Bisjpalen (voorouderpalen), opgericht tij
dens een dodenfeest. Iedere figuur op een
paal stelt een voorouder voor. De Asmats
houden regelmatig feesten om de over
leden voorouders te eren.
overheden doen dit. Net als bij ons kent
men regionale- en gemeentelijke musea.
En dat zijn ertoch nog heel wat. Slechts
enkele voorbeelden moeten volstaan en
dan beperk ik mij voornamelijk tot
Jakarta met een enkele uitschieter naar
andere eilanden. Feitelijk is de oude
benedenstad, Jakarta-Kota, één
museumterrein geworden, met inbegrip
van Pasar Ikan en de oude haven Sunda
Kelapa. Met als middelpunt het 1 7e-
eeuwse stadhuis aan het plein Taman
Fatahillah, dat sinds 1974 Museum
Sejarah Jakarta, Flistorisch museum
van Jakarta heet. Naast allerlei andere
oude overblijfselen, die op de stads
geschiedenis betrekking hebben, her
bergt het een unieke collectie koloniale
meubelen, die vroeger in het Museum
Pusat stonden opgesteld. Deze weinig
bekende collectie zou eigenlijk wereld
beroemd moeten zijn, omdat zij, zoals
nergens ter wereld - ook niet in Neder
land - een goed overzicht geeft van de
meubels, stoelen, tafels, kasten, bed
den, wiegen enz., die onze voorouders
in Indië hebben gebruikt, met name de
vermogende dienaren van de V.O.C.
Alle toenmalige verindischte westerse
stijlen zijn er in hun barokke pracht of
hun empire eenvoud te vinden en
schreeuwen als het ware om een
wetenschappelijke studie en publicatie.
Hier vlak naast bevindt zich het
Museum Wayang eveneens in een his
torisch pand gevestigd op de plaats,
waar eens de Nieuwe Hollandse Kerk
uit de 18e eeuw heeft gestaan. In dit uit
1912 daterende pand, voorzien van
een 1 7e-eeuws interieur, staan prach
tige stellen wayangkulit poppen uitge
stald, die verschillende perioden, stijlen
en streken van Java vertegenwoordi
gen. Ook de rondhouten wayanggolek
poppen van allerlei soorten formaat; en
de zeldzame op rollen papier geschil
derde wayang-bèbèr komen hier ruim
schoots aan bod. Als voorbeelden van
de moderne ontwikkeling zijn hier enkele
poppen van de wayang-filosoof
Sukasman uit Yogya te zien.
Aan de andere kant van het plein bevindt
zich in het neo-klassisistische gebouw
van de vroegere Raad van Justitie, sinds
1 976 de Balai Seni Rupa Jakarta, het
gebouw voor beeldende kunsten van
Jakarta. Eén vleugel is gewijd aan de
Indonesische schilderkunst vanaf Raden
Saleh 1 9e eeuw). In de andere vleugel
vraagt de uitgebreide collectie keramiek
de aandacht: van antiek Chinees porse
lein uit alle keizerlijke tijdperken tot aan
de Indonesische voorbeelden van volks
aardewerk uit centra als Plèrèd, Kason-
gan, Pejaten, Ujung Pandang enz. Van
belang is verder het Textiel Museum in
de wijk Slipi in Jakarta-West, waar naast
voorbeelden van traditionele batik ook
andere voortbrengselen uit de rijke
textiel-traditie van Indonesië te zien
zijn. In Minangkabau staat sinds een
paar jaar een uniek museum in het
plaatsje Pagarruyung. Het is het ver
plaatste en opnieuw opgebouwde paleis
van de voormalige sultansfamilie uit
deze streek. Een reusachtig groot adat
huis met woonverdieping en bijgbou-
wen, geheel uit hout opgetrokken, in
Minangkabause stijl met de karakteris
tieke puntdaken en het overdadige
snijwerk aan de buitenwanden. Hier
