De Plantentuin in Bogor
door Prof. Dr. L. v.d. Pijl
Welke? Kom nou, vraag met naar de bekende weg. Er zijn vele botanische tuinen, koninklijke en kale, massa's hortis, maar
er was altijd slechts een plantentuin. Hij heeft diverse officiële aanduidingen ondergaam's Lands Plantentuin te
Buitenzorg, Hortus Bogoriensis, Kebon Raya Bogor, hij ressorteerde onder vele instanties, dertig jaar lang onder de
mihta're intendant van het paleis, was zelfs een tiental jaren administratief min of meer opgeheven en baasloos.
n t Pen0d,e. kreeg de eenvoudige tuinman van de machtige G.G. als hortulanus de kans op te
t eden. Deze Teysman (zijn G.G. is nu vergeten) verwierf een naam voor de botanische eeuwigheid door zijn toewijdinq
Hij reisde verzamelde, verzorgde en weerstond de ambtenarij. Zou zijn monument in de rozentuin er nog staan?
Er waren nogal eens verschillen met Indische en vaderlandse instanties die de tuin aan eigen inzichten ondergeschikt
wilden maken^ Dit ging over en zelfs de Japanse bezetter zond een keurige Japanse professor om de tuin te behouden
Ook nu nog draait de zaak al is het wetenschappelijk effect gedaald en al zinnen de Amerikanen op een beter
toegankelijke en meer bruikbare vervanger in hun buurt.
Maar laat ik ordelijk worden. De tuin is geboren 1 8 me, 1 81 7. De peetvader was Dr. Reinwardt. later hoogleraar te Leiden
toenmaals Directeur tot de zaken Landbouw, Kunsten en Wetenschappen". Al direkt was de uitgesproken bedoeling: Een
r.ruidentuin geschikt ter aankweking van gewassen en het doen van landbouwkundige proeven. En dat in 18171 Petje af'
Ieysman kon in 1857 reeds een lange lijst van economisch belangrijke soorten en variëteiten noemen, welke van de
Plantentuin uit over Java verspreid waren. In 1875 kwam de Libena-koffie er bij en nu nog staan in plantentuin en
cultuurtuin allerlei bomen, moeders en grootmoeders van plantages waarbij men eerbiedig moet groeten
7*4 m m
Zoals beloofd hier het Plantentuin-
artikel dat Prof. L. v.d. Pijl destijds
voor Tong-Tong schreef. De schitte
rende foto's werden - of het zo zijn
moest - net op het goede tijdstip
afgestaan door de heer J. H. C. van
Dijk wiens grootvader H. J. Wigman,
assistent Hortilanus was bij de
Plantentuin. De foto's zijn omstreeks
1920 gemaakt.
Palmenlaan in de Plantentuin van Bogor.
24
Vanwege de band met de paleisinten
dant of anderszins ontstond het ver
haal, dat de tuin oorspronkelijk een
onderdeel van de paleistuin was. We
zagen het reeds anders: hij lag er
onafhankelijk naast. Nu dachten enkele
G.G.'s ongetwijfeld in deze richting
met spijt. Eén ervan (of zijn zich "land
voogdes" voelende echtgenote) ver
zocht eens alle geelbloeiende bomen
op te ruimen, daar de dame deze kleur
van de paleisramen uit niet waardeerde.
Een ander liet de paleiswacht eens
een eerzame botanicus (mij goed be
vriend) in de paleistuinen arresteren
wegens bezigheden, die tegen haar
privé-hobby in gingen.
Ook de zuivere wetenschap profiteerde
anderhalve eeuw lang van de tuin. Hij
was het Mekka der biologen, die er in
lange rijen inspiratie opdeden voor
talloze geschriften over de tropen. Hij
was eens, onder Treub, samen met de
verwante instituten, de belangrijkste
wetenschappelijke instelling ten zui
den van de evenaar. De grote Melchior
Treub heerste dertig jaren en bouwde
de tuin uit met speciale instituten, ook
proefstations.
Af en toe bladerik nog in de dwepende
boeken van Fransen, Duitsers, Polen
e.d. over het paradijs met de donkere
lanen en de witte gebouwen. Dan
neem ik ook mijn eigen kapotte, veel
gebruikte plattegrond met de vakken-
indeling ter hand, mijn leidraad op
zovele dagen en nachten van geduldig
