Bij de Douane Dienst
in West-Borneo
I
door WILLEM WANROOY
West-Borneo - Nederlands-lndië (nu Kalimantan Barat - Indonesia)
In het in de jaren 1800 geschreven boek "Indische Typen en Krijgstafereelen",
beschrijft W. A. van Rees het gebied West Borneo als volgt: "Reeds een eeuw
had een groot rijk land in naam deel uitgemaakt der uitgestrekte Nederlandsche
bezittingen in den Indischen Archipel: West Borneo". En hij vervolgt: "In het jaar
1854 besloot het Nederlandsch gouvernement de macht der Chinezen op
Borneo's westkust te fnuiken, toen het bleek dat dezen zich andermaal tot den
strijd voorbereidden".
In zijn boek "West Borneo 1940 - Kalimantan Barat 1950", schrijft Dr. A. H.
Böhm: "De Wester afdeling van Borneo was na de Chinese opstanden in de 19e
eeuw nimmer meer een residentie geweest waar de politieke hartstochten hoog
waren opgelaaid". En zegt Dr. Böhm: "De smokkel die moreel - door
omkoperijen - en materieel door de toename van de geldhoeveelheid -
ontwrichtend werkte, genoot tot 1949 slechts weinig aandacht van Batavia".
Dit is slechts ten dele een juiste observatie.
Laat ik nu een paar jaren teruggaan - 1946.
Op 31 juli 1946 verscheen in het
orgaan van het Indo-Europeesch
Verbond, "Onze Stem", een adverten
tie: "Douane Cursussen. Door den
Dienst der In- en Uitvoerrechten en
Accijnzen gegadigden opgeroepen
voor opleiding tot a) Ambtenaar 3e
klasse, b) Gediplomeerd Douane
kommies. enzenzWij wen-
schen aan te toonen, dat in deze
douane cursussen "muziek" zit voor
alleszins integere jongelieden met
een flinke dosis helder verstand, die
van HARD aanpakken houden, letter
lijk en figuurlijk, want de douanedienst
vergt zeer veel van zijn ambtenaren".
Het complete nummer met de adver
tentie heb ik nog steeds in mijn bezit.
Propaganda? Holle woorden? Niet naar
mijn persoonlijke ervaringen.
Op het tijdstip dat ik deze advertentie
las, was ik als militair gestationeerd in
Bandung en Semarang. In dienst ge
gaan als vrijwilliger onmiddellijk na de
aanval op Pearl Harbour, begon het tot
mij door te dringen dat het langzamer
hand tijd werd een beroep te kiezen.
Militair? Mogelijkheden. Terug naar
school? Ik heb nooit in een structurele
opleiding geloofd - zelf-opleiding geeft
meer satisfaction'. Welke andere keuze
was er voor een jonge man met 3-
jarige HBS? muziek zit voor in
tegere jongelieden"
Enfin, gesolliciteerd. Aangenomen.
Demobilisatie aangevraagd en verkre
gen. Naar de douaneschool in Batavia.
Geslaagd voor douanekommies. Stand
plaats: Tg. Priok, in afwachting van
overplaatsing naar Palembang.
In mei 1948 las ik de volgende aan
kondiging op het publikatie bord:
"De bestrijding van de smokkelhandel
baart grote zorg. Er wordt een zware
wissel getrokken om de bestrijding
van het smokkelkwaad zo krachtig
mogelijk aan te vatten. Onmiddellijk
gevraagd vrijwilligers, douanekom-
miezen voor Pontianak, West Borneo.
Hard werk. Avontuur. Premies bedra
gen 50 procent van de waarde van de
aangehaalde goederen."
Aha, muziek zit voor integere jon
gelieden"Binnen drie weken was
ik in Pontianak. Ik was de enige vrij
williger uit het totale korps der douane.
En hier begon de tweede opvoeding
van een blonde Indische jongeman
van 23 jaar. Mijn eerste levensopvoe
ding was gedurende de 3Vi jaar krijgs
gevangenschap.
Op patrouille
Na aankomst in
Pontianak werd
mij een Higgins
boot aangewezen,
onder commando
van een Indone
sische kapitein
(Juragan - Gouver-
nements Marine)
en een beman
ning van 5 Indo
nesiërs. Tien da
gen op zee; twee
dagen thuis; tien
dagen op zee;
enz. enz.
Het patrouilleren
van een kust-
Met een van de juragans.
strook zo groot als de Franse westkust.
Alle soorten schepen aanhouden en
onderzoeken binnen de 3-mile zone.
Rivieren opvaren, aan land gaan en de
kuststrook afzoeken naar illegaal op
geslagen copra, rubber, peper, enz.,
voor uitvoer naar Singapore zonder
vergunning, sigaretten, parfumeriën,
enz. opgeslagen voor illegale invoer.
Het aanhouden en onderzoeken van
van elk schip, het binnengaan van elk
verdacht huis, zonder voorafgaande
nota of aankondiging en het onderzoe
ken van het gebouw van boven tot
beneden dat waren de bevoegdheden
van een douaneambtenaar in die tijd.
Een enorme verantwoordelijkheid en
'power' voor een jonge man.
Het varen in elke richting die mij
goeddunkt, noord of zuid, tijdstippen
van het varen door mijzelf te bepalen.
Het volgende is een verkort voorbeeld
van een patrouille vaart: 22 aug.: ver
trek 9.30 u. - naar het noorden -
gevaren tot 24.00 u. 23 aug.: vertrek
8.30 u. - terug naar het zuiden. 10.00
u. een prauw aangehouden - proces
verbaal: copra zonder vergunning.
10.30 u. een andere prauw met illegale
rubber - proces verbaal. 18.30 u. aan
gekomen te Pemangkat - per jeep van
het douanekantoor gepatrouilleerd.
24 aug.: vertrek 12.00 u. - naar het
zuiden. 17.00 u., door kijker waarge
nomen een verhoogde aktiviteit op de
kust bij een klein dorper werd
rubber ingeladen in een groot zeil
schiponmiddellijk aan land ge
gaangrote hoeveelheid rubber
overal verspreidbewaking ingesteld
tot de volgende morgen.
25 aug.: met zijn allen de rubber
ingeladen op de Higgins bootzeil
schip werd door de golven op het
strand geworpenverder onklaar
gemaakt. Terug naar Pemangkat en
rubber afgeleverd. Geen procesverbaal
aangezien "niemand" zich aanmeldde
als eigenaar.
26 aug.: vertrek 10.00 u. - naar het
noorden. 15.00 u. een zeilschip aan
gehouden met een grote hoeveelheid
import goederen zonder deviezenver-
gunning. Proces verbaal opgemaakt
Een van de kreken door de jungle.
