zijn bedrijfje kon verdienen kon hij
aan extra's besteden.
Scheiding tussen blank en bruin
opgeheven
Toen het plan van de Japanners om de
Indo-Nederlandse groep tegen Neder
land en de geallieerde zaak op te zet
ten, door de overwegend loyale hou
ding van de groep mislukt was, hief
men de scheiding op en wend blank
en bruin weer broederlijk verenigd.
In oktober 1942 verhuisde het "Kale
Koppen Kampement" eveneens naar
het IVe en IXe. In februari 1943 gingen
opnieuw de poorten open om het res
tant van het Tjilatjap-kamp, dat toen
9 maanden had bestaan, op te nemen.
In het IVe en IXe loopt het jaar 1942
ten einde. Ik vierde "Oud en Nieuw"
in het eethuisje "Hoopvol" met een
maaltijd van soto-babat en croquetjes.
Een mok chocomel moest de traditio
nele bowl en champagne vervangen.
In stilte bracht ik een dronk uit op
mijn vrouw en baby, van wie ik al in
geen maanden meer iets had gehoord.
Alle contact met thuis had de Japanner
immers onmogelijk gemaakt. Voor de
Japanse bezetter bestaat er gewoon
geen Internationale Rode Kruis. Met
harde hand was een einde gemaakt
aan het binnensmokkelen van brief
jes. Er was zelfs met de doodstraf ge
dreigd; ook de kampleiding zou dit lot
ondergaan. In deze omstandigheden
hadden aalmoezeniers en legerpredi-
kanten hun gelovigen verboden nog
aan deze smokkel mee te doen.
De "Kooi" was de straf, die de Ja
panner voor kampbewoners had uit
gedacht. Een verblijf van een week of
soms wel een maand, alleen gekleed
in een korte broek, blootgesteld aan
regen, wind en koude, maar vooral
aan de felle zon, was wel de mildste
straf voor het smokkelen van briefjes.
Maar de geruchten waren daarom niet
minder geworden. De Amerikanen
zouden grote vorderingen hebben ge
maakt. De verwachting, dat Japan de
geweldige krachtsinspanning op zo'n
uitgebreid front niet lang zou kunnen
volhouden, bracht reeds velen er toe
hun haar niet meer te laten milimete-
ren, zoals de Japanners dit eisten.
Iedere keer dat er "Rood voor" werd
geroepen, zag men de langharige op
timisten de barakken in- en uitglippen
om uit het gezicht van de Japanse
patrouilles te blijven. Het leven in het
kamp was overigens wel te dragen.
Het leek of de Japanners hun krijgs
gevangenen met rust zouden laten na
de daden van terreur, die zij de eerste
tijd hadden verricht.
De executies
Het executeren van krijgsgevangenen
in de eerste maanden had de bedoe
ling de angst voor de bezetter erin te
krijgen en aan de krijgsgevangenen de
lust tot ontvluchten te ontnemen.
In de tijd dat de afsluiting met prikkel
draad nog niet zó hecht was, maakten
krijgsgevangenen daarvan gebruik
door in 't donker 't kamp uit te glippen
om de nacht bij de familie thuis door
te brengen. Zij zorgden er voor, wel
vóór het ochtendappél terug te zijn.
Op een nacht grepen de Japanners
echter plotseling in. De ontvluchte ge
vangenen werden opgespoord, mis
handeld en geëxecuteerd.
Op Java werden zeker 30 krijgsgevan
genen met bajonetsteken gedood of
onthoofd. Dit was een flagrante schen
ding van de Geneefse Conventie. Er
werden geen pogingen meer gedaan
om te ontvluchten. Dit zou overigens
ook zinloos zijn geweest, omdat men
niet de minste kans van slagen had.
De Nederlandse bevolkingsgroep was
immers geheel uitgeschakeld en de
opgehitste Indonesische bevolking
bracht iedere ontvluchte Nederlander
bij de Japanners terug.
