Men ziet het opengaan heeft vroeger
resp. later plaats in verband met de tijd
van donker worden 's avonds tevoren.
Dit donker worden zal dus waarschijnlijk
de prikkel zijn. De afwijkende tijd bij de
takken, die op de natuurlijke tijd (1 8.00
uur) in het donker zijn gezet, komt
doordat nu alles betrekking heeft op
planten, die in de warme kamer gestaan
hebben, terwijl de vroeger genoemde
tijd sloeg op planten in de vrije natuur.
Echter krijgen we als een verbazing
wekkend resultaat, dat planten, die
vanaf de vorige ochtend vóór zons
opgang steeds in het donker gestaan
hebben, toch op normale wijze zich
openen, terwijl ze dus genoemde prikkel
gemist hebben.
Hiervoor is verantwoordelijk de over
gang licht-donker van twee dagen terug,
want als de plant ook die prikkel mist,
gaan de bloemen onregelmatig open of
helemaal niet.
Nu is ook begrijpelijk dat zes uur ver
vroegen van de prikkel minder dan zes
uur vervroeging van het opengaan geeft.
Immers, de prikkel van twee dagen
terug heeft ook invloed gehad. Wan
neer we deze wegnemen en nu de
prikkel van de vorige dag variëren in tijd
gaat de verandering van het opengaan
daarmee dikwijls mooier parallel.
We concluderen dus: Door het donker
worden begint een proces in de bloem
dat 1 3/2 uur later (bij 28° C) tot het
plotseling opengaan leidt.
SI DA RETUSA. L. Deze soort die voor
komt in India en de Maleise Archipel en
even gemakkelijk is te vinden als de
voorgaande, is een sterk vertakte meer
heesterachtige vorm, die grote en don
kerder bloemen draagt. Nog meer dan
die soort is S. retusa te vinden langs de
paadjes, die door duizenden voeten zijn
uitgesleten in de bouwterreinen. De
naalden aan de vruchtjes schijnen dus
bijzonder effectief te zijn voor het mee
dragen aan kledingstukken.
De bloemen openen zich iets later dan
die van S. acuta van dezelfde stand
plaats en de kroonblaadjes beginnen
binnenwaarts te rollen te 1 3.30 uur.
Wat de oorzaken van het opengaan
betreft, gedraagt ze zich precies als de
S. acuta. Over het sluiten is nog op te
merken, dat dit evenals bij haar zusje
niets met speciale prikkels te maken
heeft. Na een bepaald aantal uren van
glanzende jeugd verwelken ze om zich
nooit meer te openen.
MALVASTRUM COROMANDELIANUM
Garcke, Pantropisch onkruid, waar
schijnlijk oorspronkelijk uit Amerika
afkomstig.
Dit is de derde vertegenwoordiger der
Malvaceeën, die we vinden op de bouw
terreinen. De bloemen openen zich in
de maand juli omstreeks 1 5.1 5 u. en
sluiten zich weer te 1 6.45 u. Daar deze
tijd juist valt in de uren dat een groot
deel der tropische mensheid bij voor
keur niet wandelt, kennen weinigen dit
plantje in bloeiende toestand. Ikzelf
was oorspronkelijk ook verbaasd steeds
maar weer óf knoppen óf verdroogde
bloemen te vinden. De oriëntering t.o.v.
de tijd geschiedt weer op dezelfde wijze
als bij Sida.
ELEPHANTOPUS SCABER L„ Olifants-
poot. Tapak liman Deze waarschijnlijk
uit tropisch Amerika afkomstige Com
posiet is 's ochtends weinig opvallend -
of het moest zijn door haar ruwe lelijk
heid - maar 's middags geeft zij, vooral
in de maanden omstreeks augustus,
een fraaie paarse tint aan allerlei weg-
hellingen en bouwterreinen, dus op
het gebied waar we tot nu toe onze
bloeiers vonden.
