ORIENT TRAVEL BV
TWEE WERELDEN
Als kind dacht ik vaak waarom en wanneer ik nu moest zeggen:
tinggal
of
blijven
toelis
of
schrijven
masak
of
koken
djalan
of
lopen
tidoer
of
slapen
omong
of
praten
boleh
of
mogen
mata
of
ogen
oedjan
of
regen
timbang
of
wegen
sepatoe
of
schoen
tjioem
of
zoen
pintoe
of
deur
wangi
of
geur
kentoet
of
windje
temen
of
vrindje
mamboe
of
stank
trima
of
dank
andjing
of
hond
moeloet
dingin
kajoe
njanji
tawar
minta
hari-hari
goenoeng
terlaloe
of mond
of koud
of hout
of zingen
of bedingen
of vragen
of dagen
of berg
of erg
en nog
banjak lagi - veel meer
kasi hormat - geeft eer
aan het land van moeder dat mijn
vaderland is en het land van mijn vader
dat mijn moederland is.
FRIED G. M. KNAVEN
Ook waren er personen van allerlei
landaard, die er geen been in zagen
anderen voor een zacht prijsje aan te
geven. Dit zg. kleine verraad richtte
zich voornamelijk tegen hen die vaak
onwillens en onwetend jaloezie of
wraakgevoelens opriepen bij mensen,
die het zelf niet breed hadden of die
zich benadeeld voelden door iemands
optreden of handelen. Vaak wisten de
aangevers niet eens welke gevolgen
hun verraad had voor een verzetsorga
nisatie, waar de betrokkene toevallig
lid van was of waaraan hij steun ver
leende. Sloeg het slachtoffer bij de
scherpe verhoren door, dan was het
meestal met die verzetsgroep ook snel
gedaan. In dit opzicht waren de P.I.D.
en kempeitai genadeloos. In verzets
kringen ging de naam van de aanbren
ger dan van mond tot mond en binnen
korte tijd was zo'n persoon een "ver
rader" geworden.
Uiteraard waren er onder de verraders
ook personen die er hun (neven)
beroep van maakten. Dan waren het
informanten geworden in dienst van
de bezetter. Weer anderen speelden
een dubbele rol. In het ene geval
waarschuwden zij verzetsdeelnemers
voor ingrijpen van P.I.D. of kempeitai,
een andere keer gaven zij leden van
een verzetsgroep aan om op deze
wijze in de organisatie van de Japanse
opsporingsinstanties binnen te kun
nen dringen.
Deze dubbele rol kenden de meeste
collaborateurs zichzelf toe, toen zij na
de oorlog bij de opsporing van oorlgs-
misdrijven met geallieerde of Neder
lands-Indische instanties te maken
kregen. Zij moesten toen verantwoor
ding afleggen voor hun medewerking
aan de Japanse bezetter. In de meeste
gevallen waren zij in dienst van de
Japanse oorlogspropaganda, waarin
zij eigen interpretatie of afwijkende
nieuwsberichten zouden hebben inge
vlochten. Ook beriepen zij zich op
overmacht of dwang die er voor hen
achter zat.
Waren deze gevallen van verraad en
collaboratie beperkt tot enkele tiental
len individuen, de samenwerking van
P.F. Dahler en de zijnen, van de PAGI-
groep onder P.H. van den Eeckhout en
van de groep N.S.B.'ers in het Kesilir-
kamp (Oost-Java) met de bezetter had
een meer collectief karakter. De colla
boratie van de twee laatstgenoemde
groepen had inderdaad het karakter
van verraad, die van Dahler had een
politieke achtergrond. Reeds ver vóór
de oorlog streefde het gewezen Volks
raadslid er openlijk naar een opgaan
van de Indo-Europeanen in de Indone
sische bevolking te bewerkstelligen.
Voor de meeste Indo-Europeanen was
het zaak, zo was Dahlers overtuiging,
zich bij de Indonesische nationalisten
aan te sluiten. Dan was er nog tijd om
straks in het vrije Indonesië een eigen
plaats te kunnen innemen. Wachtte
men de afloop van deze ontwikkeling
af en zou men zich dan pas aanmelden
als Indonesisch staatsburger, dan
zouden de Indonesiërs met recht
kunnen spreken van opportunistisch
handelen. Deze politiek zuivere posi
tie van Dahler werd in 1944 verduis
terd, doordat hij bij het doorvoeren van
zijn ideeën de hulp kreeg van Van den
Eeckhout en zijn Pagi-groep. Deze
militante tak van de Dahlerbeweging
was in het Kesilirkamp ontstaan en
omvatte Indo-Europeanen die hun
toekomst - net als Dahler - zagen in
een samengaan met de Indonesiërs.
Trachtte Dahler dit te bereiken door
propaganda en overreding, de Pagi-
groep gebruikte liever geweld om zich
eerst van de Nederlanders af te snij
den, een collaboratieverband met de
bezetter aan te gaan en vervolgens -
ook met geweld en intimidatie - de
nog niet geïnterneerde Indo-Europe
anen tot dat samengaan te dwingen.
De groep NSB'ers in het Kesilirkamp
beriepen zich op de Japans-Duitse
samenwerking in de As, en wilden via
collaboratie met de Japanners hun
vrijheid herkrijgen. Een meer ideëel
gericht doel als het samengaan met de
Indonesiërs in een nieuw, vrij Indone
sië stond deze groep niet duidelijk
voor ogen. Au fond voelden zij zich
toch meer verwant met het Westen
dan met de Orient. Werd de Pagi als
Indo-groep van het Aziatisch Broeder
schap (Persaudaraan Asia Golongan
Indo) door de Japanse bezetter als
medewerker aanvaarde ten behoeve
van het onder controle brengen en
houden van de Indo-Europeanen op
Java, tegenover de NSB'ers stond het
Japans militair bestuur wantrouwig.
Hun kennelijke voorkeur voor het
Westen was de Japanners niet wel
gevallig, al verleenden vele NSB'ers
hand- en spandiensten aan de bezet
ter.
Dit alles overziende wordt het de lezer
hopelijk duidelijk in welke atmosfeer
het tere plantje van het Indisch verzet
moest proberen te gedijen. Deze
omstandigheden werden bovendien
nog verzwaard door pogingen van
Indonesische nationalisten om nog
werkende Europeanen en Indo-Euro
peanen uit hun functies te verwijderen.
Dit moest zo snel mogelijk en zelfs tot
elke prijs gebeuren. Die prijs was op
zijn minst internering of gevangen
schap, maar kon ook de dood
betekenen
RETOUR BANGKOK v a. f 1.425,--
RETOUR JAKARTA v a. 1.750, -
31-daagse verzorgde reis JAVA en BALI v.a. f 3.670,--
RETOUR BALI v.a.
RETOUR AUSTRALIË
(ANVR)
GARANTIEFONDS
REISGELDEN
f 2.250,"
f 2.700,--
Rokin 52 - AMSTERDAM - Tel. 020 - 24 25 38
Laan van Meerdervoort 291 - DEN HAAG
Tel. 070 - 63 83 67
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020 - 23 74 84
9
