Onderzoek Spijtoptanten
ORIENT TRAVEL BV
Begin dit jaar kon ik met mijn doctoraal-scriptie Nieuwe Geschiedenis beginnen.
Al een tijdje studeer ik geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Mede door de Indische achtergrond van mijn ouders, ben ik sterk geïnteresseerd
in de geschiedenis van hen die uit lnd(ones)ië naar Nederland kwamen. Ik wilde
me richten op de geschiedenis van Indische Nederlanders en gerepatriëerden.
Er is nog veel onbekend gebleven over het wel en wee van de belevenissen en
achtergronden van hen die "repatriëerden".
Velen hebben na aankomst in Neder
land steeds hard gewerkt en waren
geneigd hun verleden te vergeten.
Men werd ook min of meer gedwongen
om te zwijgen over het leed dat werd
doorstaan gedurende de Japanse be
zetting van Zuidoost Azië. Buiten de
kring van familie en vrienden was de
belangstelling voor hun ervaringen vrij
gering. Na het lezen van het boek
"Indische Nederlanders en gerepa
triëerden" van Dr. J. E. Ellemers en Drs
R. E. F. Vaillant (Couthino 1985 Mui-
derberg), was mijn persoonlijke be
langstelling voor hen die uit lnd(o-
nesjië naar Nederland kwamen sterk
toegenomen.
Hun boek biedt een uitstekend over
zicht van het tot nu toe bestaande
onderzoek naar de geschiedenis van
mensen uit Indië.
Naar de lotgevallen van hen die via de
spijtoptanten-regeling naar Nederland
kwamen, bleek nog maar weinig recent
onderzoek te zijn verricht. Zij die als
spijtoptant in Nederland arriveerden,
zijn het langst van alle Indische Neder
landers in Indonesië gebleven en kwa
men pas na 1 957 tot 1 968 naar Neder
land. Het was vaak erg moeilijk om een
visum voor Nederland te kunnen be
machtigen.
Half februari stuitte ik op het Algemeen
Rijksarchief in Den Haag op het goed
geïnventariseerde archief van het
N.A.S.S.I.-comité. Dit comité, dat voluit
Nationale Actie Steunt Spijtoptanten
Indonesië heette, bestond tussen 1960
en 1968 en hield zich bezig met
belangen behartiging van spijtoptanten
in Indonesië. Dit archief werd het
vertrekpunt voor verder onderzoek.
Om een idee te krijgen hoeveel en
welke informatie er allemaal beschik
baar is, probeer je zoveel mogelijk
kennis op te sporen in bibliotheken en
door archief-inventarissen in te zien.
Ook probeerde ik met zoveel mogelijk
mensen over mijn plan te praten om
een onderzoek op te zetten naar de
geschiedenis van hen die als spijtop
tant naar Nederland kwamen. Van velen
kreeg ik goede adviezen en hun hulp
en belangstelling heeft mij erg gesti
muleerd!
Ofschoon je door archief- en literatuur
onderzoek veel aan de weet kunt
komen, blijven er toch nogal wat vragen
onbeantwoord. Vandaar dat ik graag
met oud-spijtoptanten wilde gaan pra
ten over hun ervaringen in Indonesië
en Nederland, en mijn onderzoek niet
uitsluitend wilde gaan baseren op ar
chief- en literatuur-onderzoek. Ik kwam
ook in contact met het Indisch Weten
schappelijk Instituut. De sfeer op het
IWI is erg goed en er zijn hier bronnen
aanwezig die zeer zeldzaam zijn. Ook
zijn hier vele recente publicaties op
het gebied van Indië/lndonesië te raad
plegen!
Langzamerhand begon het onderzoek
een concrete vorm aan te nemen.
