GEIEZEN.
"In deze halve Gevangenis
DE LEVENDEN
van NIC BEETS
ONLANGS VERSCHENEN
Dagboek van mr. dr. L F.Jansen, Nederlands-lndië 1942-1945"
IN MEI VERSCHIJNT
documentaire in fictievorm uit het Pacific-oorlogsjaar 1942
circa 350 pagina's, met een voorwoord van prof. dr. G. Bras,
voorintekenprijs tot 1 mei 1989 29,50, daarna 34,50 (excl. porto).
Arts-psycholoog Nic Beets (1915 - 1986) ondervond de Japanse terreur aan den lijve. Voor zijn
studie "DE VERRE OORLOG" verrichtte hij literatuuronderzoek en had talloze gesprekken met mede
krijgsgevangenen. Als uitvloeisel daarvan schreef hij ook "DE LEVENDEN" over de Japanse aanval
op Java en de gebeurtenissen in de direct daarop volgende maanden.
Bestel nu schriftelijk of telefonisch bij zijn weduwe
Mevrouw C. M. Beets-Beels, Julianalaan 9, 3581 NR Utrecht, tel. 030 - 51 33 66.
De publicatie van dit dagboek is het resultaat van een tweejarige samenwerking
tussen particulieren, historici van de Sectie Militaire Geschiedenis te 's-Gravenhage
en de Werkgroep voorde Geschiedenis van de Europese Expansie Overzee te Leiden,
verenigd in de Stichting Uitgave Dagboek Jansen, en werd mogelijk gemaakt door
de redactionele arbeid van de bezorger, dr. G. J. Knaap, en door financiële steun van
het Prins Bernhard Fonds te Amsterdam, het dr. Hendrik Muller's Vaderlandsch
Fonds te 's-Gravenhage en de I. A. Ailion Foundation te Leiden. Hiermee zijn de
inspanningen van de Stichting Uitgave Dagboek Jansen om dit unieke Nederlands-
Indische dagboek te publiceren met succes bekroond.
De wetenschappelijke aanpak van de uit
gave van dit belangwekkende dagboek
heeft hieraan een extra dimensie toe
gevoegd. Immers, het eigenlijke dagboek
dat op 31 mei 1 942 begint, wordt vooraf
gegaan door een biografische schets van
de auteur, een artikel over de Japanse
overzeese radiodienst in bezet Batavia,
een artikel over de na-oorlogse processen
rond deze Japanse propagandadienst en
de geschiedenis van het dagboek zelf.
Een uitgebreid notenapparaat en een om
vangrijk register onderstrepen het belang
van dit dagboek en de veelzijdige kennis
en belangstelling van zijn auteur.
Hoe moeilijk en kostbaar het is geweest
om het manuscript uitgegeven te krijgen,
blijkt uit het feit dat daarvoor een stichting
in het leven moest worden geroepen.
Het dagboek is de geschiedenis van een
betrekkelijk kleine kring van ingewijden in
bezet Batavia. Hoewel de Japanners er
vanwege de situatie de hoofdrol vervul
den, is het door het meespelen van Indo
nesiërs, Nederlanders en Britse onder
danen toch een gemêleerd gezelschap
geworden. Het is alsof men in de keuken
kijkt, niet alleen van de Japanse propa
ganda maar ook in die van het Nederlandse
verzet in de hoofdstad. Omdat de auteur,
vóór de oorlog waarnemend secretaris
van de Raad van Indië, niet in direkt
contact stond met de Indonesische leiders
van toen, krijgt men van de ontwikkeling
van het Indonesisch nationalisme en van
het denken van de Indonesische beleids
makers echter slechts een vaag beeld. Dat
wordt bovendien nog vertekend door de
invloed van de Japanse propaganda, waar
de auteur zich onbewust door heeft laten
leiden. Misschien voelen velen onder ons
die de Japanse bezetting zelf meegemaakt
hebben, een zekere gêne als ze lezen hoe
vele Nederlanders tot in juni 1 943 nog in
Japanse dienst waren.
Zo nu en dan vereenzelvigt de schrijver
zich met de bezetter, een bekend psycho
logisch verschijnsel. Bijvoorbeeld in het
geval van de Hollandse dame, die fietsen-
vlaggetjes met rood-wit-blauw erin ver
vaardigde. "De dames vragen om volledige
opsluiting. Dat zal dus niet lang meer
duren," luidt zijn commentaar.
Lees dit boek, dan ondergaat u de Japanse
bezetting. De ouderen onder ons voor een
tweede keer. Maar dan op een andere
wijze, omdat we de zaak nu (hopelijk)
kunnen relativeren.
Het verademende van deze lees-arbeid is,
dat men dan tot de conclusie komt, dat dit
dagboek met al zijn wetenschappelijke
franje er om heen tenslotte toch echt is:
het dagboek van Jansen. Dat wil zeggen,
dat het geschreven had kunnen worden
door elke goed geïnformeerde Nederlan
der, die toen in bezet Indië geleefd had en
in ongeveer dezelfde omstandigheden
verkeerd had als deze Jansen.
Eigenlijk biedt het boek dus niets nieuws,
maar daarom juist is het zo boeiend. Zo
dacht namelijk de Nederlander over de
Japanners, over de Indonesische leiders,
de pemoeda's, het Indonesische volk.
Tekenend voor dit gebrek aan inzicht in
het Indonesisch nationalisme is wel de
vraag, die de auteur zich stelt hoe wij,
Nederlanders, in 1946 het Indonesische
verraad zouden tegemoet treden "als de
Hollanders terug zouden komen" (p.31 8
e.v.). Het stellen van dit probleem geeft
aan, hoe verkeerd Jansen als "the man on
the spot" de Indonesiërs heeft ingeschat,
hoe weinig hij begrepen heeft van de
houding van de Indonesiërs ten opzichte
van de Japanners in 1 942-1 945 en van
de Nederlanders in de koloniale zeting
van vóór 1 942.
Dr. R. DE BRUIN
"In deze halve gevangenis, dagboek
van mr. dr. L. F. Jansen Batavia/
Jakarta 1942-1945" bewerkt en ge
annoteerd door dr. G. J. Knaap.
Uitg. Wijnen. 445 blz. foto's, reg.
Prijs f 42,50, porto f 7,00.
16
