Batik
uit Tuban
OVER ZINK EN LOOD, TEMPO DOELOE EN NU
9
In novenber 1986 schreef ik over het
gebruik van zink gluconaat zuigtablet-
ten als een middel tegen verkoudheid.
In mijn stukje schreef ik o.a. dat men
denkt dat het zuigen op zink gluconaat
de groei van virussen in de mond
belemmert.
Science News, 11 oktober 1986, vol.
130/15:238, vermeld nu dat onder
zoekers aan de Universiteit van Char
lottesville, Virginia, via laboratorisch
onderzoek hebben vastgesteld dat dit
niet het geval is. Men ontkent dus niet
dat zink gluconaat zuigtabletten ver
koudheid kan genezen; men zegt dat 't
positieve resultaat niet 't gevolg is van
't doden van deze virussen (zoals men
aanvankelijk dacht). Misschien werkt
zink gluconaat op het immuumstelsel
zelf, of het kan zijn dat zink gluconaat
anders werkt in de mond dan in een
laboratorium bakje, zegt men nu. Dat
gaat men onderzoeken. Aanvullend
klinisch onderzoek vindt ook nog
steeds plaats.
Toen mijn stukje was verschenen,
kreeg ik een brief van mevrouw G.
(onderwijzeres LS te Bandung, later
lerares MULO Jakarta), die mij veront
rust vroeg of zink gluconaat niet giftig
was. "Nu weet ik niet", schreef me
vrouw G., "of zink gluconaat een groot
verschil is met zinkwit, waarmee de
Indische ijzeren bedden werden ge
verfd. Dit zinkwit is zwaar giftig." Ze
herinnerde zich, dat "mijn zusje Tine,
haar drie oudste kinderen aan leuke
mie, lever- en miltvergiftiging verloor,
vóór ze de oorzaak vonden: de kleuters
knabbelden op de rand van hun bed bij
het tandjes krijgen." Ik kreeg een koud
gevoel bij het lezen van deze brief; wat
een tragische ervaring! En haar zuster
was zich natuurlijk helemaal van geen
gevaar bewust. Ik kon niet nalaten me
af te vragen of zulke vergiftigingen
vaak voorkwamen in ons oude Indië,
en of men dan niet te gauw de schuld
gaf aan 't "ongezonde tropische kli
maat" i.p.v. de ware toedracht te
zoeken.
(Vervolg: "De vergeten eilanden")
Vreemd, maar het echtpaar Laban
waarover Bubi Jarman vertelde, heb ik
toen niet ontmoet. Misschien waren
ze er toen nog niet of zagen ze mij
eveneens voor een handelaar aan. Men
bracht mij ook naar de plaatsen, waar
de krijgsgevangenen hebben gelegen.
In dezelfde dorre en troosteloze om
geving, die Bubi Jarman beschreef.
Veel is er dus niet veranderd ondanks
ruim 40 jaar merdeka. Het blijft een
vergeten uithoek.
"Jongens van het vliegveld Maumere",
jullie hebben een stoffige en zeker
dorstige klus gehad, maartroost je, dat
het werk niet voor niets is geweest,
Ik denk wel dat ik weet hoe 't mis
verstand bij mevrouw G. ontstond:
zinkwit (zink oxide) werd en wordt
gebruikt om metaal tegen roest te
beschermen, net zoals loodwit. In
tegenstelling tot loodwit, is zinkwit
echter weinig giftig. Ofschoon zinkwit
betere bescherming tegen roest geeft
en veel minder giftig is, wordt toch
vaak loodwit gebruikt, omdat loodwit
goedkoper is in het gebruik. Ik heb
mevrouw G. natuurlijk onmiddellijk
teruggeschreven, om haar op dit gebied
gerust te stellen. Ik was blij dat ze mij
dit schreef, aangezien hetzelfde mis
verstand misschien bij andere Moesson
lezers is opgekomen.
Ter opheldering: er is dus een vrij
veilig (zink)wit en een zwaar giftig
(lood)wit.
Mevrouw G.'s herinnering aan dit zo
treurige verlies aan kinderlevens in
tempo doeloe, onderstreept weer dat
men niet te voorzichtig kan zijn -
vroeger zowel als nu. Het is tragisch
dat lood nog altijd zoveel gebruikt
wordt, en nog altijd zoveel (kinder)
levens bedreigt. Hier in de United
States, bestaat het gevaar van lood-
vergiftiging vooral in oude huizen,
waar afschilverende (oude) verf zo
vaak voorkomt. Loodwit was/is nl. niet
alleen goedkoper dan zinkwit, juist 't
feit dat loodwit zo giftig is, leidde tot 't
gebruik ervan in verf en behang -
insecten en muizen lieten zulke verf en
behang met rust. Dus de beurs woog 't
zwaarst.
