Een afdeling KNIL militairen, in 1941, kort voor het uitbreken van de oorlog in de
Pacific.
Toontje Poland, Van Swieten, Van Der
Heyden (Koning Eenoog), Van Heutsz.,
Christoffel maar ook die van naamloze
Hollandse fuseliers en Javaanse ser
geants. Bekende namen uit latertijd zijn
die van de legercommandant Beeren-
schot en de generaals Engles, Schilling
en Eekhout.
Bij het uitbreken van de oorlog in de
Pacific moest het KNIL de ongelijke
strijd opnemen met een uitstekend en
modern bewapende vijand en leverde
de laatste strijd op Java bij de Tjiater
stelling bij Bandoeng. Na de oorlog,
werden KNIL-eenheden, pas bevrijd uit
krijgsgevangenschap, weer ingezet om
in de toen ontstane chaotische toestan
den op Java en Sumatra de rust te
trachten te herstellen, wat een vervolg
had in twee politionele acties. De laatste
acte van de historie van het KNIL is dan
aangebroken.
Bij de in Den Haag gehouden Ronde
Tafel Conferentie (augustus-november
1949) werd overeengekomen dat de
T.N.I., de strijdmacht van de Republiek
Indonesia, de kernmacht zou vormen
van het federale Indonesische leger.
KNIL militairen konden naar deze strijd
macht overgaan.
Na de souvereiniteitsoverdracht werd
bij Koninklijk Besluit van 20 juli
1 950 het KNIL (het "Koninklijk Neder
lands Indonesisch Leger", zoals het in
het K. B. luidde) met ingang van 26 juli
1950 opgeheven. 6.129 Officieren,
onder-officieren en manschappen gin
gen over naar de Koninklijke Landmacht.
De militaire traditie van het KNIL zou
blijven voortleven in het Regiment Van
Heutsz, zoals bij Koninklijk Besluit van
1 juli 1 950 werd bepaald. De laatste in
de lange rij van Legercommandanten
was luitenant-generaal D.C. Buurman
van Vreeden, aan wie in mei 1 949 na de
dood van de alom betreurde Generaal
Spoor, de moeilijke taak ten deel viel het
commando over te nemen in de laatste
fase van het Nederlandse gezag in Indo
nesië.
Door anti-koloniale critici is het KNIL bij
herhaling gebrandmerkt als een instru
ment van "koloniale uitbuiting", en
wordt vooral gewezen op de ongerech
tigheden die door deze krijgsmacht be
dreven zouden zijn. Twee zaken zijn
hierbij aan te tekenen.
In de eerste plaats, dat er helaas in elke
oorlog van beide zijden over en weer
ongerechtigheden worden bedreven, in
die tijden gold en geldt nog steeds:
"A la guerre comme a la guerre
In de tweede plaats hebben deze critici
geen oog voor het feit, dat dankzij het
optreden van het veelgesmade KNIL in
vele gebieden, waar voorheen allerlei
ongewenste toestanden heersten (sla
venhandel, zeeroof, algemene onveilig
heid etc.), na een vaak kortstondig (uit
zonderingen zijn de Atjeh-oorlog, de
Padrioorlog en de Bandjarmasinse oor
log) militair ingrijpen een geordend ge
zag kon gaan functioneren. Dit kwam
de welvaart en vooruitgang van de be
volking ten goede. Dit laatste werd
naderhand ook vaak door de bevolking,
hoofden en vorsten (ook door hen die
nog kort tevoren tegenstanders waren
geweest) erkend.
Op 26 juli 1 990, toen het dus precies
veertig jaar geleden was, dat er aan het
bestaan van het KNIL, dat in de Indi
sche samenleving zo'n bijzondere rol
speelde, een einde kwam, werd op het
terrein van het MilitairTehuis Bronbeek,
een monument onthuld ter herinnering
aan het Indische Leger. Het is een
goede zaak, dat dit gebeurde op Bron
beek, een plek die als geen andere in
Nederland een levend getuigenis vormt
van de militaire historie van Neder-
lands-lndië.
NOTEN:
1) In verband met de Grondwetswijzi
ging van 1948 (waarbij de benaming
"Nederlandsch-lndië" veranderde in
"Indonesië") stelde de legercom
mandant Generaal Spoor in septem
ber 1948 voor, ook de naam "Konin
klijk Nederlandsch-lndisch Leger"
te veranderen in "Koninklijk Neder
lands Indonesisch Leger". De minis
ter van Overzeese Gebiedsdelen,
Sassen, gaf hieraan op 14 oktober
1948 zijn goedkeuring. Formeel-
juridisch was deze naamswijziging
echter onjuist, omdat naamswijzi
gingen van Legeronderdelen door
de Kroon (Koning en minister(s)
dienen te worden goedgekeurd en
niet door een enkele ministeriële
beschikking.
Zie over deze kwestie het artikel in
de N.R.C. van 23 maart 1989 van
Jamilla Luijckx-Westerop, getiteld
"Heeft Nederland het KNIL eigenlijk
wel opgeheven" en het artikel "De I
van het KNIL" in Moesson van 15
april 1 989.
2) Aanvankelijk betitelde men het nieu
we legeronderdeel "Ons leger in
Oost-lndië", vervolgens luidde de
naam sedert 1 836 "Koninklijk Ne-
derlandsch Oost-Indisch Leger".
Deze benaming raakte in onbruik
totdat in november 1933 minister
predident, tevens minister van kolo
niën, Colijn, het predikaat "Konin
klijk" weer invoerde, met weglating
van het woord "Oost", zodat de offi
ciële naam sedertdien luidde: "Ko
ninklijk Nederlands-Indisch Leger".
Het KNIL van Tempo Doeloe -
door C.A. Heshusius
f 49,90, porto f 5,50.
De Militaire Luchtvaart van het
KN IL1945-1950 - door O.G. Wa rd
f 69,90, porto f 7,-
Tanda Mata KNIL -
door P. van Meel
f 29,50, porto f 5,50
Stabelan jubileum-nummer
f 25,50, porto f 5,-
BOEKHANDEL MOESSON
23
