SCHUIM VAN GOUD
G. MERKLE B.V.
SPUI 167a- DEN HAAG
Telefoon 070 - 360 48 85
Er bestaan goede boeken. Dat weten we omdat er ook slechte boeken bestaan.
Voorbeeld van een slecht boek is de Indische "zedenroman" "Schuim van goud",
geschreven door J. Treffers. Dit boek werd in 1934 in Indië uitgegeven. Drie
weken na verschijnen werd de gehele oplage door de uitgever echter weer
teruggenomen na klachten over de "gewaagde en pornografische inhoud" van het
boek. Anno 1990 ligt "Schuim van goud" weer in de boekhandel, nu met een
inleiding van Joop van den Berg, journalist en o.m. lid van de Werkgroep Indische
Letteren.
Dat Uitgeverij Conserve dit boek van Treffers nu in haar Indische Letteren-reeks
uitgeeft, is niet omdat hier sprake is van zoiets als literatuur. En ook niet om eens
een voorbeeld uit te geven van Indische "pornografie". Nee, de reden van deze
heruitgave is aan te tonen hoe de in Indië bestaande rassendiscriminatie, de pijler
van het koloniale systeem, ook in stand werd gehouden door het verbieden van een
roman, waarin die pijler door sexueel verkeer tussen een Indisch meisje en een
Indonesiër (de kebon) onderuit werd gehaald.
De uitgever en de inleider zijn hiervoor
tweeslachtig te werk gegaan. Enerzijds
zullen zij na twee bladzijden hebben
gezien dat het gaat om een literaire prul,
nog niet eens, maar aan de andere kant
hebben ze toch gedacht dat deze prul,
en in ieder geval de toestanden er
omheen, wèl het nodige zegt over hoe
bepaalde zaken in Indië werden aange
pakt. Het resultaat is dat een roman uit
1 934 anno 1 990 wordt gebruikt als
röntgenfoto van Indische toestanden.
Dat is een methode voor diagnostiek,
zeker, maar dan een die gehanteerd
wordt door kwakzalvers.
"Schuim van goud" gaat over het 1 6-
jarige blonde schoolmeisje Ria, die met
haar Hollandse vader en Indische moe
der (zwart haar, blauwe ogen en veel
bedak gebruikend) in Batavia woont.
Onder de schedel van mooie Ria is een
holle ruimte. Die heeft zij van haar
moeder geërfd. Ria kan niks. Ria wil
niks. Bedienden zijn voor haar bruine
varkens. Edoch, Ria is niet voor niets de
hoofdpersoon. Ria is een beginnend
nymfomane die haar eerste zinnen heeft
gezet op de mooiste jongen van haar
school. Omdat die zinnen niet snel
genoeg worden geblust, maakt zij voor
lopig gebruik van het lichaam van de
kebon. Die is daar niet op tegen, integen
deel. Ria zwanger. Haar moeder organi
seert met behulp van de baboe een
abortus, waarna Ria op de boot naar
Holland wordt gezet. Aan de railing
raakt haar elleboog die van een mede
passagier, een jonge dokter. Al.
In vergelijking met de vele gore boeken
die te koop zijn,is "Schuim van goud"
een "soft" gebeuren. Anno 1 990 zou je
bijna zeggen "kinderachtig". Maar als
je dat zou zeggen, maak je de grote fout
dat boek niet aan een moreel oordeel te
onderwerpen, maar slechts te verge
lijken met andere boeken om vervol
gens enkel te concluderen dat het nogal
meevalt. Opden duurvalt alles dan mee
en is niets meer "vies" en niets meer
"goed".
Dat "Schuim van goud" anno 1 934
onder druk van klachten uit de handel
werd gehaald, is alleszins begrijpelijk.
Niet omdat er toen in Indië heiligen
woonden, niet omdat nooit eerder een
"gewaagd" boek was verschenen, maar
omdat naar de goede morele maat
staven van toen het niet door de beugel
kon om een minderjarig meisje nymfo-
maan te laten figureren en haar een
abortus te laten ondergaan.
Voor deze verklaring heb ik geen bewij
zen, evenmin als Joop van den Berg
bewijzen heeft dat het boek verboden
zou zijn vanwege de verhouding tussen
Ria en de kebon. Die twee hadden
trouwens geen verhouding, alleen
sexueel contact en dat is wat anders.
Heel de inleiding is een gekunstelde
redenering met geen ander doel dan de
lezers in te prenten dat er weliswaar
veel lieve tempo doeloe verhaaltjes
bestaan maar dat diezelfde tempo doeloe
vooral toch een lang tijdperk van rassen
discriminatie was. Los van het feit dat
heel veel tegen die stelling is in te
brengen, is hier de vraag, of een literaire
prul uit 1 934 vandaag opnieuw uitge
geven moet worden ten behoeve van
een gezochte redenering.
Tenslotte: wat mij verbaast, is dat de
inleider niets zegt over hetgeen op
bladzijde 69 van het boek staat:
"Maar toen ze het hek binnenreed, zat
Paps al in den tuin, gebaad en gekleed,
als immer probeerend opgewektheid in
zijn omgeving te forceren. Hij kon er
zich maar niet bij neerleggen, deze
van oorsprong goedige, blonde reus,
dat de sfeer van zijn huis zoo hemels
breed verschilde van die uit zijn ouder
lijke omgeving. Alles waar hij aan ge
wend was geweest bij moederen vader
thuis, ontbrak hem bij zijn eigen vrouw
en kind. Liefde in de eerste plaats, liefde
en de toewijding die daar het gevolg van
was. En verder rust, beschaving, ont
wikkeling, een besef, hoe klein ook, van
de hoogere waarden van het leven. En
hij ontveinsde zich niet langer dat zijn
huwelijk met de knappe, eertijds zoo
meegaande Irma de Ridder van Beek-
huijse, een hopelooze mislukking was
gebleken. Hij was er eenvoudig in ge-
loopen, had zich laten inpalmen door
een knap gezichtje en een uitsluitend
op het uiterlijk afgestemde manier van
zich te gedragen. En pas na zijn huwe
lijk had hij ontdekt, hoe voos dit schoone
omhulsel was, hoe innerlijk onbeschaafd
deze vrouw kon zijn, hoe zij alles offerde
aan den schijn. Maar nog hield hij de
oogen hoopvol op zijn dochter geves
tigd; hoewel die hoop langzaam maar
zeker verdreven werd door de zeker
heid der teleurstelling. Hij moest wel
zien, hoe Ria denzelfden weg opging als
haar moeder. Je moest immers blind
zijn om niet op te merken dat het kind
ijdel was en oppervlakkig, dat zij zich
alleen bezig hield met kleeren en uit
gaan en kletsnieuwtjes en geen spoor
van belangstelling had voor iets anders".
Als je dan al iets wilt halen uit het boek,
dan is dit citaat de sleutel. Was Treffers
zelf die goedige blonde reus die vanuit
zijn edele Hollandse inborst eigen erva
ringen met of waarnemingen van Indo's
van zich afschreef?
RALPH BOEKHOLT
"Schuim van goud" door J. Treffers.
Uitg. Conserve. 285 blz. pb. Prijs
f 39,90, porto f 5,-.
OPHEFFINGS UITVERKOOP
Twintig tot vijftig procent korting
op goud, zilver en juwelen.
In verband met a.s. bedrijfs
sluiting kunnen geen reparaties
meer worden aangenomen.
GEOPEND van 9.30-1 7.00 uur
ZATERDAGS geopend tot 1 6.00 uur
WOENSDAGS de gehele dag
GESLOTEN
20
