Becaks passen niet meer
in de moderne stad
Jakarta verbiedt fietstaxi's
In Jakarta heerst de afgelopen tijd een hevige strijd tussen de Overheid en de
becakrijders. Elke dag trekken vrachtwagens van de dienst Gemeentewerken
erop uit om onder politiebegeleiding de laatste Becaks (fietstaxi's) die de stad
nog telt van de straat te halen. Met ingang van 1 maart jl.mocht er geen enkele
becak meer in Jakarta rijden. Dit ook bij veel toeristen populaire vervoermiddel
zal althans in Jakarta tot het verleden behoren.
De strijd die de gemeente Jakarta tegen
de becakrijders voert is niet van recente
datum. In 1971 begon gouverneur Ali
Sadikineral mee. Tienduizenden becaks
werden iri dat jaar geconfisceerd.
Naar schatting mochten er toen uitein
delijk nog zo'n vijfduizend in een aantal
wijken blijven rondrijden, waar gemoto
riseerd vervoer moeilijk kon komen. In
elk van deze wijken kreeg de becak een
eigen kleur. Zo kon de politie goed zien
of een becak wel binnen zijn wijk bleef.
Van becaks die dat niet deden werden
de wielen verwijderd. Verder gold een
verbod op het maken van nieuwe
becaks. Verslapte controle en de komst
van een nieuwe gouverneur zorgden er
echter voor, dat het aantal becaks weer
snel toenam. In 1 980 reden erin Jakarta
al weer zo'n 50.000 bekacs.
In het begin van de jaren tachtig deed
gouverneur Soeprapto een hernieuwde
poging de becak uit de stad te verwij
deren. Opnieuw werden er tienduizen
den becaks in beslag genomen. In eerste
instantie werden deze even buiten de
stad in de wijk Cakung op een groot
gemeentelijk terrein opgeslagen. Bij
nader onderzoek bleek echter dat de
meeste becaks het "kerkhof' weer net
zo snel verlieten als dat ze gekomen
waren. Het terrein werd slechts door
een paar mensen bewaakt, die tegen
betaling van de nodige steekpenningen
best bereid waren een oogje dicht te
doen. Omdat versterking van de bewa
king van de opslagplaats evenmin bleek
te helpen, nam de gouveneur het dras
tische besluit de becaks in de baai van
Jakarta in zee te storten. Ook al omdat
een nationale prijsvraag naar alternatief
gebruik van de becak niets had opge
leverd.
'Eiland'
Intussen zijn ruim 60.000 becaks in
zee gestort. Het becak eiland dat daar
door ontstaan is, is daarmee een van de
duurste kunstmatige eilanden ter wereld
geworden. Al met al ligt daar nu voor
negen miljoen gulden aan oud roest.
Gebrek aan controle door het toch al
overbelaste politie-apparaat, de slechte
staat van het openbaar vervoer in Jakarta
en sterke migratie vanuit het platteland
zorgden er echter voor, dat Soeprapto
de strijd tegen de becak na een paar jaar
moest opgeven. In 1 985 was het aantal
becaks al weer gegroeid tot zo'n 70.000.
Direkt of indirekt leefden in dat jaar
meer dan 420.000 mensen van deze
vorm van vervoer. Dat kwam overeen
met zeven procent van de stadsbevol
king, die in die tijd al de zes miljoen had
gepasseerd.
Gouverneur Wiyogo, die sinds twee jaar
de scepter zwaait over Jakarta, heeft
bezworen dat het nu definitief afgelopen
is met de becak. Verwijdering van de
becak uit het stadsbeeld heeft bij hem
een hoge prioriteit gekregen. Hij heeft
de gemeentelijk dienst, belast met het
in beslag nemen van de becaks, onder
zware druk gezet de gestelde termijn
(eind maart) te halen. Om zijn doel te
bereiken heeft de dienst de nodige
volmachten gekregen. Men mag behalve
becakrijders op straat aanhouden, bij
mogelijke eigenaars van becaks ook huis
zoeking doen. Wordt er bij deze huis
zoeking een becak gevonden, dan kan
deze terstond worden meegenomen.
