Planten uit de Tropen
KRUIDNAGEL
Cengkeh of Kembanglawang
Eugenia Caryphullata of syzygium aromaticum
Familie: Mirtaceae mirteachtigen
Kruidnagelbomen kwamen eeuwen geleden alleen maar voor op de specifieke
specerijeilanden, de Molukken. Voor onze jaartelling waren ze al bekend bij de
Chinezen die de kruidnagel ting tang noemen (nagel specerij). In het begin van
onze jaartelling is de handel in kruidnagel tussen Indonesië en Europa begonnen.
Kruidnagel was in die tijd erg duur. De handel was tot 1 605 in handen van de
Portugezen. Daarna hadden de Nederlanders de alleenhandel (nadat de Portugezen
verdreven waren). Toen aan het einde van de 1 8e eeuw Franse planters de
kruidnagelbomen hadden overgebracht naar Mauritius en Reunion kwam er een
einde aan de Nederlandse alleenhandel. Vanuit Mauritius werden de kruidnagel
bomen naar Zanzibar gebracht. De bevolking van Zanzibar werd gedwongen
kruidnagel te kweken onder bedreiging hun grond kwijt te raken. Nu is Zanzibar
het belangrijkste produktieland ter wereld, ledereen die wel eens in Zanzibar is
geweest zal zich de scherpe geur herinneren van de kruidnagel zodra men uit het
vliegtuig stapt. De geur heeft iets van geraniums, het hele eiland is ervan
doordrongen.
het grootst in Indonesië. De z.g. kretek-
sigaret is erg populair. Tabak vermengd
met kruidnagel scheidt een apart aroma
af bij het roken van de kreteksigaret
(rokok kretek) en knettert tijdens het
roken. Wij kregen een pakje sigaretten
aangeboden op het vliegveld Denpasar
(Bali) na ons bezoek aan Lombok in
1988.
Kruidnagel behoort tot dezelfde familie
als djamboebol (eugenia malaccensis).
De tropische altijd groene bomen kun
nen in het wild 1 5 meter hoog worden
en kunnen uitgestrekte bossen vormen.
Gekweekte soorten probeert men door
snoeien lager te houden; van 5 tot 10
meter. Dit om het plukken te verge
makkelijken. De hele boom geurt en is
erg mooi; ze is cylindervormig. De ruwe
schors is bruingrijs en de wijdversprei
de takken hebben glimmende heider-
groene leerachtige taaie bladeren; jonge
blaadjes zijn iets roodachtig van kleur.
Het biad is van onderen lichtergekleurd
en heeft kleine olievlekjes. Verder is het
blad gaafrandig, langwerpig of eivormig
en eindigt in een punt.Ze zijn 1 5 cm
lang en 5 cm breed.
Aan de toppen van de jonge twijgen
komen de bloemknoppen in trosjes van
1 2 tot 1 5 bij elkaar. Om de bloem
knoppen gaat het nu, dat zijn n.l. de voor
ons bekende kruidnagels. De bloem
knoppen zijn eerst groen, dan gelig
groen tot lichtgeel en dan rose. Als het
bloemknopje volgroeid is en de kelk
slippen zijn ontstaan worden ze geoogst
en zijn dan bruinrood van kleur. De nog
Kruidnagelbomen groeien het beste
langs de zeekust. Aan de westkust van
Maleisië (Penang), langs de kust van
Tanzania, deeilanden Pempa, de Moluk
ken en Madagaskar. In Indonesië kan
de opbrengst van kruidnagel in bepaalde
gebieden groter zijn dan in Tanzania.
Desondanks importeert Indonesië kruid
nagel uit Tanzania. Het gebruik van
kruidnagel is per hoofd van de bevolking
Kruidnagelbloesem. Sterk vergroot
ten opzichte van het blad.
Krètèksigaretten,
gedroogd takje met kruidnagelen
en kruidnagelen.
net niet geopende bloemknoppen bezit
ten het meeste aroma en geuren het
sterkst.
De bloemen zijn felrose en tweeslachtig,
d.w.z. dat ze stampers en meeldraden
hebben. Ze hebben een keelbuis met 4
slippen, 4 kopvormige bloemblaadjes
die echter spoedig afvallen. De meel-
dradenschijf is goed ontwikkeld.
Uit de uitgebloeide bloem vormt zich
een omgekeerd eironde hangende
vrucht die één of twee zaden bevat. Het
is een vlezige donkerrode steenvrucht.
De vruchtjes worden wel eens vermengd
met kruidnagelen maar de kwaliteit
daarvan is niet zo goed.
De boom bloeit twee keer per jaar. Er
zou dus twee keer geoogst kunnen
worden. Toch gebeurt dat niet omdat
de bomen er enorm van kunnen lijden.
Want door het plukken worden vele
takken nodeloos afgebroken. Dat heeft
tot gevolg dat de boom een paar jaar
nodig heeft om te herstellen. De oogst
is wisselvallig. Na een jaar van goede
oogst volgt vaak een minder goede. Eén
boom kan per jaar 4 kg kruidnagelen
opleveren. Vóór dat men gaat oogsten
wordt de grond onder de boom schoon
geveegd en kan de pluk beginnen.
Vrouwen en kinderen nemen de onder
ste takken voor hun rekening. De man
nen klimmen in de boom of gaan op
ladders staan. In hun ene hand hebben
ze een lange stok met een haak. Met die
haak trekken ze de takken naar zich toe
en met de andere hand plukken ze de
kruidnagel af en deponeren die in man
den. Het plukken kan onaangenaam zijn
door de vele rode mieren die in de boom
zitten. Na het plukken worden de kruid
nagels op een centraal gelegen plaats
ontdaan van stengels en bladeren en op
matten van palmbladeren te drogen
gelegd. Na drie dagen zijn ze door de
tropenzon donkerbruin en keihard ge
worden. Ze hebben tweederde van hun
oorspronkelijke gewicht verloren. Wij
36
