Bruidskist. Rood en zwart gelakt met verguld snijwerk. Palembang, 19e eeuw.
Museum Nusantara, Delft.
lezen we dat hij Chinese stoelen, tafels,
kasten, hemelbedden, kaarsenstan
daards, altaarkastjes enz, bezat. Nu is
dit niet zo heel verwonderlijk maar veel
Nederlanders daar bezaten ook Chinese
meubelen en wel hoofdzakelijk stoelen.
In de Portugese Buitenkerk (Gereja
Sion) staan nog steeds dergelijke 1 8e
eeuwse stoelen. Voor het merendeel
werden de meubelen ter plaatse vervaar
digd. Import kwam tot in de 20e eeuw
voor, zelfs gehele hemelbedden werden
uit Zuid-China geïmporteerd. Daarnaast
werden meubels of via Batavia of direkt
naar Europa met name Engeland ver
scheept.
We komen nu op een interessant aspect
nl. de ontwikkeling via Chinese voor
beelden van twee Engelse meubeltypen.
Als eerste de in die tijd modieuze
Engelse stoel, met gebogen voorpoten
en in de rug een plank tussen twee
stijlen, heel vaak Queen Anne stoel
genoemd, verdrong in korte tijd in
Nederland en een aantal andere Euro
pese landen de stoelen met gedraaide
en getordeerde geledingen. Veel werd
ingevoerd maar nog meer nagemaakt
en soms als origineel Engels werk ver
kocht. In Batavia werd deze mode ook
nagevolgd en de Chinese meubelmakers
maakten dus niet alleen puur Chinese
maar ook de getransformeerde Chinese
stoelen.
Geheel anders is het verlopen met de
Engelse toiletspiegel, "dressing-glass",
een klein ladenkastje met een verstel
bare spiegel erboven gemonteerd. Dit
type vond in Nederland in het geheel
geen navolging terwijl in Midden- en
Oost-Java, Madura en Sumatra zeer
veel van dit soort meubeltjes zijn ver
vaardigd. In het algemeen zijn vooral de
Madurese toiletspiegeltjes overdekt
met te zwaar floraal en vegatatief snij
werk. Hiertussen werd veelvuldig het
Chinese swastika motief aangebracht.
De toiletspiegeltjes met iets minder
zwaar en ajour snijwerk zijn afkomstig
van Palembang. Omdat er geen oude
1 8e eeuwse exemplaren bekend zijn is
de juiste ontwikkelingsgang niet vast te
stellen. Vermoedelijk zijn ze toch wel
direkt uit Chinese voorbeelden ontwik
keld.
Een meubel dat een belangrijke rol
speelde in de Indonesische samenleving
was het bruidsbed. Oorspronkelijk was
het Javaanse bruidsbed mogelijk een
architectonisch onderdeel van het huis.
Een enkele oude beschrijving geeft aan
dat het een verhoging is, met een door
pilaren gesteunde textiele kap erboven.
In het algemeen werden plaatsen van
belang, bijvoorbeeld tijdens festivitei
ten, overdekt met een baldakijn van sits.
Het Javaanse bruidsbed bij de hogere
Javaanse standen is zowel in vorm
geving als decoratie sterk door het
Chinese hemelbed beïnvloed. Inde 1 9e
eeuw zag men in de huizen van Indone
siërs, ook die van Chinese afkomst,
meer en meer bedden in de neo-classi-
cistische Raffles-stijl.
Dit meubilair werd in Japara, Semarang
en Soerabaja van het daar overvloedig
voorkomende djati hout, veelal in Chi
nese meubelmakerijen geconstrueerd.
Het werd niet gekleurd in tegenstelling
tot de eerder genoemde meubelen die
roodgelaktwaren met verguld snijwerk.
Lakwerk meubelen van China en Viet
nam werden ook naar Batavia ver
scheept, de eersten waren relatief dure
objecten, die eigenlijk alleen de rijkere
ingezetenen van deze stad zich konden
permitteren. Het Vietnamese werk be
stond vooral uit kleinere voorwerpen als
doosjes en dienbladen.
Zeer bekend zijn de Coromandel lak
schermen, genoemd naarde zogeheten
zuid-oost kust van India vanwaar deze
Chinese schermen verder naar Europa
werden vervoerd. De toevoeging Coro
mandel dateert nog uit deze eeuw.
Oorspronkelijk werden dezelfde scher
men als "Bantam werk" omschreven
omdat Bantam ooit als doorvoerhaven
dienst deed.
In Batavia waren vele Chinese lakwer-
kers. Van hun produkten is echter niets
bekend. Denkelijk zal veel lakwerk in
particuliere en openbare verzamelingen
voor Chinees doorgaan terwijl dat in
werkelijkheid in Batavia is gemaakt.
Het Palembangse lakwerk dat wij nu zo
Kistje met zilverbeslag. Batavia, 18e eeuw. Stichting Cultuurgeschiedenis Neder
landers Overzee (adres: Rijksmuseum, Amsterdam).
22