Protesteert de eigenaar, dan wordt hij
meegenomen naar het politiebureau
waar procesverbaal tegen hem wordt
opgemaakt.
Uitbuiting
Waarom wil de overheid de becak uit de
stad verwijderen? Als belangrijkste
argument zegt ze, dat becaks niet meer
in de huidige zich snel ontwikkelende
stedelijke samenleving passen. Het
verkopen van louter spierkracht is vol
gens menselijke maatstaf niet langer
toelaatbaar. Je door een becakrijder
laten vervoeren, staat volgens de gou
verneur gelijk aan menselijke uitbuiting.
Hoewel het laatste een op zichzelf te
respecteren argument is, is het grootste
deel van de bevolking van Jakarta vol
gens opiniepeilingen, die een aantal
dagbladen hebben gevoerd, weinig
gelukkig met het nu definitief lijkende
becakverbod. Tachtig procent van de
ondervraagden sprak zich tegen het
verwijderen van de becak uit. Met name
de lage inkomensgroepen worden door
de maatregel getroffen. Het gaat daarbij
met name om de honderdduizenden
kinderen die dagelijks naar school gaan,
vrouwen in de dichtbevolkte kampongs
die inkopen doen op de lokale markt en
kleinhandelaren die hun toko met een
becak laten bevoorraden. Het probleem
is dat de gemeente namelijk geen
adequaat alternatief heeft geschapen
voor de naar schatting half miljoen
dagelijkse becakritjes, die niet meer
zullen plaatsvinden.
De stad Jakarta heeft al jarenlang te
kampen met een slecht georganiseerd
openbaar vervoersysteem. De gemeen
telijke stadsbusonderneming PPD is
wat dat betreft berucht. Deze busdienst
overschrijdt alle wetten, wat betreft
veiligheid, stiptheid en service. Vijftig
procent van alle bussen is vanwege
slecht onderhoud voortdurend buiten
gebruik. Het gevolg is dat de nog
rijdende bussen tweemaal zoveel pas
sagiers als toegestaan meenemen.
Daar komt bij dat de overvolle bussen
een ideaal werkterrein zijn voor zakken
rollers en kleine afpersers. Hoewel al
jarenlang gesproken wordt over ver
betering van de stadsbusdienst en
mogelijke privatisering heeft dit tot nu
toe niets opgeleverd. Met de duizenden
minibussen die in Jakarta rondrijden is
het niet veel beter gesteld. Gebrek aan
overheidscontrole op de technische
conditie van de bussen, chauffeurs die
uitgebuit worden door de minibus
eigenaren en daardoor weinig letten op
zaken als veiligheid en onderhoud van
hun voertuigen en een gebrekkig ver
gunningenstelsel zorgen ervoor, dat
deze geprivatiseerde vorm van vervoer
evenmin tot een verbetering van het
openbaar vervoer heeft bijgedragen.
Te duur
Blijven over de taxi's en de 'bajaj', een
gemotoriseerde driewieler, maar deze
beide vormen van vervoer zijn voor de
meeste mensen te duur. Laat staan dat
men er een eigen auto op na kan
houden.
Het probleem is, dat de bussen en
minibussen voornamelijk langs de
hoofdwegen rijden. Deze zijn commer
cieel gezien het meest aantrekkelijk. De
kleinere wegen zijn of moeilijk toegan
kelijk of leveren relatief te weinig passa
giers op. Het is juist in dit soort situaties
dat de becaks tot nu toe een zinvolle
vervoersrol speelden.
Tienduizenden gezinnen zullen naar
een nieuw inkomen moeten uitzien
of, indien ze dat niet vinden, gedwon
gen worden terug te gaan naar hun
geboortedorp op Java. De gouverneur
heeft toegezegd dat hij getroffen ge
zinnen van becakrijders wil helpen bij
het zoeken naar oplossingen. Zo loopt
al enige tijd een omscholingsprogramma
vor ex-becakrijders. Deze mogen op
kosten van de overheid een cursus
volgen voor chauffeur, automonteur of
broodverkoper. Hoewel goed bedoeld
16
