Batik uit Tuban OVER ZINK EN LOOD, TEMPO DOELOE EN NU 9 In novenber 1986 schreef ik over het gebruik van zink gluconaat zuigtablet- ten als een middel tegen verkoudheid. In mijn stukje schreef ik o.a. dat men denkt dat het zuigen op zink gluconaat de groei van virussen in de mond belemmert. Science News, 11 oktober 1986, vol. 130/15:238, vermeld nu dat onder zoekers aan de Universiteit van Char lottesville, Virginia, via laboratorisch onderzoek hebben vastgesteld dat dit niet het geval is. Men ontkent dus niet dat zink gluconaat zuigtabletten ver koudheid kan genezen; men zegt dat 't positieve resultaat niet 't gevolg is van 't doden van deze virussen (zoals men aanvankelijk dacht). Misschien werkt zink gluconaat op het immuumstelsel zelf, of het kan zijn dat zink gluconaat anders werkt in de mond dan in een laboratorium bakje, zegt men nu. Dat gaat men onderzoeken. Aanvullend klinisch onderzoek vindt ook nog steeds plaats. Toen mijn stukje was verschenen, kreeg ik een brief van mevrouw G. (onderwijzeres LS te Bandung, later lerares MULO Jakarta), die mij veront rust vroeg of zink gluconaat niet giftig was. "Nu weet ik niet", schreef me vrouw G., "of zink gluconaat een groot verschil is met zinkwit, waarmee de Indische ijzeren bedden werden ge verfd. Dit zinkwit is zwaar giftig." Ze herinnerde zich, dat "mijn zusje Tine, haar drie oudste kinderen aan leuke mie, lever- en miltvergiftiging verloor, vóór ze de oorzaak vonden: de kleuters knabbelden op de rand van hun bed bij het tandjes krijgen." Ik kreeg een koud gevoel bij het lezen van deze brief; wat een tragische ervaring! En haar zuster was zich natuurlijk helemaal van geen gevaar bewust. Ik kon niet nalaten me af te vragen of zulke vergiftigingen vaak voorkwamen in ons oude Indië, en of men dan niet te gauw de schuld gaf aan 't "ongezonde tropische kli maat" i.p.v. de ware toedracht te zoeken. (Vervolg: "De vergeten eilanden") Vreemd, maar het echtpaar Laban waarover Bubi Jarman vertelde, heb ik toen niet ontmoet. Misschien waren ze er toen nog niet of zagen ze mij eveneens voor een handelaar aan. Men bracht mij ook naar de plaatsen, waar de krijgsgevangenen hebben gelegen. In dezelfde dorre en troosteloze om geving, die Bubi Jarman beschreef. Veel is er dus niet veranderd ondanks ruim 40 jaar merdeka. Het blijft een vergeten uithoek. "Jongens van het vliegveld Maumere", jullie hebben een stoffige en zeker dorstige klus gehad, maartroost je, dat het werk niet voor niets is geweest, Ik denk wel dat ik weet hoe 't mis verstand bij mevrouw G. ontstond: zinkwit (zink oxide) werd en wordt gebruikt om metaal tegen roest te beschermen, net zoals loodwit. In tegenstelling tot loodwit, is zinkwit echter weinig giftig. Ofschoon zinkwit betere bescherming tegen roest geeft en veel minder giftig is, wordt toch vaak loodwit gebruikt, omdat loodwit goedkoper is in het gebruik. Ik heb mevrouw G. natuurlijk onmiddellijk teruggeschreven, om haar op dit gebied gerust te stellen. Ik was blij dat ze mij dit schreef, aangezien hetzelfde mis verstand misschien bij andere Moesson lezers is opgekomen. Ter opheldering: er is dus een vrij veilig (zink)wit en een zwaar giftig (lood)wit. Mevrouw G.'s herinnering aan dit zo treurige verlies aan kinderlevens in tempo doeloe, onderstreept weer dat men niet te voorzichtig kan zijn - vroeger zowel als nu. Het is tragisch dat lood nog altijd zoveel gebruikt wordt, en nog altijd zoveel (kinder) levens bedreigt. Hier in de United States, bestaat het gevaar van lood- vergiftiging vooral in oude huizen, waar afschilverende (oude) verf zo vaak voorkomt. Loodwit was/is nl. niet alleen goedkoper dan zinkwit, juist 't feit dat loodwit zo giftig is, leidde tot 't gebruik ervan in verf en behang - insecten en muizen lieten zulke verf en