Anatomie
van de Indische Defensie
Huispersoneel,
raakvlak met andere culturen
INDONESIË
Kunst en kuituur van Java,
Sumatra, Bali en Sulawesi
LEO LEZER
Boekhandelaar te Bandoeng
Scenario's, plannen, beleid 1892-1920
Onder bovenstaande titel verscheen
onlangs een uitgebreide studie over de
ontwikkelingen in de defensie van
Ned.-lndië sedert het einde van de 19e
eeuw. Omstreeks de eeuwwisseling
geraakte het Indische defensiebeleid in
een stroomversnelling, de defensie
zaken kregen een veel grotere aandacht
dan voorheen het geval was en werden
grondiger aangepakt. Dit leidde tot vele
verdedigingsplannen en standpunten
met betrekking tot het te volgen defen
siebeleid.
Reden voor deze verhoogde belangstel
ling voor defensievraagstukken was met
name de opkomst van Japan (dat achter
eenvolgens met China en daarna met
Rusland in oorlog raakte) en de toege
nomen interesse die de Verenigde Sta
ten na de verovering van de Philip-
pijnen op Spanje aan de dag legde voor
de gang van zaken in Zuid-Oost Azië.
Na de teruggave van de koloniën aan
Nederland door Engeland na de Napo
leontische tijd in 1 81 6 stond het vraag
stuk van de defensie van deze overzeese
gebieden nog enige tijd in de belang
stelling. Daarna begon de aandacht
hiervoor vrij snel te verflauwen, omdat
men in Nederland op bescherming van
Engelse zijde vertrouwde, dat niet graag
de overgang van de Nederlandse bezit
tingen in Oost-Azië in andere handen
zou zien. Alleen in onrustige tijden op
het Europese vasteland (bijv. 1 848 en
in 1 870tijdensde Frans-Duitse oorlog)
was er meer aandacht voor defensie
zaken.
Pas tegen 1 890-het was ook de tijd dat
Nederland zijn bezittingen in de archipel
ging "afronden" - kreeg men meer oog
voor de defensie.
De vele expedities die in de 1 9e eeuw in
de archipel werden ondernomen, be
lemmerden de besluitvaardigheid en
leidden de aandacht af van de externe
defensie, waarvoor men pas tegen het
einde van de 1 9e eeuw door eerder
genoemde factoren meer belangstelling
kreeg.
In een aantal hoofdstukken wordt uit
voerig ingegaan op de plannen die in de
daarop volgende decennia door de ver
schillende commissies werden ont
worpen, voor de diverse onderdelen
van de krijgsmacht en de ontwikkelingen
m.b.t. de defensie.
Het boek is voorzien van talrijke voet
noten. In bijlagen zijn lijsten opgenomen
van de ministers van koloniën, van Ma
rine en de Gouverneurs-Generaal, de
Commandanten der Zeemacht en de
Commandanten van het Leger in Ned.-
lndië van 1 81 5-1 920. Voorts kaarten,
geraadpleegde literatuur en een over
zicht van de samenstelling van de In
dische strijdmacht.
Anatomie van de Indische defensie,
scenario's, plannen, beleid 1892-1920
door prof. dr G. Teitler. Prijs f 65,—,
porto f 5,50.
In de serie "Leven en werken in de
Tropen" verscheen recent een aardig,
informatief boekje over de omgang met
bedienden in niet-westerse culturen.
Daar praktische literatuur over het
dagelijks leven en werken in het buiten
land betrekkelijk schaars is, en doordat
huisbedienden in de tegenwoordige
Nederlandse samenleving bijna niet
meer voorkomen, is het boekje een
welkome bijdrage aan de kennis van
hen, die worden uitgezonden naar de
derde wereld landen.
Ook voor hen, die geen plannen hebben
om zich in deze landen te vestigen, is
het aardige en interessante lectuur.