Na 12.30 uur komen uit de schutbladen
der kleine hoofdjes de bloemen naar
buiten als voortdurend groeiende rood-
paarse punten. Even na 14.30 uur (in
juli waargenomen) gaan de bloemslip-
pen opeens uiteenwijken en worden de
Elephantopus Scaber L.
buisjes der meeldraden zichtbaar,
waarna ook de stempeltakken verschij
nen. Om 1 7.30 uur vallen de slippen
flauw neer en verwelkt de bloem ge
leidelijk. Het donker worden 's avonds
is evenals bij Sida nodig voor de ont
wikkeling van de bloem (minstens ge
durende 6 uren). Als typisch verschil
valt echter op dat het tijdstip van open
gaan bepaald wordt door de overgang
donker-licht, terwijl daarna licht ge
wenst is voor het zich openen der
kroonslippen.
Constant in het donker gehouden plan
ten geven dan ook wel volwassen
bloemen op het juiste moment, maarde
bloemen gaan niet open.
ELEUTHERINE AMERICANA Merril.
Waarschijnlijk vanuit tuinen verspreid
is ze in de omgeving van steden te
vinden in grote getale, zodat het daar 's
avonds een lust is, overal de fraaie, witte
sterretjes in de schemering te zien
glanzen, zelfs ook midden op de wegen.
Omstreeks 17.30 uur gaan ze in zeer
snel tempo open en blijven dan tot
1 9.45 u. geopend (in december).
Het onderzoek levert de verrassende
uitkomst dat Eleutherine, een Iridacee,
zich juist zo gedraagt als de Malvaceeën.
Als men de bloem 's avonds zo ziet
denkt men door de heldere kleur aan
een typische nachtbloeier van de soort,
zoals we er in Indonesië zovele hebben.
Echter is er geen geur waarte nemen en
de honingafscheiding is gering, terwijl
de buis zeer kort is. Bestuivers heb ik
dan ook niet kunnen ontdekken; overi
gens zet de plant nooit vrucht, ook niet
bij kunstmatige bestuiving.
MIRABILIS JALAPA
De kembang poekoel ampat is welbe
kend en is dezelfde die in Europa ge
kweekt wordt onder de naam wonder
bloem. Ze behoort ook weer thuis in
tropisch Amerika.
In Bandoeng openen de bloemen zich
inderdaad zoals de naam aangeeft om
streeks 4 uur n.m., gewoonlijkte 1 7.00
u„ terwijl ze de volgende morgen zich
om 9.30 uur weer sluiten (in Europa
gaan ze 's avonds open).
Het opengaan hangt weer af van het
moment van het donker worden op de
vorige avond, zodat we dus bij deze
nachtbloeier hetzelfde mechanisme
vinden als bij de eerst besproken dag-
bloeiers. Overigens zou men kunnen
opmerken dat de bloem van het bekende
type nachtbloemen in meer punten af
wijkt o.a. door de rode kleur. Dit laatste
schijnt echter voor sommige vlinders
niet onoverkomelijk te zijn, zoals uit
proefnemingen gebleken is.
SANSEVIERA TRIFASCIATA Prain
Een uit tropisch Afrika afkomstige
Liliacea, wordt veelvuldig gekweekt in
tuinen om het eigenaardig gevlekte
blad, waaraan ook deze plant de naam
van Slangenblad dankt. De weinig op
vallende bloemen verschijnen in de
maanden juni-augustus, gedurende
welke tijd ze geopend te vinden zijn van
1 6.00 uur (meestal 1 6.1 5 uur)totde
volgende ochtend 9.00 uur. De bloemen
verspreiden een sterke geur als van een
hoop zacht rottende hyacinten. De po
gingen om het opengaan der bloemen
te vertragen ofte vervroegen mislukten
tot nu toe alle. Ondanks een verblijf van
vele dagen in constante duisternis bloei
de de plant nog steeds lustig door; de
tijd van opengaan werd dan echter
verschoven.Even onbewogen bleef de
plant, wanneer zij lange tijd in licht
stond.
Als we nu het voorafgaande eens over
zien, bemerken we, dat er verschillende
dingen gewonnen zijn. We weten dat
dagbloeiers en nachtbloeiers dikwijls
slechts verschillen in de reactietijd na
(lees verder volgende pagina)
22
