TOKO
Indonesia images
from the past
Van de Pasar naar de Markt
"Brisbane Calling"
Redactie en samenstelling:
Lilian Ducelle
Ina Spruit
Medewerkers:
Harryet Marsman
Poirrié
René Schafer
Advertenties
Xenia Beek
Correspondentie-adres:
Prins Mauritslaan 36, 2582 LS
Den Haag, tel. 070 - 354 55 00
en 354 55 01.
Bij Times Editions kwam onlangs onder
de titel Indonesia, Images from the past'
een wel zeer bijzonder en mooi uit
gevoerd boekwerk uit met foto's uit het
Ned.-lndië van omstreeks een eeuw
geleden. Deze foto's werden gemaakt
door de Nederlandse officier Jean
Demmeni, fotograaf van de topogra
fische dienst van het KNIL. Zijn werk
zaamheden bij het fotograferen van tot
dan toe nog onbekende volken en plaat
sen brachten hem trekkend door oer
wouden, over rivieren, vulkanen en over
zeeën tot in de meest afgelegen delen
van de Indische archipel. Een aantal van
zijn foto s werd in 1911 voor het eerst
gepubliceerd. Meer dan zeventig jaar
later werd deze uitgave herontdekt door
Leo Haks, die samen met Paul Zach
(een Amerikaans schrijver en fotograaf)
de foto's voorzag van informatieve, be
geleidende teksten. De boeiende foto's
uit een een vervlogen tijdperk, die na
honderd jaar nog niets van hun kwaliteit
hebben verloren (Demmeni was een
zeer kundig en met gevoel voor zijn
object begiftigd fotograaf) geven een
grote verscheidenheid van onderwerpen
weer. De sfeer van "nog pas gisteren"
wordt opgeroepen bij het doorbladeren
van het fotoboek, waarin afwisselend
landschapsfoto's uit verschillende delen
van de archipel, volksfeesten, inheemse
ambachten en kunstnijverheid, onder
nemingen en fabrieken, regenten en
vorsten de revue passeren.
Een boek om steeds weer ter hand te
nemen om te bekijken.
CH.M.
"Indonesia, images from the past"
foto's Jean Demmeni, tekst Leo Haks
en Paul Zach. Uitg. Times Editions,
verkrijgbaar bij Boekh. Moesson, prijs
f 59,50, porto f 7,-.
In 1980 drentelde ik met een paar
reisgenoten over de vruchtenpasar in
Bogor. Bij een uitstalling van allerlei
fruit, trof ik ook tomaten aan van het
soort dat ik lang geleden op Bermé had
gekweekt. Een mooie, gave vrucht, zo
groot als een ouderwetse vingerkom.
Niet oranje, of rood of geel, maar met
een huidje als roze satijn. Met vertede
ring keek ik op de berg neer en een
vriendelijke verkoper noodde: 'Marih
boleh pilih- zoek maar uit.
Ik wees hem drie grote aan en vroeg:
'Brapa?' - hoeveel?
Lima ratoes 500 rupiahs. Spotgoed
koop en ik schaamde me om af te
dingen. Maar dat was geadviseerd en
voorzichtig bood ik: 'Ampat?' Hij deed
ze in een zak die hij in mijn uitgestoken
handen deponeerde. Tóch te duur be
taald
Ik groette en we liepen verder. Even
later voelde ik een rukje aan mijn jurk,
een kleine jongen bracht me nog zo'n
mooie kanjer. Ik keek achterom, de
koopman stond ons na te kijken met
een brede grijns op het gezicht. Ik hief
de arm omhoog, met in de hand de
grote tomaat en riep: 'Trima kassih
"Kombalisampai ketemoe lagi
Ineens voelde ik het erg warm worden
van binnen; en dat was niet van de
zon
van 25. Hij grabbelde in zijn gelddoos
en gaf me negentien gulden terug.
'Een riks te veel, ik ben u 8,50 schuldig.
Je vergeet de tomaten.'
Die zijn toch betaald? Met zo'n grote
blanke ronde?'
'Door de vorige mevrouw zeker, voor
mij liep je hard weg.'
Nee-tochen hij keekik zag 't
staan op zijn gezicht: 'Ben jij gek, of
ikAarzelend stak hij zijn hand uit om
het geld aan te pakken dat ik terug gaf.
Tot ziens!'
Vijf, zes stappen, ik voelde een klopje op
mijn schouder. Daar was ie weer, met
een tros druiven.
'Alsjeblief, ik vergeet nooit qeen qe-
zichten!'
'ledereen maakt vergissingen.Ikook'. Ik
stak een druif ongewassen in de mond.
'Ze zijn heerlijk en me meer waard dan
die riks. Is de zaak nu uit de wereld?
Dank je wel koopman.'
'Graag gedaanoudoe
Misschien had ik hem de 'ronde blanke'
gegeven voordat hij de tomaten in pakte.
Mag een oud mens een beetje vergeet
achtig zijn?
HARRYET MARSMAN
1 990 op de kleine markt in Hooger-
heide. Ik kom er zelden of nooit, van
wege het gedrang. Maar als je ineens
iets nodig hebt, is het wel makkelijk,
twee korte straatjes uit. En als je er toch
eenmaal bent
Mooie vlees-tomaten bij de fruit- en
groenteman, vijf voor een rijksdaalder.
Ik wachtte mijn beurt af en toen het
zover was: 'Graag vijf en de mooiste die
er bij zijn.' Ze werden in een zak gedaan
en ik kreeg ze aangereikt. Op dat zelfde
moment riep de andere verkoper zijn
maat iets toe, waarop deze zich haastig
verwijderde en achter de kraam ver
dween.
Ik wachtte en even later was-ie er weer.
'Nog wat anders mevrouw?'
Graag. Wat kosten de groene pepers?'
Zes gulden een pond, hele mooie.'
Ze zien er beeldschoon uit, geef maar
een pond.'
Achtvijftig dus en ik gaf hem een briefje
Oliekoek
In de vijfde klasse had ik Anton. Hij was
zo dom als hij groot was. Soms riep ik
teneinde raad: "Oliekoek!"
Nu liep ik niet lang geleden door de
Queen Street. Een lange donkere jonge
man kruiste mijn pad. "Hi, juf Breemanü"
Who are you?" vraag ik verbaasd.
Een brede grijns. "I am AntonOlie
koek!" We lachten allebei. Ik, een beetje
verlegen, als Anton mij vertelt, dat hij nu
leraar is aan één van de High Schools in
Brisbane.
Pielek
Vroeger kon ik met gekromde tenen
iets van de grond oprapen. Nu probeer
ik dat niet meer, want dan krijg ik ze niet
meer in het fatsoen.
In de grote Woolworth trapte een dame
mij fors op mijn gevoelige tenen. Ze
was niet jong, tenger en had aan haar
hand een verkouden kleinzoon. Ze keek
mij verontschuldigend, maar ook onder
zoekend aan. "So sorry, te erg ja!"
"Don't worry", zeg ik, "al over!"
Ach zegt ze, haar weerstrevende
tjoetjoek naar voren trekkend en een bel
van zijn neus vegend. "Hier in Australië,
deze altijd pielek!"
TILLY BREEMAN
T-2
