Banda Aceh en Kota Radja
oog in oog met geschiedenis
De Mesjid Baturrachman (Grote Moskee), in Banda Aceh, die in 1881 werd
gebouwd door het Gouvernement in plaats van de moskee, die tijdens de expeditie
van 1874 werd verwoest.
door TH. STEVENS
Je moet wel een bijzondere reden hebben om tijdens een rondreis door Indonesië,
Banda Aceh te bezoeken. Het huidige bestuurscentrum van Aceh, juister gezegd
de Daerah Istimewa Aceh, kennen wij Nederlanders als Kota Radja, volgens de
omschrijving van de Encyclopaedie van Nederlandsch-lndië eens de "hoofdplaats
van het gouvernement Atjeh en Onderhoorigheden, residentie van den civielen en
militairen gouveneur en van den assistent-resident der afdeeling Groot-Atjeh".
Een stad van importantie dus, van waaruit het bestuur over heel Noord Sumatra
werd uitgeoefend.
Banda Aceh of lieven het nog noorder-
lijker Sabang was het startpunt van de
reis die wij in de zomer van 1 988, per
openbaar vervoer, door Sumatra maak
ten. Een oude wens om eenmaal de
volle afstand van het noorden tot het
uiterste zuiden af te leggen, stond op
het punt in vervulling te gaan
Nu is bij ons thuis een stukje Kota Radja
aanwezig in de vorm van een ingelijste
gekleurde prent van de Grote Moskee,
een gebouw waarvan de eerder ge
noemde Encyclopaedie opmerkt:
Masdjid, Radja, zijnde de groote
moskee, een gebouw met metalen koe
pel, door het Gouvernement opgericht
in stede van het oude bedehuis, dat bij
de 2de expeditie na hardnekkig gevecht
veroverd en later geslecht werd. De
nieuwe moskee werd in 1881 inge
wijd
De prent, een erfstuk dat stamt uit de
tijd dat opa en oma in Kota Radja hun
jonge jaren doorbrachten, laat een
gebouw met één koepel zien, dit in
tegenstelling tot de huidige situatie, het
resultaat van latere ingrijpende uitbrei
ding.
Het centrum van de stad wordt nog
altijd door de Mesjid Raya of Batur
rachman gedomineerd en volgens som
mige Indonesiërs die ik erover sprak
wordt zij als één van de mooiste mos
keeën van het land beschouwd. Maar,
vraag je je wel af, wie van de plaatselijke
inwoners is van de bewogen ontstaans
geschiedenis op de hoogte?
Een Grote Moskee die tot Mesjid Batur
rachman werdde stad biedt echter
nog veel meer aan historische beziens
waardigheden en daarover kunnen de
afgedrukte foto's - werk van een ama
teur! - iets vertellen.
Neem de onder Nederlandse leiding
gebouwde en later verder verfraaide
moskee eens tot uitgangspunt van een
denkbeeldige wandeling. Binnen een
straal van een kilometer bevinden zich
veel materiële getuigenissen uit het
koloniale verleden die zozeer in het
dagelijks leven van de stad zijn opge
nomen en geïntegreerd, dat ze nog
nauwelijks als vreemd worden ervaren.
Het "Museum Negeri Aceh" dat zich
aan de Jln. Sultan Alaidin Mahmudsyah
bevindt is een verzameling gebouwen,
waarvoor de grondslag al in 1 91 5 werd
gelegd. Het pronkstuk van het museum
is "Rumoh Aceh", een prachtig bewerkt
traditioneel Atjehs huis. De herkomst
ervan is zeker merkwaardig te noemen.
Het stamt namelijk niet uit Atjeh, maar
was een onderdeel van de grote Kolo
niale Tentoonstelling, die een paar jaar
eerder in het Javaanse Semarang was
gehouden. Na afloop van de expositie
besloten de organisatoren het huis een
zinvolle bestemming te geven: het werd
als geschenk aan Atjeh aangeboden en
na uit elkaar genomen te zijn, na een
tocht van meer dan drieduizend kilo
meter in Kota Radja weer opgebouwd.
Nog opmerkelijker is het blauwfluwelen
doek met gouden letters, in een der
gebouwen aan de muur opgehangen,
dat aan de bezoekers laat weten dat in
de maand juli van het jaar 1915 het
Atjeh-Museum plechtig werd geopend.
De wandeling vervolgend komen we uit
bij de bekende militaire begraafplaats
Peutjoet waar vele strijders van Neder
landse kant hun laatste rustplaats von
den. Aan de buitenpoort van deze
begraafplaats is een groot aantal namen
van overledenen aangebracht, Neder
landers en Indonesiërs, wapenbroeders
uit het Nederlands-Indische Leger, in
de dood verenigd
De begraafplaats bezit heel wat interes-
Het gedenkteken, opgericht door de
Deli Planters Vereniging op het kerkhof
Peutjoet in Banda Aceh.
6
