bataljon infanterie en een detachement
cavalerie in staat van paraatheid te
brengen en bovendien enkele kanonnen
in de nabijheid van de Harmonie in
stelling te brengen. Deze overhaaste
maatregelen bleken echter onnodig te
zijn, omdat de vergadering zonder
wanordelijkheden en zonder dat er een
schot hoefde te worden gelost uiteen
ging.
De regering was toch ongerust gewor
den en stelde een onderzoek naar de
achtergronden van het gebeurde in.
Van Hoëvell had het groot ongenoegen
van de regering opgewekt. In een onder
houd dat hij met de autoriteiten had,
bepleitte hij nogmaals verlening van
meer politieke rechten aan de Eurpeanen
in Indië.
Ds. Van Hoëvell werd ervan beschuldigd
de "Indo-Europese bevolkingsgroep te
hebben opgeruid" er er werden be
ëdigde verklaringen van 10 Indo-Euro
peanen geproduceerd, die als bewijs
moesten dienen dat hij tijdens een
dienst in de Portugese Buitenkerk op
21 mei hen had trachten te overreden
naar de vergadering in De Harmonie te
komen. Dit gerucht bleek later op on
waarheid te berusten, daar de predikant
op de bewuste dag dienst had gedaan
op een oorlogsschip, dat op de Rede
van Batavia lag.
De tien personen die de verklaringen
hadden afgelegd (arme en ongeletterde
mensen), waren in de nacht van 29 mei
door de politie van hun bed gelicht en
vervolgens gedwongen de verklaringen
te ondertekenen.
Hij kreeg van de regering een strenge
berisping en zag zich feitelijk gedwon
gen, zelf zijn ontslag als predikant te
nemen, en vertrok naar Nederland, om
zich daar te verantwoorden.
(Vervolg: "Dwars door het heden
even terug naar het verleden")
ters, die ons opwachtten met een glas
koele "setroop". Pohon-Linde die het
tijdens die klim knap warm had ge
kregen en als voorzorgsmaatregel vast
een blikje vrij koel bier bij zich had,
verkoos het gerstenat en na aldus ver
kwikt te zijn, begonnen we aan de klim
"in" de vuurtoren naar boven.
Boven de deur van de zware toren stond
nog een tekst in het Nederlands en
omdat men er elk jaar overheen ka poert,
was het haast niette lezen. Maar metde
hulp van wat jonge ogen, konden we
datgene, dat er op stond, ontcijferen:
dit verhaal:
Willems Toren
1875
Gesticht in oorlogstijd,
Den vrede gewijd.
Tevens een blijvende eerezuil
Voor al de dapperen en braven.
Die ter beschikking van dit doel
des vredes
Hun bloed en leven ten offergaven.
Jean Chrétien baron Baud, waarnemend
G.G. van Indië 1833-1836 en minister van
koloniën 1840-1848.
In Nederland was inmiddels, met het
optreden van het liberale kabinet-Thor-
becke, een andere politieke wind gaan
waaien. De conservatieve minister van
koloniën, Baud, had met het gehele
ministerie in maart 1848, het veld ge
ruimd en de nieuwe minister stelde Van
Hoëvell in het gelijk. Het door Van
Hoëvell ingestelde onderzoek wees uit
dat de tegen hem ingebrachte beschul
digingen op onwaarheid berustten. Een
K.B. van sept. 1849 bepaalde, met
intrekking van het besluit van de G.G.
waarin hem de ontevredenheid van de
regering te kennen was gegeven, dat hij
werd beschouwd al predikantte Batavia
met verlof.
Dit verlof werd tot een blijvende vesti
ging in Nederland, want Van Hoëvell
keerde niet meer naar Indië terug. Hij
werd als lid voor de Tweede Kamer
gekozen, waarin hij tot 1862 zitting
De klim "in" de vuurtoren naar boven
was zo mogelijk nog heter, want er
stond geen zuchtje wind in de steile
kolos. Hier en daar zag men in de
meters-dikke muur een barst, van een
aardbeving van voor de (tweede)
wereldoorlog wist men ons te vertellen.
Waarop ik maar eens knikte, want was
toen niet het kwikbad waarin de rote
rende lens dreef beschadigd? En zou
toen niet juist de "Johan van Olden-
barnevelt" er aan komen met onze
laatste échte Gouverneur-Generaal aan
boord?
Met de hulp van Kapal Poetih-lieden
werd de zaak weer gerepareerd en kon
het licht weer door het nachtelijk duister
zwaaien, toen dit fraaie schip, geëscor
teerd door twee van Harer Majesteits
oorlogsbodems de wateren van Neder-
lands-lndië binnenvoer.
Want de Willems Toren is - als men het
kleine lichtopstandje op Poeloe Ronda
even niet meerekent - het meest Noor
delijke vuur van Indonesië en heeft als
zodanig wel een reputatie op te houden.
(wordt vervolgd)
had. Door zijn redenaarstalent en
kennis van Indische zaken oefende hij
een grote invloed uit op de nieuwe
koers, die na 1 848 (de grondwet van
1848 gaf de Staten-Generaal meer
zeggenschap over de koloniën, waar
over de Koning niet langer bij uitsluiting
het oppergezag uitoefende) met betrek
king tot de koloniën was ingeslagen. De
maatregelen tot afschaffing van het
Cultuurstelsel en de talrijke hervormin
gen in Indië, die in de periode 1848-
1 870 tot stand kwamen, zijn in belang
rijke mate mede aan zijn optreden te
danken. Na zijn kamerlidschap werd
Van Hoëvell tot lid van de Raad van
State benoemd. Hij overleed in 1879.
In Indië volgde nog een langdurige
discussie over de vraag, wie de schul
digen waren aan de gebeurtenissen van
22 mei 1 848, en in hoeverre, totdat
ook deze zaak in het vergeetboek raakte.
Het Regeringsregelement van 1854
(de nieuwe staatsregeling voor Ned.-
Indië) kwam enigszins tegemoet aan de
wensen van 1 848. De komst van mid
delbaar onderwijs in Indië (als eerste
middelbare school werd in 1860 het
Gymnasium Willen III, de bekende K.W.
Ill in Batavia, gesticht) stelde geleidelijk
ook in Indië geborenen in staat de
hogere rangen in het ambtenarenkorps
te gaan bekleden.
Literatuur:
Geschiedenis van Indonesië - Dr. H. J.
de Graaf
Encyclopedie van Ned.-Indië
Nwe. Rott. Courant, 9 aug. 1848
The American Tong Tong,
15 okt. 1963,
Spotlight on Dutch-Indonesian History
(XVII): What is true about the
"Harmonie-oproer"?
Bij de ingang van de Willemstoren.
13
