De AP HA-af faire (I)
27 December 1949.
De datum waarop de souvereiniteits-overdracht van het oude Nederlands-lndië
aan de nieuwe Indonesische regering plaats vond. Batavia werd omgedoopt in
Djakarta en president Soekarno deed zijn intrede in het paleis van de vroegere
gouverneurs-generaal aan het oude Koningsplein. Een peloton van de toen
malige eerste divisie Bijzondere Politie was belast met de beveiliging van de
nieuwe president, die die morgen op het vliegveld Kemayoran was geland vanuit
Yogya en met zijn gevolg naar het paleis werd gereden. Twee peletons van de
Bijzondere Politie waren belast met het veilig stellen van het paleis en de direkte
omgeving ervan. Geruchten deden de ronde, dat subversieve elementen deze
souvereiniteits-overdracht zouden trachten te verhinderen, doch alles verliep
uiteindelijk heel ordelijk.
door W. Merghart
Een maand ging voorbij, zonder dat de
openbare rust en orde ook maar in enig
opzicht verstoord werd. De verrassing
kwam, toen ik eind januari 1950 om
streeks vier uur in de morgen per
telefoon ontboden werd bij de com
missaris van politie F. Asbeek Brusse
(ook wel Asbeck Brusse geheten), die
toen tijdelijk waarnemend comman
dant van de Bijzondere Politie in Dja
karta was. Het was nog vrij donker,
toen ik bij zijn huis aan het Matraman-
plantsoen kwam, waar hij het hek van
zijn voorerf voor mij opendeed. Terwijl
wij zijn erf opliepen, deelde hij mij
mede, dat hij in zijn voorgalerij enkele
gasten had zitten. Inderdaad zag ik
voor het huis op straat twee auto's
geparkeerd staan, waarvan ik een her
kende als zijnde de auto van mijn
buurman, een Indonesische inspec
teur van politie, die nog maar kort
tevoren de dienstwoning naast de
mijne had toegewezen gekregen.
De chauffeur, die mij had gereden
werd intussen naar het kampement
terug gestuurd, daar de heer Asbeek
Brusse mij zelf terug zou brengen na
afloop van onze bijeenkomst. De voor
galerij was niet verlicht en in het
donker kon ik vijf personen onder
scheiden. De heer Asbeek Brusse
stelde mij aan hen voor en noemde de
namen, t.w. de inspecteur van politie
Frans Najoan, die bij de afdeling
Politieke Inlichtingendienst op het
hoofdbureau van politie in Djakarta
werkzaam was. Verder de heren Bill
Termeulen, Kandau, Rapar en een
zekere Westerling, die door de anderen
aangesproken werd met "Cap" en
"Ray". Door de duisternis kon ik hun
gezichten niet goed zien. De heer
Asbeek Brusse deelde mij toen mede,
dat enige uren tevoren de stad Ban
doeng door de troepen van de APRA
(Angkatan Perang Ratu Adil oftewel
het Leger van de Rechtvaardige Vorst)
bezet was en Djakarta zou nu vol
gen. Voor dit doel waren een aantal
militairen van het voormalige KNIL,
afdeling Speciale Troepen (Rode en
Groene baretten) vanuit hun basis nabij
Bandung in twee weapon-carrier trucks
naar Djakarta gereden. Het leek mij
zeer onwaarschijnlijk, dat dit geringe
aantal militairen iets zou kunnen uit
richten tegen de totale gewapende
macht in deze stad, die intussen toch
wel reeds telefonisch of radiografisch
gealarmeerd zou zijn en op de hoogte
was gebracht van de situatie in Ban-
Troepen van de A.P.R.A. in actie in Bandung, 23 januari 1950.
De A.P.R.A. (Angkatan Perang
Raroe Adil, het Legioen van de
Rechtvaardige Vorst) was deels
voortgekomen uit de door Wes
terling in april 1949 in de deel
staat Pasoendan opgerichte zelf-
verdedigingsgroepen, die ten
doel hadden de ondermijnende
activiteiten van de republikeinen
in deze deelstaat tegen te gaan.
De Daroel Islam en de Partai
Sarekat Islam Indonesia (P.S.I.I.),
die in de strijd tegen de Neder
landers de Republiek hadden
gesteund, waren evenwel gekant
tegen onderwerping van de deel
staten aan de republikeinse over
heersing, en hun milities gingen
nu min of meer op in de A.P.R.A.
Kort na de souvereiniteitsover-
dracht werd met allerlei middelen
een begin gemaakt met het uit
schakelen van de federale struc
tuur van Indonesië, in strijd met
de overeenkomsten van de Ronde
Tafel Conferentie. Op 12 januari
1950 liet Soekarno de ministers
van Pasoedan arresteren. In de
nacht van 22/23 januari daarop
volgend deed Westerling met de
A.P.R.A. troepen een poging in
Bandung en Djakarta de macht
over te nemen.
Welbeschouwd is de APRA-affai-
re niet meer dan een incident
geweest in de geschiedenis van
Indonesië. In boeken wordt de
kwestie in enkele alinea's afge
daan als een gevaarlijk hersen
spinsel van kapt. Raymond Wes
terling. Maar toch, het waren
spannende dagen en voor som
migen, zoals W. Merghart,
"spannende" jaren. En daar zijn
nog genoeg vragen: was de
affaire al van te voren gedoemd
een incident te worden of is die
dat op het laatste moment ge
maakt? Is de affaire uitgelokt en
zo ja, door wie en hebben Neder
landse autoriteiten een rol ge
speeld? Waarom was Westerling
in Djakarta toen in Bandung
"zijn" coupe zich voltrok.
Uit getuigenissen is al bekend
dat na de actie in Bandung de
veiligheid voor Europeanen daar
eindelijk weer verzekerd was. Is
dat het enige dat in het geheel
als positief gewaardeerd kan
worden.
De APRA-affaire was een inci
dent, maarwei een die 37 jaarna
dato nog vragen oproept. Iemand
die naar aanleiding van deze
zaak 31/z jaar in de gevangenis
belandde is W. Merghart, thans
woonachtig in de Verenigde
Staten. In vijf afleveringen pu
bliceren wij zijn relaas. Een per
soonlijke visie, dat zij benadrukt,
waarvoor de heer Merghart zelf
de verantwoordelijkheid wil
dragen. Ook zijn verhaal zal de
nodige vragen en vraagtekens
oproepen en misschien dat er
andere betrokkenen zijn die wil
len reageren, opdat iets duidelijk
wordt hoe het precies zat met
dat incident. Redactie
22
