batavia teruggezien. Zij her
kenden hem en ook de hond, ze be
snuffelden hem en deden niets, hoe
wel hij gewoon in de kooi ging.
Van Siak had ik mijn naaister Ellie en
haar dochtertje Oepi meegenomen. In
Tandjong Poera kreeg ik Ketjil en Mi-
nah, een Javaans echtpaar, die ons 15
jaar trouw gediend hebben. Na ons
verlof gingen zij mee naar Borneo, en
toen wij in 1911 voorgoed naar Holland
gingen is Ketjil meegegaan omdat hij
persé Holland wilde zien. Hij logeerde
in Amersfoort bij ons en ging ook nog
naar Heemstede naar zwager en zus
ter Smit, die hij uit Tandjong Poera
kende. Oepi is met Hansje opgevoed
en leerde tegelijk met haar schrijven,
lezen en rekenen. In Tandjoeng Poe
ra trouwde ook Sophie met Smit, de
administrateur van de onderneming
Batang Serangan van de Deli Maat
schappij.
Toen mijn moeder 60 jaar werd invi
teerden Willem en zwager Smit haar
voor een bezoek aan Indië. Zij bleef
er één jaar, de helft ervan logeerde
zij bij Smit op de onderneming, waar
toen hun eerste dochtertje werd ge
boren, de andere helft bij ons. Ge
durende ons verblijf op Tandjong
Poera ben ik drie maanden met Hans
je (3 jaar) naar Penang geweest voor
Hansjes malaria. Ik woonde daar in het
Oriëntal and Eastern Hotel.
Na ruim drie jaar werd Willem over
geplaatst naar de Bataklanden, met
als standplaats Bangoen Poerba. Wij
reisden van Medan met onze vier be
dienden, Ketjil, Minah, Ellie en Wong-
so, onze eigen wasbaas, allen Java
nen, per trein naar Loeboek Pakam
en vandaar met karretjes, bespannen
met drie Batakse paardjes, naar onze
nieuwe standplaats. Willem moest
daar de controleur Westenberg ver
vangen, die daar al jaren zat en met
ziekteverlof naar Holland moest. Wes
tenberg had 4 kinderen bij een Ba
takse van standing. Zij wilde de kin
deren niet afstaan en zo trouwde
Westenberg nog voor zijn vertrek met
Negul.
Het huwelijk werd voltrokken door de
controleur van Loeboek Pakam, die
(lees verder pagina 32)
18-daagse begeleide groepsreis naar
Vertrek: 19 september 1986 PER PERSOON f 4a175y"
Onze groepsreizen naar Hawaii op
26/6 en 21/8 zijn vol geboekt.
TRAVEL SERVICE BLV.
Clauskindereweg 28, 1069 HN Amsterdam-Osdorp, Tel. 020- 199377/199396
Open op werkdagen van 09.00 tot 17.00 uur ('s zaterdags tot 12.00 uur).