Bovendien wordt lood o.a. nog steeds
gebruikt bij 't lassen, waardoor men
vooral in nieuwe huizen de eerste 3-4
jaar weieens bedreigt wordt met
loodvergiftiging, het resultaat van
eroderende waterleiding-lassen, om
maar niet te spreken van complete
loden waterleidingen! En laten we het
toevoegen van lood aan benzine niet
vergeten. Nee, lood is nog altijd een
sluipmoordenaar onder ons. In elk
geval, ik had 't over zink gluconaat en
niet zink oxide (oftewel zinkwit).
LIZELOT VAN BALGOOY
want hoeveel duizenden profiteerden
en zullen nog profiteren van jullie
arbeidsvrucht, zulks in tegenstelling
tot "mijn" Burma-Thailand railroad,
die voor een groot deel, door de jungle
is heroverd.
Jullie Wai-Oti zal voor de Florinees de
uitgangspoort blijven voor een vlieg
reis naar een modernere, meer com
fortabele, doch zeker geen betere
wereld en Voor de niet-Florinees in
deze eeuw zeer zeker de enige lucht
haven tevens toegangspoort tot het
mooie Bloemeneiland Nusa Bunga of
tewel Flores, één van de vergeten
eilanden van het voor mij onvergetelijke
Nusa Tenggara Timur.
NONO PONDER
iiimmiiiiiiiiiiiii
Zoals u weet is Tuban een oud haven
stadje, ja zelfs in de tijd van Modjopahit
was het de voornaamste haven aan de
noordkust van Java. Daar landde in
1548 ook Franciscus Xaverius op zijn
doorreis naar Ambon. Sindsdien is het
ingedommeld en alleen maar interes
sant voor geschiedvorsers en de laat
ste tijd ook voor toeristen. Niet alleen
omdat het er pittoresk bij ligt, daar aan
de noordkust en de hopen wit zout de
omgeving een heel aparte bekoring
geven, maar ook omdat in de desa's zo
ongeveer 25 km ZW van Tuban een
heel apart soort gebatikte kains wor
den gemaakt. Niet van die fraaie, zach
te batik kains zoals die uit Pekalongan,
Yogya en Solo komen, maar het batik
proces toegepast op met de hand-
geweven kains van katoen. De katoen
wordt daar ter plaatse geteeld, geoogst,
gesponnen en geweven en daar wordt
dan het batikproces toegepast, met
heel aparte motieven, genomen uit
planten en dierenwereld. De tekening
wordt er niet van tevoren met potlood
op geschetst, maar uit het hoofd wor
den de vlakken daar ingevuld (of liever
gezegd "uit"gevuld, want de kain is
van tevoren met was in gewreven).
Het is een echte huisindustrie en vrije
tijdsbesteding. Thuisgekomen van het
werk neemt het hele gezin deel aan
deze vorm van extra inkomenwinning.
Twee soorten kains maakt men er, die
voor de slendang (90 x 60 cm) en die
voor de djarit, de kains voor de vrou
wen die 90 x 270 cm groot zijn. Omdat
het voornaaamste centrum Kerek is
(met een toonloze e uitgesproken)
wordt die batik ook wel batik Kerek
genoemd of naar het weeftoestel batik
Gedog. Op de plaatselijke pasar be
draagt de prijs voor een djarit 8000
rupiah, oftewel f 1 0,--. Toen die kains
hier in Yogya werden geëxposeerd
was de prijs Rp. 10.000. In een week
tijd was de hele voorraad uitverkocht.
Kains die met organische verfstoffen
zijn gekleurd (nila indigo en soga) en
welk proces langer duurt, zijn duurder
en gaan tientallen jaren mee. Heel
oude kains die volgens zeggen wel 75
jaar oud zijn, gaan natuurlijk voor
fancyprijzen van de hand.
De expositie hier in Yogya was in elk
geval nuttig om het grote publiek hier
in Indonesië attent te maken op een
traditionele batikvorm, die misschien
nog wel teruggaat tot de dagen van
Modjopahit. Misschien iets om overte
laten komen naar de Pasar Malams in
Nederland?
D. H
Illllllltll llll llll llllllIll llllllllll MillIIIMIIIIII1IIIIIII
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllililllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllMIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllll"