DE VUURWAGEN
Kinderen worden altijd gefascineerd
door een trein, hetgeen door de com
mercie uitgebuit wordt. Men vindt prak
tisch altijd in speelgoedwinkels elec-
trische treintjes en in zogenaamde
"theme-parks" zoals Madurodam of
Disneyland rijden minitreintjes. De loco
motiefjes in de speelparken zijn wel
technologisch modern, maar hebben
vaak een antieke make-up. Een bekend
liedje in Indonesië is het volgende:
"Naik kreta api toet-toet
Siapa hendak turut
Ke Bandung, Surabaya
Kreta-ku tak brenti lama... enzovoort
De locomotief wordt ook af en toe
gebruikt als symbool van kracht. Er was
eens een advertentie voor een krachtig
werkend hoestmiddel, geïllustreerd
door een stoom uitblazende grote loco
motief. Dit type locomotief zag men in
het vroegere Indië rijden op het traject
van de "Eendaagse", van Batavia naar
Soerabaya. Goed bekeken klopt dit beeld
niet met de werkelijkheid, want zo'n
puffende en blazende stoomlocomotief
kan slechts een klein gedeelte van al die
stoomkracht gebruiken voor tractie van
de trein. De latere diesel- en electrische
locomotieven zijn veel energie-efficiën
ter geworden. Jammer dat met de ver
dwijning van de stoomlocomotief, ook
het specifieke geluid van de stoomfluit
verdwenen is. Dat geluid had een
romantische klank, anders dan die van
de electrische claxons van de tegen
woordige tijd.
In Indië werd het spoorverkeer geëx
ploiteerd door de S.S., haar zuster
maatschappijen (S.C.S., S.D.S., O.J.S.,
en S.J.S.) en de N.I.S. De meeste rail-
banen waren smalspoor, behalve de
N.I.S., die had breedspoor. De N.I.S. is
tot heden toe bekend vanwege het
prachtige hoofdkantoor bij het begin
van Bodjong te Semarang. Tot eind
vorig jaar werd het gebruikt door mili
tairen, doch volgens kranteberichten
wordt het in de nabije toekomst terug
gegeven aan de spoorwegen, de P.J.K.A.
In de gordel van smaragd heet een trein
"kreta api", wat vuurwagen betekent.
Ook in het land van de panda en het land
van Hiawatha en Sitting Bull noemen ze
een trein vuurwagen. Ondanks dat er nu
geen vuurtje meer in locomotieven
wordt gestookt, de naam vuurwagen
zal wel tot in oneindigheid blijven be
staan.
De stoomlocomotieven op Java kregen
twee laatste rustplaatsen, namelijk het
loco-museum te Ambarawa en een iden
tiek museum te Jakarta. Laatstgenoemd
museum werd medio 1989 in elkaar
gezet, in een rustig hoekje van Teman
Mini Indonesia Indah te Tjililitan.
In Tegal staan nog enkele roestende
locomotieven op het emplacement van
het depot en één op het erf van de
vroegere S.C.S.- werkplaats. Het kleine
loco'tje op het erf was gebouwd door
Beyer Peacock in Manchester in het jaar
1895 en hier in gebruik genomen in
1 902. Het bekendste museum is dat
van Ambarawa en ook de railbaan Am-
barawa-Bedono wordt sporadisch ge
bruikt. Op deze lijn, vermoedelijk de
enige tandradbaan in Zuid-Oost Azië,
rijdt tot vandaag de dag, af en toe een
stoom loco motiefje en enkele ouder
wetse wagons die in hun glorietijd een
gemoedelijk boemeltreintje vormden
- gebruikt door bakuls (marktvrouwen).
Deze lijn wordt nu gebruikt door toeris
ten, als er voldoende gegadigden zijn.
Dit treintje rijdt achterwaarts de berg op
van Ambarawa naar Bedono en terug.
Een locomotief trekt gewoonlijk, maar
déze duwt zijn last omhoog.
Dit omhoogduwen en nietomhoogtrek-
ken van een zware last, is waarschijnlijk
afgekeken van de gewoonte van mest
kevers in de wildernis van Afrika. Als
een mestkever een grote mestbal van
dierenmest (van olifant, zebra of ander
dier) naar zijn hoger gelegen woonplaats
wil brengen, dan rolt hij hem. De bal is
meestal veel groter dan de eigenaar.
Om het ogenschijnlijk onoplosbare pro
bleem op te lossen, duwt de kever de
bal niet met zijn voorpoten omhoog,
maar zet zijn rug er tegen en loopt
achterwaarts de helling op. Ook auto
mobilisten uit de goede oude tijd pas
ten dit trucje toe. Dat was de tijd van de
model-T-Ford's, zonder zelfstarter en
op hoge wielen. Ze konden ook niet
anders doen als ze van Tawangmangoe
via Tjemorosewoe naar Sarangan wilden
rijden. Geen paardekrachten genoeg
om voorwaarts de steile helling op te
rijden, dus dan maar met het achter
werk naar boven. Deze steile weg be
staat nog, maar nu is er een nieuwe
minder steile verbinding tussen Saran
gan en Tawangmangu. Zo zien we weer
dat er eigenlijk niets nieuws is onder de
zon.
Treinvervoer in Indonesië blijft populair.
Onlangs stonden twee foto's in de krant.
Een was uit Midden-Java en wel van
een van de laatste ritten van de voorma
lige Semarang Joana Stoomtram. Boor
devol passagiers, hangende uit ramen,
op bordessen staande en zelfs op de
diesel-locomotief. De andere foto was
van West-Java met identiek beeld:
hangende aan alle uitsteeksels, staande
en zittende op de daken van de wagons.
Zo zijn we dan weer terug in onze eigen
tijd. Geweldige veranderingen in de
technologie hebben nu van de treinen
indrukwekkende snelheidsmonsters
gemaakt. We noemen er twee: de Franse
Train de Grande Vitesse en de Japanse
bliksemtrein Shinkansen. Elke wagon
wordt door een aparte motor aangedre
ven; ze zijn gecomputeriseerd en kun
nen worden gecontroleerd vanuit de
stations. Snelheden van om en nabij de
tweehonderd kilometer per uur zijn
praktisch alledaagse dingen.
Na de nogal recente ontwikkeling van
superconductoren en krachtige mag
neten en hun toepassing in de tractie
van treinen, zijn we benieuwd naar de
vorm en snelheid van de komende super
vuurwagens.
OEI TAT IE
11
