mm
IN MEMORIAM
SULTAN HAMENGKU BUWONO IX
v-
-■/•X... --
EEN VORSTELIJKE UITVAART
Hét Moessonnummer van 1 oktober 1 988 met het artikel van Paul Filon over het
bezoek van Sultan Hamengku Buwono aan zijn gezin in maart van dit jaar,
bereikte mij uitgerekend precies op de dag dat de sultan naar zijn laatste
rustplaats werd gereden op de heuvels bij Imogiri.
De reactie van de bevolking was overweldigend. Niet alleen maar duizenden,
maar we kunnen gerust zeggen honderdduizenden stonden langs de weg die de
rouwstoet volgde. En degenen die de dag tevoren de sultan nog een laatste
groet wilden brengen in de Bangsal Kencono, moesten zeker drie uren in de rij
staan, voordat ze het paleiscomplex konden binnen gaan.
Vrijdag 7 oktober werd het stoffelijk
overschot van de sultan overgevlogen
van Jakarta naar Yogya. Reeds toen al
stonden tienduizenden langs de weg
tussen Ambarukmo en de noordelijke
alun-alun. Na aankomst in de Bang
sal Kencono werd voor de geopende
lijkkist (die 300 kg woog) het huwelijk
voltrokken van zijn vier zoons die
eigenlijk pas in november zouden
trouwen. Daarna werd de kraton open
gesteld voor iedereen die de overleden
vorst nog een laatste hulde wilde
brengen, d.w.z. van vrijdag 10.00 u.
tot zaterdagmorgen 06.00 uur. Van
heinde en ver waren ze toegestroomd,
heel eenvoudige mensen.
Zaterdagmorgen brachten president
Soeharto en Bu Tien hun condoleance-
bezoek. Tegen acht uur werd de lijk
kist de kraton uitgedragen en in de
witte lijkkoets geplaatst die in 1 938 in
Nederland besteld was door de vorige
sultan, Hamengku Buwono VIII en die
daarin ook ten grave werd gereden in
1 939. De koets was versierd met witte
orchideeën en werd getrokken door 8
paarden. Onderweg werd drie keer van
paarden gewisseld. De hele tocht
duurde 5 uren, zodat pas tegen 3 uur 's
middags Imogiri bereikt werd, precies
op tijd voor de Azan, het namiddag
gebed in de Islam.
De lijkkoets werd ook vergezeld door
de ambassadeurs van Nederland, de
Verenigde Staten en Australië, die ook
mee mochten naar Hastarenggo, dat
gedeelte van Imogiri waar ook de
naaste voorgangers van Hamengku
Buwono begraven liggen. Het was een
grote eer voor de ambassadeurs dat zij
daar binnen mochten gaan.
Zoals ik hierboven reeds zei, honderd
duizenden stonden langs de route
opgesteld om hun vorst een laatste
vaarwel toe te wuiven. Als het kon
probeerde men de koets aan te raken,
om zo de laatste zegen (berkah) van de
sultan te ontvangen. Spontaan strooide
men bloemen op de weg.
Deze massale uitbarsting van aan
hankelijkheid is voor sociologen en
psychologen interessant om te analy
seren. Hoe kan men een en ander
verklaren, omdat de sultan, ook al was
hij officieel gouverneur van de provincie
Een laatste groet..
Honderdduizenden mensen zijn samengestroomd op de grote Alun-Alun om voor de
allerlaatste maal hun vorst te groeten als de witte lijkkoets langzaam voorbij rijdt.
(Foto's: Tempo)
Yogyakarta, meestal in Jakarta ver
bleef. Hij bleef een persoon die "a low
profile" speelde, de man op de achter
grond. Men kan gerust zeggen, dat
Hamengku Buwono het zwijgende
geweten was van het Indonesische
volk. Zijn zwijgen was soms veel
zeggend. Zijn "ja" was "ja" en zijn
"neen" "neen". Ook zijn eenvoudige
stijl van leven was een zwijgend
protest tegen de groeiende sfeer van
materialisme in de huidige Indone
sische maatschappij. Hij verrijkte noch
zich zelf noch zijn zoons of familie.
Waarom verbleef hij meestal in Ja
karta? In de eerste plaats om een
vinger op de pols te houden van het
nationale leven. In de tweede plaats
om daar een normaal gezinsleven te
leiden, waar hij samen met vrouw en
kinderen de maaltijd kon gebruiken.
Vooral met zijn laatste echtgenote,
Norma, een Menadonees meisje uit
Bangka, moet hij een normaal gelukkig
leven hebben geleid alstussen man en
vrouw. In Yogya zou het ondenkbaar
zijn dat zijn "garwa" (echtgenote) hem
in het openbaar een zoen gaf. In
Jakarta kon dat, met Norma!
Wie zal hem opvolgen, als hoofd van
het vorstelijke huis en als gouverneur
van Yogyakarta? Voor dit laatste moet
de formele weg worden gevolgd, dwz
dat de provinciale raad drie namen
voorstelt aan de minister van binnen
landse zaken. Maar daaraan vooraf
gaand is natuurlijk één en ander al
beklonken. Door de familie van de
sultan en door de president. Ofschoon
de sultan geen opvolger heeft aange
wezen gaf hij zijn oudste zoon toch
een titel die in die richting wees.
Namelijk Mangkubumi. Wie zou als
nummer twee op de lijst staan? Mis
schien prins Poeger, een jongere broer
van de sultan die nu directeur generaal
is voor culturele zaken? De volgende
maand zullen we het weten.
DICK HARTOKO
4
