Onthulling Plaquette te Wehe, Gr.
Citaat uit de rede van de heer J. C. Corver
2
Op woensdag 6 augustus 1986, tijdens een bijeenkomst van de weder
ingebruikstelling van de oude historische kerk te Wehe Gr., vond een
een korte plechtigheid plaats. Door mevr. C. J. Cheston-Tjarda van
Starkenborgh Stachouwer werd een plaquette onhuld ter herinnering
aan haar vader, de laatste Gouverneur-Generaal van Nederlands-lndië
jhr. mr. A. W. L. Tjarda van Starkenborgh Stachouwer.
Na de onthulling van de plaquette hield de secretaris van de Stichting
Nederlandse Ereschulden, de heer J. C. Corver, een krachtige toe
spraak waarin hij de betekenis van onze laatste Gouverneur-Generaal
belichaamde en zijn betekenis als beschermer van het volk ken
schetste. De sculptuur en het ontwerp van de gedenkplaat die in
brons is uitgevoerd is van de hand van de heer J. M. Knaud. In het
slotwoord werd de waardering uitgesproken dat door de initiatief
nemers, dit pelgrimsoord, zijn "thuis" gevonden had in het hoge
noorden van ons land.
Foto's en tekst, Theo Janssen
Ligt in de naam "TJARDA" niet de betekenis verborgen van "Beschermer
van het volk", zo kenmerkend voor deze Landvoogd? Aan hem was de zorg
toevertrouwd voor het welzijn van 60 miljoen onderdanen, levend en werkend
in de Gordel van Smaragd, met wie hij zich zo zeer verbonden voelde.
Dat kwam - nadat Nederlands-lndië in Japanse handen was gevallen zo
treffend tot uitdrukking in zijn besluit met zijn gezin het lot van de Indische
gemeenschap te delen, alhoewel de uitdrukkelijke gelegenheid was geboden
zich aan Japanse internering te onttrekken.
Deze lotsverbondenheid met de aan zijn zorgen toevertrouwden, alsmede
zijn moedige houding tegenover de Japanse autoriteiten dwong zelfs bij deze
groot respect af. Deze moed manifesteerde zich onder meer in zijn - in op
dracht van de Japanners - in juni 1942 "naar waarheid" geschreven antwoord
over de achtergronden en gevolgen van de oorlogsverklaring van december
1941, waarin hij onomwonden stelde: "van die verklaring geen spijt te hebben
en niet te twijfelen aan de geallieerde eindoverwinning".
Kort na de bezetting van Nederlands-lndië in maart 1942 werd Jhr. Tjarda
van Starkenborgh Stachouwer gevangen gezet in de gevangenis Soekamiskin
te BANDOENG, kort daarna gevolgd door zijn overbrenging naar een krijgs
gevangenenkamp te BATAVIA, terwijl zijn gezin de weg ging naar een Japans
burgerinterneringskamp aldaar.
Eind 1942 volgde zijn overbrenging als krijgsgevangene met Japanse ge
vangenen-transportschepen via SINGAPORE, FORMOSA en JAPAN naar
MANTSJOERIJE.
In augustus 1945 werd hij uit Japanse gevangenschap bevrijd, waarin hij door
zijn waardige en standvastige houding zichzelf bleef en met zijn mede
gevangenen alle beproevingen en ontberingen deelde.
De als steeds waardige houding van onze laatste Gouverneur-Generaal heeft
bij de Nederlands-Indische gemeenschap alom bewondering gewekt en res
pect afgedwongen, waarvan H.M. Koningin Wilhelmina getuigde tijdens de
audiëntie, die zij hem in 1945 - na zijn terugkeer in Nederland - verleende.
De door Koningin Wilhelmina uitgesproken waardering komt zo duidelijk tot
uiting in het Koninklijk Besluit, waarbij aan Jhr. Tjarda van Starkenborgh
Stachouwer met ingang van 1 november 1945 eervol ontslag werd verleend
als Gouverneur-Generaal van Nederlands-lndië, waarin naast de gebruikelijke
dankbetuiging, gewag wordt gemaakt van: "weergaloos moeilijke omstandig
heden, die zijn ambtsperiode had gekend".