behang met rust. Dus de beurs woog 't zwaarst. Bovendien wordt lood o.a. nog steeds gebruikt bij 't lassen, waardoor men vooral in nieuwe huizen de eerste 3-4 jaar weieens bedreigt wordt met loodvergiftiging, het resultaat van eroderende waterleiding-lassen, om maar niet te spreken van complete loden waterleidingen! En laten we het toevoegen van lood aan benzine niet vergeten. Nee, lood is nog altijd een sluipmoordenaar onder ons. In elk geval, ik had 't over zink gluconaat en niet zink oxide (oftewel zinkwit). LIZELOT VAN BALGOOY want hoeveel duizenden profiteerden en zullen nog profiteren van jullie arbeidsvrucht, zulks in tegenstelling tot "mijn" Burma-Thailand railroad, die voor een groot deel, door de jungle is heroverd. Jullie Wai-Oti zal voor de Florinees de uitgangspoort blijven voor een vlieg reis naar een modernere, meer com fortabele, doch zeker geen betere wereld en Voor de niet-Florinees in deze eeuw zeer zeker de enige lucht haven tevens toegangspoort tot het mooie Bloemeneiland Nusa Bunga of tewel Flores, één van de vergeten eilanden van het voor mij onvergetelijke Nusa Tenggara Timur. NONO PONDER iiimmiiiiiiiiiiiii Zoals u weet is Tuban een oud haven stadje, ja zelfs in de tijd van Modjopahit was het de voornaamste haven aan de noordkust van Java. Daar landde in 1548 ook Franciscus Xaverius op zijn doorreis naar Ambon. Sindsdien is het ingedommeld en alleen maar interes sant voor geschiedvorsers en de laat ste tijd ook voor toeristen. Niet alleen omdat het er pittoresk bij ligt, daar aan de noordkust en de hopen wit zout de omgeving een heel aparte bekoring geven, maar ook omdat in de desa's zo ongeveer 25 km ZW van Tuban een heel apart soort gebatikte kains wor den gemaakt. Niet van die fraaie, zach te batik kains zoals die uit Pekalongan, Yogya en Solo komen, maar het batik proces toegepast op met de hand- geweven kains van katoen. De katoen wordt daar ter plaatse geteeld, geoogst, gesponnen en geweven en daar wordt dan het batikproces toegepast, met heel aparte motieven, genomen uit planten en dierenwereld. De tekening wordt er niet van tevoren met potlood op geschetst, maar uit het hoofd wor den de vlakken daar ingevuld (of liever gezegd "uit"gevuld, want de kain is van tevoren met was in gewreven). Het is een echte huisindustrie en vrije tijdsbesteding. Thuisgekomen van het werk neemt het hele gezin deel aan deze vorm van extra inkomenwinning. Twee soorten kains maakt men er, die voor de slendang (90 x 60 cm) en die voor de djarit, de kains voor de vrou wen die 90 x 270 cm groot zijn. Omdat het voornaaamste centrum Kerek is (met een toonloze e uitgesproken) wordt die batik ook wel batik Kerek genoemd of naar het weeftoestel batik Gedog. Op de plaatselijke pasar be draagt de prijs voor een djarit 8000 rupiah, oftewel f 1 0,--. Toen die kains hier in Yogya werden geëxposeerd was de prijs Rp. 10.000. In een week tijd was de hele voorraad uitverkocht. Kains die met organische verfstoffen zijn gekleurd (nila indigo en soga) en welk proces langer duurt, zijn duurder en gaan tientallen jaren mee. Heel oude kains die volgens zeggen wel 75 jaar oud zijn, gaan natuurlijk voor fancyprijzen van de hand. De expositie hier in Yogya was in elk geval nuttig om het grote publiek hier in Indonesië attent te maken op een traditionele batikvorm, die misschien nog wel teruggaat tot de dagen van Modjopahit. Misschien iets om overte laten komen naar de Pasar Malams in Nederland? D. H Illllllltll llll llll llllllIll llllllllll MillIIIMIIIIII1IIIIIII llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllililllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllMIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllll"

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Moesson | 1987 | | pagina 9