Halverwege de maand juni mocht ik in
MOESSON een oproep plaatsen ten
behoeve van mijn doctoraal-onderzoek
naar hen die via de spijtoptantenrege
ling naar Nederland zijn gekomen. Ik
vroeg aan oud-spijtoptanten wie er
bereid zou zijn om te willen meewerken
aan het invullen van een vragenlijst en
daarna eventueel te worden geïnter
viewd. De oproep leverde vele positieve
en interessante reacties op! Ze waren
uit het hele land afkomstig. Rond half
juli '88 werden de vragenlijsten ver
stuurd en rond eind augustus kreeg ik
het merendeel weer retour. Hiervoor
nogmaals mijn dank!
Begin juli begon ik ook met het houden
van vraaggesprekken met hen die daar
wel aan wilden meewerken. Het is
altijd een grote verrassing hoe zo'n
gesprek zal gaan verlopen. De inter
views hebben vooral het karakter van
een gesprek. Ik probeer mijn eigen
inbreng zo beperkt mogelijk te houden
omdat het verhaal van de geïnterviewde
centraal staat. Mede door deze ge
sprekken wordt het mogelijk om meer
te begrijpen van de achtergronden van
hen die als spijtoptant naar dit land
kwamen. Omdat het om recente ge
schiedenis gaat, zal alle kennis die via
de vragenlijsten en gesprekken wordt
verkregen, anoniem worden verwerkt.
Het is van groot belang dat de deel
nemer aan het onderzoek er op kan
vertrouwen dat zijn privacy gegaran
deerd is.
Het leven van oud-spijtoptanten zit,
net als van de meeste overige Indische
Nederlanders en gerepatriëerden, vol
dramatische keerpunten. Velen hebben
de koloniale tijd nog bewust meege
maakt. Vele mannen werden gedurende
de japanse bezetting krijgsgevangen
gemaakt.
Vele vrouwen en kinderen werden
eveneens geïnterneerd of leefden in
angst en dreiging buiten de kampen.
De afloop van de oorlog betekende
geen bevrijding maar resulteerde in
een nieuwe periode vol dreiging en
gevaar. Vele mensen werden nu door
Indonesische nationalisten geïnter
neerd.
Deze jaren vormen een zwarte schaduw
in hun leven.
Na de souvereiniteitsoverdracht van
27 december 1949 leek een nieuwe
tijd aangebroken in de betrekkingen
tussen Nederland en Indonesië. Toch
bleek het onderlinge wantrouwen nog
zeer groot. Het geschil omtrent de
toekomstige status van Nieuw Guinea
werd al snel onoplosbaar en deed de
relatie tussen Nederland en Indonesië
verkillen. In 1 960 werden de diploma
tieke betrekkingen verbroken en hing
een oorlogsdreiging in de lucht.
Door de Irian-kwestie was de positie
van Indische Nederlanders en Warga
Negara's van Nederlandse afkomst
zeer moeilijk geworden. Tussen de
cember 1957 en september 1958 moes
ten vrijwel alle Nederlanders binnen
de staat Indonesië het land, vaak hun
geboorteland gedwongen verlaten.
Door de sterke anti-Nederlandse ge
voelens binnen delen van de Indone
sische samenleving werd het voor hen
die voor Indonesië hadden geopteerd,
steeds moeilijker.
Gelukkig konden velen later via de
spijtoptanten-regeling naar Nederland
komen.
Mijn indruk is dat de Indische cultuur
een échte vertel-cultuur is. Men blijkt
zich enorm veel te kunnen herinneren
en kent vele verhalen en aardige anek
dotes. Herinneren heeft ook een eigen
dynamiek. Tijdens het interviewen valt
me steeds weer de grote gastvrijheid
op van de mensen bij wie ik aan huis
(lees verder volgende pagina)
RETOUR BANGKOK vaM .480,-- ff*ï*W
RETOUR JAKARTA v af 1.695,--
31-daagse verzorgde reis JAVA en Bali v.a. f 3.670,-- garantiefonds
REISGELDEN
RETOUR BALI v.a2.150.--
RETOUR AUSTRALIË v.af 2.595,--
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020 - 23 74 84
■MvnZ Z3 Laan van Meerdervoort 291 DEN HAAG
r»l'/yM* Tel. 070 - 61 50 78
Rokin 52 - AMSTERDAM - Tel. 020 - 24 25 38
8