Verschillende aspecten in de verhouding
met huispersoneel worden besproken,
waardoor veel informatie wordt geboden
over de relatie met en de leefwereld van
de huisbedienden, met wie niet zelden
een goede persoonlijke verstandhou
ding wordt opgebouwd.
Het boekje eindigt met een hoofdstuk
met nuttige wenken zoals werving en
selectie, afspraken over taak en salaris,
voorschotten en leningen, gezondheids
zorg, ontslag, omgang met huisdieren,
en tenslotte de bestaanszekerheid van
de huisbedienden na het vertrek van de
westerse werkgever.
"Huispersoneel, raakvlak met andere
culturen" door Peter A. Slors, prijs
f 12,50, porto f 1,75.
Een mooi uitgevoerde nieuwe reisgids
van Indonesië, geïllustreerd met zeer
veel foto's, die de reiziger naar Sumatra,
Java, Bali en Sulawesi brengt en een
goed beeld geeft van de zeer grote
verscheidenheid in bevolking, kunsten
cultuur aldaar.
Het boek opent met enkele inleidende
hoofdstukken over de geografische ge
steldheid, de ethnologie en de lange
historie van het Indonesische eilanden
rijk.
Uitvoerig wordt ingegaan op de tradi
tionele kunst- en cultuuruitingen van de
Bataks, Menangkabau's en deToradja's,
de invloed van het Hindoeïsme en
Boeddhisme op de Javaanse kunst (o.a.
Borobudur, Prambanan, Diëng) en in
een apart hoofdstuk worden speciale
kunstuitingen (kris, wayang, batik)
behandeld. Ruime aandacht krijgt de
Hindoeïstisch-lndonesische cultuur
van Bali, de Balische maatschappij,
religie en kunst. Zeer veel praktische
informatie is achterin het boek te vin
den (reissuggesties, adressen, klimaat,
vervoer en verkeer, taal, geldzaken,
eten en drinken, paspoort, visum en
vaccinaties.
Indonesië, kunst en kuituur van Java,
Sumatra, Bali en Sulawesi in de Can-
tecleer kunst-reisgidsen serie, prijs
f 45,-, porto f 5,50.
Het derde nummer van de derde jaar
gang van het tijdschrift "Uitgelezen
Boeken" is gewijd aan het verhaal van
Leo Lezer, schrijver, boekhandelaar en
uitgever in Indië.
Dit levensverhaal in dit speciale thema
nummer werd geschreven door Joop
van den Berg en is een vervolg op het
artikel dat hij in hettweede nummer van
de eerste jaargang schreef, dat in 1 982
verscheen, en dat sterk ingekort in dit
speciale nummer nog eens werd ge
plaatst. Zijn vroege jeugd, die moeilijk
was, bracht hij door in Drente, hij vertrok
op twintig-jarige leeftijd in 1 906 als
soldaat naar Indië, over welke periode
uit zijn leven Leo Lezer vertelt in het
autobiografische "Jongens van Jantje
Klaas". Nain 1 921 demilitairedienstte
hebben verlaten, vestigde hij zich, vol
plannen en ambities, als boekbinder en
boekhandelaar in Tasikmalaja, en in
1 926 in Bandoeng.
In de loop der jaren breidde zijn boek
handel zich steeds meer uit (de Boeken
beurs op Braga), en bewoog Lezer zich
actiefin het toneel-en verenigingsleven
van Bandoeng.
De Japanse bezetting had tot gevolg,
dat zijn levenswerk, de in twintig jaar uit
het niets opgebouwde boekhandel, te
loor was gegaan. Vol energie begon Leo
Lezer een kantoorboekhandel in Den
Haag en ging ook zijn eigen boeken
weer uitgeven. Hij overleed in 1962.
Het boekje, dat dit bijzondere en boeien
de leven van Leo Lezer beschrijft, en dat
is geïllustreerd met foto's en fragmenten
uit zijn werk bevat, is verkrijgbaar door
overmaking van f 1 3,-, opgironummer
1781409 t.n.v. "Uitgelezen Boeken",
Schipperstraat, Amsterdam.
18