komt men onder de indruk van de
prachtige, vorstelijke bouwstijl der Mi-
nangkabauwers, ondergaat met verba
zing de ruimtelijke werking van de
reusachtige ontvangsthal en geniet van
de uitbundige kleurenpracht der gor
dijnen en wandversieringen. Met een
reuzensprong voorbijgaand aan allerlei
kleine aantrekkelijke musea met aan
doenlijke verzamelingen van plaatselijke
origine, ver van de grote centra, komen
we uiteindelijk aan het andere eind van
Indonesië terecht en wel in Agats, de
hoofdplaats van het Asmatgebied, inde
moerassige kuststreek van zuidwest
Irian Jaya. Hier staat op palen in de
modder, het kleine, uit hout opgetrok
ken Museum Kebudayaan dan Kema-
juan Asmat, het museum voor de cultuur
en de vooruitgang van de Asmat. Ooit
zo'n vijftien jaar geleden met Ameri
kaans geld en hulpvande Amerikaanse
R.K. missie opgezet, bevat dit juweeltje
een keur aan voorwerpen uit de Asmat-
cultuur, van hoge kwaliteit. Zoveel
mogelijk wil men nog vastleggen en
verzamelen van wat er nog in deze
samenleving aan oude gewoonten en
gebruiken aanwezig is, voordat het met
de nieuwe generatie is verdwenen.
Op een heel andere manier wordt het
voorouderlijke erfgoed in stand gehou
den in de kratons en puri's of vorsten
verblijven van Java en Bali. Hier kan
men spreken van een levende traditie,
die uit eigen cultuur is voortgekomen,
in tegenstelling tot een nieuwe structuur,
die door de staatsfilosofie werd ontwik
keld. Het gaat hierom de Kasunanan en
Mangkunegaran van Solo, de Kraton en
Pakualaman van Yogya, de Kasepuhan,
Kanoman en Kacerbonan van Cirebon,
de Kraton Cakraningrat annex museum
van Sumenep op Madura en de puri's
van Amlapura (Karangasem), Gianyar
en Ubud op Bali. Zowel in Solo als
Yogya zijn de kratons, met uitzondering
van de Pakualaman, voor het publiek
opengesteld. Behalve dat de kraton
complexen op zichzelf al levende musea
zijn, bevatten zij alle ook museumcol
lecties die in vitrines zijn opgesteld.
Vooral het kratonmuseum van Solo
bevat veel kostbare, authentieke voor
werpen uit de privésfeer van de
Susuhunan-familie. Solo heeft ook een
staatsmuseum, Radyapustaka, doch een
groot gedeelte van de voorwerpen is na
de oorlog overgebracht naar het kraton
museum. Dat veel van de bezittingen
tot de pusaka of heilige erfstukken
wordt gerekend, behoeft geen betoog.
Indrukwekkend is de heilige, barokke
staatsiekaros Kareta Kyai Grudo, die
Susuhunan Pakubuwana II omstreeks
1 745 van de V.O.C. ten geschenke
kreeg. In de kraton van Yogya kan men
replica van de gouden rijkssieraden
zien.
Maar er is nog zo ontzettend veel meer,
dat men niet te zien krijgt, omdat het
nog als privé bezit functioneert. Zoals
bijvoorbeeld de kostbare verzameling
wayangpoppen uit de 1 8e eeuw, die in
speciale wayangkisten liggen te slapen.
In de Dalem van de Istana Mangkune-
gara is eveneens een klein museumpje
ingericht uit het privé bezit van de
vorstelijke familie. Hindoe-Javaans goud
en een indrukwekkende maskerver
zameling zijn hier ondergebracht. Dit is
slechts een magere, willekeurige op
somming van wat er aan hoogste uitin-
(lees verder volgende pagina)
Heilig boegbeeld "Radja Mala" (een
pusaka) van een statieprauw van Paku
Buwono V, ca. 1800, in het kraton-museum
van Solo.
21