Contingenten verlaten het kamp
Aan de rust kwam een einde toen
"Working Parties" moesten worden
gevormd. Als eerste groep was begin
oktober 1942 een groep van technisch
geschoolde mensen vertrokken. De
gedachte als technieker aan een of
ander nuttig projekt te mogen werken,
had velen aangetrokken en hun ver
trek droeg een opgewekt karakter. Op
15 oktober vertrok een tweede groep.
Wij wisten niet dat deze groepen
overzee werden gebracht om slaven
arbeid te verrichten voor de Japanse
oorlogsmachine. De Japanse comman
dant van het Tjimahi-kamp had steeds
verklaard, dat geen krijgsgevangenen
overzee zouden worden gestuurd.
Het Japanse offensief was echter dood
gelopen op de lijn Zuid Nieuw Guinea
- Guadalcanal en vanaf dat moment
was het Japanse leger in het defensief
gedrongen. Omdat een geallieerde te
genaanval vanuit Australië werd ver
wacht, had de Japanse luchtmacht op
de kleine eilanden in 'de Indische Ar
chipel geheime vliegvelden nodig. De
goedkoopste arbeidskracht van het
Keizerlijke Japanse leger, de krijgs
gevangenen, moest worden ingezet ten
einde in recordtijd deze vliegvelden
aan te leggen.
1) "Rood Voor". Op de schietbaan
wordt het sein op "rood" geplaatst,
wanneer de schietschijven moeten
worden veranderd. Het "Rood Voor"
betekent dus: "Gevaar! Opgelet!"
2) In de KNIL kazernes moesten de
vrouwen en kinderen van de solda
ten na het oóhtendappèl de öham-
brees verlaten. Zij verbleven dan in
de vrouwenloods waar zij hun eigen
huishoudelijk werk, zoals kleren
verstellen, wassen en koken kon-
VROUWENKAMP TJIDENG
OP JAVA.
Laatste jaar
Maar ook dit went, we zagen haast
niet meer
de vele doden die langs ons werden
heen gedragen.
Wel dertig kinderen en vrouwen,
alle dagen
Door vuil en dysentrie en honger,
altijd weer.
En ook dit went, de wagen die de
groenten bracht
nam op de weg terug de lijken mede.
We wisten zelfs niet wat ze ermee deden
Voor die nog leefden bleef de poort
gesloten, dag en nacht
Zelfs honger went, zodat men nauw
een zucht vernam
ook van de kinderen niet, die lange
dagen
mét ons geen eten kregen en verstild
te kijken lagen
terwijl alleen voor sommigen de dood
wat sneller kwam.
NEL R ADEM AKER-DU YTS
De verre oorlog - lot en levensloop
van krijgsgevangenen onder de Japan
ner; door N. Beets -
63,50 9,porto.
Fukuoka 9 - arts in krijgsgevangenschap
- door M. M. Hilfman -
25,h f 4,50 porto.
Terug naar Fukuoka 14 - krijgsgevan
gene in Nagasaki - door René Schafer
f 27,50 f 4,50 porto.
Een dal in Ambarawa - moeder en kin
deren in Japanse gevangenschap - door
Han Helfferich-Koch -
f 24,50 f 4,50 porto.
Dreiging onder de tropenzon - roman
uit de nadagen van Ned.-lndië - door
lens van Doorn -
17,50 f 4,50 porto.
Vogelvrij - het leven buiten de kampen
op Java 1942-1945 - door M. Moscou-
de Ruyter - f 26,95 f 4,50 porto.
Nishi no kaze, hare - Ned.-Indische in
lichtingendienst contra agressor Japan
- door Robert D. Haslach -
f 36,50 f 4,50 porto.
Ons Indië voor de Indonesiërs - de
oorlog - de chaos - de vrijheid, bewerkt
naar de gelijknamige NOS-documentai-
re door C. van Heekeren -
f 24,50 f 4,50 porto.
BOEKHANDEL MOESSON
den doen. Na het middagappèl van
twaalf uur mochten zij weer naar
hun eigen vertrekjes in de chambree
terug.
3) In het Keizerlijk Japanse leger
moesten de mannen het hoofdhaar
afsoheren. Deze order gold ook
voor de krijgsgevangenen.
5
