Herinneringen aan Premyslav
MUZIEK IN INDIE
BELLONI EN KOOIJMAN
Het was 1920/1 921We woonden op
Serang (Bantam). Resident was de
Haan Regent Djajadiningrat.
In Indië woonde men, naar ik me
herinner, nooit "in" maar "op", van
daar.
Mijn vader was Algemeen Ontvanger
bij 's-Lands kas, als ik het goed
begrepen heb was dit een algemeen
ontvang- en betaalkantoor voor belas
tingen, pensioenen, salarissen, etc. Ik
was 9 of 10 jaar.
Serang had muzikaal weinig te bieden
in die tijd. Met oudejaarsavond een
Inlandse ronzebons die de Europese
wijk rondtrok en met een enorm vals
geschetter, allerlei melodieën produ
ceerde die voor Hollandse liedjes
doorgingen, onherkenbaar verminkt,
op trompet en (grote) trom en soeling.
Soms ook een krontjong-groepje van
Indische jongens, Boetje Paul (achter
naam) en zijn broers en vrienden die
de avond onveilig maakten met hun
liedjes. Een ervan:
- En we hebben geen centen
meer (2x)
- we hebben de hele boel ver
zopen
enz.
De rest ben ik vergeten, ik geloof
eigenlijk dat de tekst hiermee ophield,
maar eindeloos werd herhaald.
Dit gebrek aan cultuur bracht iemand
blijkbaar op het idee om uit Batavia het
muziek- en cabaretgezelschap van de
bekende violist en componist Belloni
naar Serang te halen.
Herinnert U zich nog "Lief Java",
"Langs Java's stranden" e.d., door
Belloni gecomponeerd en uitgegeven?
Met de Bantam-expres kwamen ze
aan. Logies was geregeld, een deel
van het gezelschap logeerde bij ons.
In Indië kon immers altijd alles De
uitvoering had plaats in de kerk. Zoals
in die tijd gebruikelijk op kleinere
plaatsen, was die kerk zowel voor de
dominee als pastoor bedoeld, die pe
riodiek uit de meer beschaafde wereld
op ons neerdaalden om onze bescha
digde ziel te repareren met preek, H.
Mis en Biecht, soms met een Kerst
viering.
Hoe gek het ook klinkt, ik geloof dat er
op Serang geen Soos was, anders was
e.e.a. wel daar gebeurd.
Van de muziek- en cabaretuitvoering
herinner ik mij één detail: ik hoorde
toen voor het eerst:
- Ik zal vertel van avontuur, betoel mij
is geschied.... (dat later op het reper
toire van Ben Snijders stond).
Verder was er mooie muziek, veel
licht, en aardige dames. Enkele leden
van het orkest: natuurlijk Belloni, een
zekere Voll (Tock of Toek in mijn
herinnering) en Kooijman. Kooijman
was een blanke sinjo met een ge
amputeerd rechterbeen en in plaats
daarvan een stevige houten kruk. Na
Toen onze lieve Premyslav in 1907 speelde, was mijn zus Annie 11 jaar en ik 7.
Nu onthoud ik alle daagse kleine dingen, maar An heeft een goed geheugen en
weet nog veel meer. En daar gaan we dan, de twee zusjes Prange.
Mijn vader en twee zusters liepen het conservatorium in Utrecht af, maar mijn
vader was ook een getallen genie, dus toen de zaken van grootvader in Indië
opeens slecht gingen, haalde hij zijn doctoraal wis- en scheikunde en werd
leraar in Amersfoort. Mijn moeder behoorde tot de Tollenaars in Amsterdam, en
het was ook aarzelend, dat ze een aanbieding aanvaardde om leraar te worden
aan de Soerabaiasche H.B.S. Wat zou hen te wachten staan in dit apenland?
Groot was de vreugde toen bleek, dat
Soerabaia een mooie schouwburg had
en een goed Cecilia zangkoor. Niet ver
van ons af was op Genteng de Deut
sche Verein en konden ze daar naar
hartelust musiceren en repeteren.
De musici die op tournee kwamen
logeerden meestal in het Simpang
hotel. De achteruitgang van het hotel
kwam uit naast ons huis op Simpang
Doekoe. Ons huis had een lange open
voorgalerij, maar de binnengalerij kon
afgesloten worden. Daar stond Pa's
vleugel - taboe voor ons kinderen, wij
hadden achter een studeerpiano. Als
er visite kwam, mochten we komen
groeten, even praten, en dan ging de
gangdeur dicht. We lagen in onze
bedden te genieten maar ik was niet
musicaal en speelde met broertje
Koosje. Ik zie op 't programma Mozart
en Beethoven, romantische muziek
die ik pas veel later heb gewaardeerd.
