KARINA ADINDA
door Mevr. C. N. van de Wall
Op 27 april 1913 (bijna 75 jaar geleden) vond in de Stadsschouwburg te
Batavia de première plaats van het toneelstuk "Karina Adinda", geschreven
door Victor Ido pseudoniem voor Hans van de Wall. Wie deze naam hoort,
denkt wellicht het eerst aan zijn boek "De Paupers", het eerste boek over een
Indo-milieu dat door een Indo zélf geschreven was. In de "Oost-Indische
Spiegel" van Rob Nieuwenhuys kan men het nodige vinden over Victor Ido. In
het hier afgedrukte artikel leert men zijn vrouw, Betsy Assé, kennen, dankzij
de opgetekende herinneringen van haar dochter.
Karina Adinda is de hoofdfiguur uit het gelijknamige toneelstuk van wijlen mijn
vader. Hans van de Wall, maar de persoon die ik met de titel van deze
herinnering bedoel, is eigenlijk mijn moeder, Betsy Assé. Volgens mijn vader
was zij de enige die in staat was de rol van Karina volmaakt en zoals hij die
bedoelde, op het toneel te brengen, en voor zover ik weet, heeft nog nooit een
ander die rol zo goed doorleefd en roerend gespeeld.
Mama is jong getrouwd, toen vader nog gewoon muziekleraar was in het oude
Batavia. Zij was trouwens zelf ook heel muzikaal. Zij is op school geweest in het
"Kleine Klooster", bij de Zusters Ursulinen en was daar een goede leerlinge.
Op een keer zei haar pianoleraar tegen haar ouders: "Het meisje moest eigenlijk
de gelegenheid krijgen om aan het conservatorium te studeren". Nou, dat was
iets dat haar wel aantrok en haar vader wilde er ook wel aan, maar toen puntje bij
paaltje kwam kon ze toch haar ouders en familie niet verlaten om helemaal
alleen naar Nederland te gaan, en ze smeekte Papa om toch maar thuis te mogen
blijvenl Maar ze heeft haar hele leven toch erg mooi piano gespeeld, voor zover
ze daar tijd voor had!
Betsy was een heel mooi Indisch meisje
met een prachtige gave huid, mooie
ogen en een heel zachte uitdrukking
op haar fijn gezichtje. Ik moet erbij
zeggen dat men zelfs in haar ouder
dom nog heel goed zien kon, hoe mooi
ze in haar jonge jaren moet zijn ge
weest.
Aan schouwburg of toneel, daar had ze
nog nooit aan gedacht, dat kwam pas
veel later door het werk van Papa. Zijn
arbeid als muziekleraar is op den duur
overgegaan in het schrijven van romans,
toneelstukken en het regisseren en
opvoeren daarvan. Hij had de gave om
een weinigzeggende scene op het
toneel zoveel leven in te blazen, dat
het een interessante aangelegenheid
werd. Papa hield zich ook bezig met
het schrijven in tijdschriften en dag
bladen van onder andere kunstrecen
sies. De toneelliefde is eigenlijk ont
staan door een zekere mijnheer van
Kinsbergen, een Belg uit Antwerpen,
die zich in Batavia had gevestigd als
een zeer bekwaam kunstfotograaf.
Hij was het die de uitstekende foto's
maakte voor het Gouvernement en
veel exemplaren daarvan liggen nu
nog in de archieven, betreffende het
voormalig Nederlands-lndië.
Maar van Kinsbergen was ook een all
round toneelman en artiest. Oorspron
kelijk was hij operazanger geweest en
had daarvan nog een goede stem
overgehouden. Ik kan me nog een
oude foto van hem voor de geest
halen, die Papa mij eens toonde, en
waarop hij staat op zo'n zwierige
manier met flambard en Rembrandt-
hoed!
Welnu, deze begaafde artiest heeft
mijn vader eigenlijk opgeleid in de
werkelijke kunst-opvattingen en hem
zodoende de fijne kneepjes van het
toneel- en schouwburgwerk bijge
bracht. Mijn vader was daarvoor altijd
een en al oor. Op die manier heeft zijn
carrière een geheel nieuwe en gunstige
wending genomen.
Wat de muziek betreft is er ook veel
gebeurd. Door het vele litteraire werk
kwam die enigszins in het gedrang, hij
begreep dat zijn voornaamste artis
tieke gave niet in de muziek lag,
ofschoon hij die wel altijd bleef lief
hebben, maar in het geschreven
woord. Hij hing met hart en ziel aan
het toneel en was een goed regisseur
die er in slaagde verborgen talenten
van de spelers eruit te halen en te
ontwikkelen. Deze hele verandering
werd thuis door Mama natuurlijk van
nabij beleefd; zij kon het alles zo goed
begrijpen en was hem daarbij dan ook
tot steun.
Mijn vader schreef geïnspireerd; meer
dan het gewone onderwijs heeft hij
nooit genoten, mijn grootvader was
niet rijk en waar zijn zonen die artistieke
gaven vandaan hadden is in de familie
nog een raadsel. Papa kwam er nooit
mee voor de dag, wanneer hij weer
een nieuw idee had voor een toneel
stuk of een roman, maar Mama voelde
het wel aan, ze vroeg niets en wachtte
geduldig tot het klaar was en hij 't haar
voorlas. Ik herinner me nog wel dat
daar een hele morgen of avond mee
gemoeid was. Zij was zijn deelgenoot
in de kunst en beiden vatten het
uiterst ernstig op, zij leefde mee en
begreep achtereenvolgens de inge
ving, opbouw, veranderingen en het
Mevr. J. E. van de Wall-Assé
geb. 1872, overl. 1954.
eindresultaat. Papa voelde zich zonder
haar verloren in zijn werk en zijn hele
leven.
Behalve het spelen van de rol in Karina
Adinda, waarmee haar toneelloopbaan
eigenlijk een aanvang nam, waren er
nog tal van andere zaken, waar zij bij
betrokken werd.
U moet weten, dat Papa toen hij nog
muziekleraar was, geregeld de lief
dadigheidsconcerten organiseerde
die in de Willemskerk (waarvan hij
organist was) werden gehouden. Nu
was dat vroeger meestal orgel of
koormuziek, maar hij begon ook met
het organiseren van solozang en soms
met muziek van strijkinstrumenten. Hij
wist hiervoor verscheidene in het
Batavia van die jaren bekende zange
ressen en musici uit te nodigen.
Uit die tijd herinner ik mij nog heel
goed Mevrouw Lange-Rijckmans, die
een heel mooie stem bezat, en die
trouwens ook degelijk zang had ge
studeerd. Ik meen verder dat zij het
was, die in de door Papa opgevoerde
opera "Mignon" de hoofdrol zo mooi
heeft vertolkt. (Maar ik was in die tijd
pas een baby, denk ik.) Jaren later
zong ik zelf als meisje nog samen met
Mama in het dameskoor van Mevrouw
Lange, we hebben zoveel prettige
zanguurtjes en ervaringen met elkaar
gehad.
Ook mijn moeder die een mooie maar
kleine stem had, heeft daar op aan
dringen van Papa enige malen gezon
gen, wat ze ook heel goed deed. Ja, en
was een der zangeressen eens onver
wacht verhinderd, dan hoorde ze man
lief zeggen: "Betsy, wil jij dit keer
invallen voor
6
