Deana Durbin films, lets verderop stond
de Sientje bioscoop als contrast. Een
simpel gebouw met nog simpeler in
terieur, waar de sensationele Tarzan-
en Cowboyfilms werden gedraaid, wat
meestal gepaard ging met uitbundig
medeleven van het publiek. Hier werd
naar hartelust gesnoept, gelachen,
geschreeuwd en gefloten! De Sirene
bioscoop aan de Patoenoeangweg
koos de middenweg en vertoonde
middelmatig goede films. Zo had elk
wat wils.
Omstreeks 1950 werd Luxor omge
doopt in Empress, Sientje werd Gem-
bira, bij de zee kwam Capitol, Sirene
bleef Sirene en kreeg gezelschap van
Sampurna, en op het eind van de
Patoenoeangweg bij de Maradekaja-
weg kwam City. Hoeveel het er nu zijn
is mij onbekend.
Tot deze bezienswaardigheden van
Makassar behoort zeker het imposante
Fort Rotterdam. Het is één van de
merkwaardigste historische monumen
ten van de archipel en is door de
eeuwen heen perfect bewaard geble
ven.
Begin van de 17e eeuw vormde het
Rijk Goa een bolwerk van opstand
tegen de VOC. De vorst wist dat een
oorlog met de Hollanders onvermijde
lijk was en liet ter verdediging fortifi
caties langs de zee bouwen volgens
Portugees model. Admiraal Speelman
versloeg de Goanezen echter in 1 667,
geholpen door Aroe Palakka, vorst van
Boné. Na de val van Goa werden
overeenkomstig het "Bongaaisch Ver
drag" de meeste forten geslecht, ter
wijl Benteng Oedjong Pandang aan de
Hollanders werd overgegeven, waarbij
het werd omgedoopt in Fort Rotter
dam. (Ik vermeldde al eerder dat
Udjung Pandang vernoemd is naar de
Pandanplant die daar welig groeide,
nl. de hoge Pandan Laoet, één van de
soorten van de circa 600 Pandan-
achtigen. In Moesson van 1 5 juli 1 988
staat een interessant artikel van Netty
Selder over de Pandan.)
Nu, na drie lange eeuwen (vanaf 1 972),
heten de stad en het fort dus weer
Udjung Pandang.
Het Fort werd door de Hollanders
verbouwd, de binnenbouw werd ge
heel Nederlands naar de stijl van de
17e eeuw. Ook de bastions werden
ingrijpend door Speelman gewijzigd.
Voor de oosterlijke ingang bevond
zich naast het schavot, het ravelijn,
een apart staand klein verdedigings
werk. De straat die er langs voerde
heette daarom Ravelijnsweg. Zuidelijk
van het Fort bevond zich het eerste
Europese kerkhof, vandaardat de straat
langs die zijde Kerkhofpad heette. Het
door de Hollanders gebouwde kerkje
in oud Hollandse stijl bleef onveran
derd, alleen de bijgebouwen werden
afgebroken. Het werd een gerefor
meerde kerk.
Oorspronkelijk was de gehele Neder
landse samenleving binnen de muren
van het Fort gevestigd en breidde zich
langzaam naar het Noorden uit. De
Goanezen bleven opstandig. Nog in
1905 vond een laatste Goa-oorlog
plaats, waarbij alle Europese vrouwen
en kinderen in het Fort werden onder
gebracht. Op 18 oktober 1905 vielen
Nederlandse troepen Goa binnen, de
vorst en zijn bestuur vluchtten en
weldra was het verzet gebroken. In
1911 werd Goa definitief bij het Gouv.
gebied ingelijfd.
Enkele gebouwen in het Fort werden
later als musea ingericht, waaronder
de beroemde bibliotheek voor Makas-
saarse en Boeginese talen, en de
cultuur van Celebes en het Oosten van
de Archipel. Dit werd in het bijzonder
gedaan ter nagedachtenis aan dr. B. F.
Matthes, de taalgeleerde van het
Bijbelgenootschap die van 1848-1879
in Makassar verbleef. De bibliotheek
bevatte ook een verzameling van In
heemse manuscripten met daaraan
verbonden ethnografische verzameling.
Makassaren en Boeginezen hadden
een eigen letterschrift, heldendichten,
wetten, adats, contracten, correspon
denties, vertalingen uit het Javaans en
Maleis, wichelarijen en vele regle
menten op de visserij.
Een ander overblijfsel van een oud
verdedigingswerk uit de 17e eeuw
was het Fort Vredenburg aan de
Vredenburgweg. Later werd het de
bekende verzamelplaats van de pad
vinders.
Tegenover de waterpoort van het Fort
bevond zich een Oude Vuurtoren, die
niet meer in gebruik was. Het was een
schilderachtig bouwwerk. Later werd
er een prachtig zee-aquarium in on
dergebracht en een mooi plantsoen
eromheen tot aan het Fort aangelegd.
Helaas was er na de oorlog slechts een
ruïne van over.
In het plantsoen achter de Marine
steiger met het gezicht naar de zee,
bevond zich het Celebes-Monument
dat door de inwoners van Makassar
werd opgericht ter nagedachtenis aan
de gevallenen in de oorlogen op Zuid-
Celebes (Goa, Boné, Doerie, etc,),
gedurende de jaren 1905-1908.
Op gezette tijden vonden hier militaire
parades plaats. Het bestond uit een
hoge zuil met daar bovenop een engel
met wijd uitgespreide vleugels.
Aan de Van Schelleweg bevond zich
het bezienswaardige praalgraf van de
heer Thoeng Tjam, vader van één van
de Majoors der Chinezen. Op Paoteré
(lees verder volgende pagina)
De beroemde vuurtoren van Makassar, gezien door de poort van Fort Rotterdam.
(Foto: Tanah Air Kita)
17