Premyslav bood Ma een doos bonbons
aan, van een formaat dat ik nooit meer
heb gezien. Maar de linten, die linten,
jaren lang zijn mijn poppen er mee
gekapt. Ook de violist Max Mossel
kwam bij ons repeteren. In die tijd was
Makassar nog te klein, en was Soera
baia het eind van de reis. Ook van
Mossel kreeg Ma een doos bonbons.
Elk chocolaadje was een paars viool
tje, we vonden het bijna te mooi om op
te eten. An weet ook nog, dat er een
cellist Mossel is geweest.
Jaartallen weet ik niet, maar de be
roemde Italiaanse zanger Caruso moet
in die tijd gezongen hebben. Aan tafel
vertelde Pa, dat bij het trillen van een
machtige stem ook een glas kon
springen. "Ook de ruiten boven onze
deuren?" vroeg broer Jan. En hij lag
nog lang met Annie wakker om dat te
kunnen meemaken, maar ofschoon
het hele huis trilde, gebeurde er niets
Koosje en ik konden niet slapen, en de
driejarige zei knorrig: 't is een
brulaap."
Ook moet er een programma zijn van
een recital van Mw. Fine de Lignac,
een zee-officiersvrouw met een bij
zonder goede stem. Premyslav is nog
een keer gekomen, jaren later. Hij gaf
als toegift van zijn concert een mooi
lied, Colnidrei. Het laatste is hij in
Indië geweest in 1922, wij waren net
in Medan geplaatst en mijn babyzoon
was 2 dagen oud. Dus liet ik een
kennis, die naar het concert zou gaan,
een brief afgeven. Want hij was op
weg naar Pa, en wist niet, dat die in
1916 aan typhus was overleden. Ik
kreeg de hartelijke groeten terug.
Ja, als een meisje 14 jaar was, mocht
ze een kijkje nemen in de uitgaande
wereld. Maar onze Annie was nog
geen 14 jaar, toen ze naar een concert
ging van Catarina van Rennes. Die
zangeres en componiste was be
roemd, ook in Indië. Wij zongen op de
Genteng school uit haar kinderbun
dels, en op de meisjes-HBS waren
goede stemmen, die haar cantates
zongen. Want ze heeft ook veel voor
volwassenen geschreven.
Als Pa 's avonds speelde, slopen de
dames Kloesmeijer en andere buren
ons grote erf op, en genoten op ons
tuinzitje van de mooie muziek. Ook
nontonners luisterden op het hek
langs de Brantas naar de acoustiek
over het water.
Bij 't vertrek van de musici kreeg vader
voor zijn muziekkamer een mooi
cadeau. Van Premyslav een petro
leum schemerlamp van Italiaans
marmer, met een rand van kralen langs
de kap. Naderhand nog één met
koperen voetstuk, die de djongos
alleen met de boeloe ajam mocht
afstoffen.
Vader stierf in 1916 aan typhus. Hij
heeft een bezig leven gehad, zijn
H.B.S. en Burgeravondschool gingen
vóór alles, maar hij heeft kunnen
genieten van zijn muziek, zonder van
huis weg te zijn en niet in hotels te
verblijven, die hij verafschuwde.
ANNIE EN DIENTJE PRANGE
afloop van de voorstelling werd er na-
gefeest bij ons thuis. Dat was de
eerste keer in mijn leven, dat ik de hele
nacht mocht (moest) opblijven, een
herrie van jewelste.
De middag na het feest werd er ge
voetbald op de aloon-aloon vóór de
kerk. Het gezelschap had een eigen
elftal en speelde tegen een plaatselijk
samenraapsel. U zult het niet geloven,
maar Kooijman deed mee, zelf gezien
en gesouaktHij was de keeper en de i
wonderen die hij met zijn kruk uithaal
de zijn niet te beschrijven. Zo'n kruk
heef nl. ook voordelen, een onbereik
bare bal werd met dat lange houten
been vakkundig uit het doel gemept
De uitslag weet ik niet meer, maar het
beeld van Kooijman die in zijn doel
rondsprong is mij altijd bijgebleven.
Een verre herinnering maar ik zal
Belloni en Kooijman op Serang nooit
vergeten
FRED W. DRACHT
17
